برای تکثیر موفق گیاهان، لازم است که محیط کاری تمیز و منظم داشته باشید و از ابزار و تجهیزات مؤثر و کارایی برخوردار باشید و روش استانداردی را دنبال کنید. شکست و عدم موفقیت در هر قسمت از سیستم منجر به سردرگمی شده و مهم تر این که باعث تأخیراتی می شود که احتمال موفقیت را کاهش می دهد.
مهم ترین ابزار و تجهیزات خاص تکثیر گیاهی عبارتند از چاقو یا کاردی تیز، یک جفت قیچی باغبانی، بیلچه نشا یا میخ نشا، کمپوست مناسب، انتخاب ظروف و تبق بذر. همه این ابزار و تجهیزات درجه یک، لزوما موفقیت تکثیر را افزایش نمی دهند، بلکه مهم این است که آن ها کار باغبان را راحت تر می کنند. اگر کار راحت تر شود، آسان تر به موفقیت می رسد.
استفاده از ابزار مناسب بسیار مهم می باشد. مثلا برای اجتناب از له شدگی و پارگی شاخه هنگام آماده کردن قلمه شاخه نرم برای کشت، همیشه از چاقویی تیز یا تیغی تیز و صفحه شیشه ای تمیز استفاده کنید. در صورتی که ماده گیاهی آسیب ببیند، می خشکد و به محلی جهت پوسیدگی و عفونت تبدیل می شود. همچنین بسیار مهم است که قلمه را در کمپوست با فشار وارد نکنید، بلکه همیشه نخست با کمک میخ نشا حفره ای در اندازه مناسب ایجاد کنید و سپس گیاه را در آن حفره قرار دهید. میخ نشا باید تقریبا با همان قطری باشد که قلمه باید در آن قطر کشت شود.
در این مقاله به بررسی تخصصی قیچی های باغبانی می پردازیم:
گرچه یک چاقوی تیز همیشه به عنوان ابزار مهم برشی باغبان جهت تکثیر تلقی می شود اما امروزه بیشترین استفاده از قیچی های باغبانی که به خوبی طراحی شده اند، صورت می گیرد و آن به این دلیل است که قیچی های باغبانی آسیب کمتری به گیاه می رسانند.
قیچی های باغبانی نه تنها مناسب برش نهایی روی ساقه های سخت و محکمی هستند که تمیز بریدن آن ها کار سختی است، بلکه از آن ها می توان برای برش آغازین ساقه های نرم استفاده کرد که ممکن است در مرحله نهایی نیازمند اصلاح دقیق به وسیله چاقو یا تیغ باشند.
دو طرح اصلی از قیچی های باغبانی موجود است: قیچی های سندانی و نوع سگکی
قیچی های سندانی دارای یک تیغه تیز هستند که از هر دو طرف دارای فرورفتگی هایی است که ساقه را با له کردن آن در مقابل سطح صاف پهن (سندان) می برد. قیچی های سگکی نیز دارای یک تیغه تیز هستند، اما معمولا تنها سطح داخل آن صاف است. این تیغه با چرخش تیغه سندانی به عقب مثل قیچی های عادی (خیاطی) شاخه را قطع می کند.
قیچی های نوع سگکی بیشتر ترجیح داده می شوند و آن به این دلیل است که این نوع قیچی برش تمیزی را انجام می دهد و له شدگی و ضربه کمتری را در ناحیه برش ایجاد می کند. دیگر طرح های قیچی همچون قیچی های ضامن دار برای تکثیر ضرورتی ندارند.
هنگام انتخاب قیچی ها دقت کنید که اندازه آن ها مناسب باشد، دسته های آن نرم و راحت باز و بسته شود. بهتر است که قیچی فنری انتخاب کنید به طوری که بعد از هر بار برش تیغه های آن خود به خود باز شود. باز نگه داشتن تیغه ها برای هر وقفه کاری خسته کننده است. قیچی را انتخاب کنید که گیره یا چفت داشته باشد تا قیچی ها را هنگام استفاده نکردن بسته نگه دارد به طوری که خطرناک نبوده و لبه برش آن حفاظت شود. بعضی از انواع قیچی ها دارای شیاری جهت جمع کردن شیره گیاه دارند که مانع از چسبندگی لبه آن می شود.
انجام برش تمیز
هنگام استفاده از قیچی باغبانی باید توجه داشته باشید که برش از کجا صورت می گیرد. تیغه سندانی اغلب کاملا ضخیم است و همیشه نمی توان محل واقعی برش را هنگام بریدن مشاهده کرد. هم چنین دقت داشته باشید که هر گونه برشی با دور نگه داشتن تیغه سندانی از سطح برش صورت گیرد، تا از له شدن و آسیب رسانی به گیاه در محل برش جلوگیری شود.
برای انجام یک برش تمیز، دو تیغه قیچی را محکم به هم فشار دهید. هرگز به قیچی زیاد فشار نیاورید که در یک دفعه برش را انجام دهد، چرا که این عمل باعث کج شدن تیغه ها می شود، به لولای قیچی آسیب می رساند و احتمالا به گیاه نیز صدمه می زند. هنگام برخورد با ساقه سخت و ضخیم، تیغه را بعد از هر برش اندکی در اطراف محل برش حرکت دهید تا زمانی که آن را کاملا برش دهد.
جهت اطلاعات بیشتر در مورد تکثیر و پرورش گیاهان می توانید کتاب گام به گام تکثیر و پرورش گیاهان را مطالعه فرمایید.
