آبیاری از مهم ترین عملیات داشت در زراعت برنج می باشد. متاسفانه در حال حاضر آبیاری برنج بیشتر به روش غرقابی انجام می شود که موجب مصرف زیاد آب و پایین آمدن راندمان آبیاری می گردد.
بررسی پیرامون ارائه راهکارهای مناسب برای استفاده بهینه از آب و بکارگیری روش های آبیاری با راندمان بالا امری ضروری است. در مورد برنج که مصرف آب بالایی دارد، این موضوع دارای اهمیتی دو چندان است. تاکنون تحقیقات زیادی در خصوص تغییر روش آبیاری در زراعت برنج برای کم کردن آب مصرفی آن صورت گرفته است، از آن جمله می توان به آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای اشاره نمود.
مراحل کاشت و داشت برنج در روش آبیاری قطره ای نواری
تهیه خزانه جهت تولید نشا برنج
احداث خزانه جهت کشت برنج و تمام مراحل کاشت و داشت در خزانه مطابق روش معمول انجام می گیرد. رقم مناسب مورد استفاده در این روش آبیاری مشابه رقم مورد استفاده در روش آبیاری غرقابی مرسوم می باشد. مبارزه با علف های هرز، آفات و بیماری ها و همچنین تغذیه گیاه در این مرحله مطابق توصیه های ترویجی می باشد. بدیهی است ضد عفونی کردن بذر با سموم قارچ کش موجود و قبل از آن جدا کردن بذر های پوک و لاغر برنج با آب نمک می تواند در احداث یک خزانه سالم و قوی کمک مؤثری نماید.
آماده سازی مزرعه و انتقال نشا به مزرعه
طبق عملیات مرسوم در آبیاری برنج به روش غرقابی، بایستی ابتدا مزرعه مورد نظر را شخم زده و سپس با دیسک کلوخه ها را خرد نمود. پس از آن با دستگاه مرز بند کرت هایی متناسب با شیب زمین، بافت خاک و آبدهی منبع آب در مزرعه ایجاد کرد. قبل از شروع آبیاری بایستی لوله های اصلی سامانه آبیاری قطره ای نواری را در سطح مزرعه نصب نمود، زیرا بعد از آبیاری و با توجه به وزن آن ها این کتر بسیار دشوار می باشد.
کرت های ایجاد شده به صورت غرقابی آبیاری گردیده و پس از آن عملیات گل خرابی با دستگاه تیلر انجام و سپس انتقال نشا (نشاکاری) توسط کارگر صورت می گیرد. درصورت وجود دستگاه نشاکار برنج بهتر است که نشاکاری با دستگاه انجام گیرد، زیرا کشت نشا در این روش به صورت ردیفی بوده و شرایط برای قرار گرفتن نوارهای آبیاری قطره ای مناسب تر است.
آبیاری به روش قطره ای نواری
به منظور بهره وری مناسب سامانه و همچنین توزیع یکنواخت آب در شبکه آبیاری نیاز است قبل از اجرا، سامانه توسط کارشناسان مربوطه طراحی گردد. پس از انتقال نشا، مزرعه به مدت ۷ تا ۱۰ روز جهت استقرار نشاها غرقاب نگه داشته شود. در مرحله بعد ابتدا مزرعه از حالت غرقاب خارج گردیده و سیستم آبیاری قطره ای نواری مطابق نقشه طراحی نصب می گردد. مناسب ترین فاصله بین نوار های آبیاری با فاصله قطره چکان های ۳۰ سانتی متر و آبدهی ۴ لیتر در ساعت در هر متر، ۶۰ سانتی متر می باشد. در این حالت توزیع آب بین دو نوار به طور یکنواخت انجام می گردد. در این روش دور آبیاری حداکثر دو روز یک بار و مدت زمان آبیاری طبق نظر کارشناسان بر اساس نیاز آبی برنج برای هر منطقه توصیه می گردد. ذکر این نکته ضروری است که دیگر اجزای سامانه شامل ایستگاه مرکزی، فیلترها و مخزن کود در طرح پیش بینی گردیده تا در حین کار مشکلی ایجاد نشود.
نتایج حاصل از سیستم آبیاری غرقابی و قطره ای
نتایج تحقیق انجام شده طی دو سال زراعی برای مقایسه دو روش آبیاری قطره ای نواری و غرقابی نشان می دهد که در روش آبیاری قطره ای در طی یک فصل رشد بطور متوسط ۷۳۶۶ متر مکعب در هکتار و در روش غرقابی ۲۰۶۸۸ متر مکعب در هکتار آب مصرف شده است. این مقدار کاهش با احتساب ۱۵۲۱ متر مکعب آب مورد نیاز جهت عملیات آماده سازی زمین و ۱۱۰۰ متر مکعب آب جهت غرقاب نگه داشتن کرت ها در ابتدای فصل رشد می باشد.
کلیدواژه ها : آبیاری برنج ، برنج ، آبیاری نواری برنج