بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی آبیاری های سطحی در ایران و سایر نقاط دنیا، برای کاشت هر کدام از گیاهان زراعی، بهترین آرایش کاشت معرفی شده است. با تغییر روش آبیاری از سطحی به قطره ای، لازم است در آرایش کاشت گیاهان زراعی که قابلیت کاشت ردیفی دارند، نیز تجدید نظر گردد. در زمینه آرایش کاشت گیاهان زراعی ( گوجه فرنگی، خربزه و هندوانه، سیب زمینی، پیاز و چغندر) با روش آبیاری قطره ای نیز تحقیقاتی انجام گرفته است که در ادامه، به برخی نتایج آن ها و توصیه های ارائه شده از سوی محققین ارائه می شود.
گوجه فرنگی
– بهتر است در زراعت گوجه فرنگی، بوته ها در دو طرف نوار آبیاری و به فاصله ۲۰ سانتی متر از آن کاشته شود و فاصله نوارها از یکدیگر ۱۵۰ سانتی متر باشد. در صورت وجود ادوات، می توان فاصله نوارها را کمتر نیز انتخاب کرد.
– استفاده از نوار آبیاری تیپ همراه با مالچ پلاستیکی، باعث افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول می گردد.
– در زراعت گوجه فرنگی، هر گونه کم آبیاری باعث کاهش محصول می گردد.
خربزه و هندوانه
آزمایش هایی بر روی زراعت های خربزه و هندوانه طی ۳ سال زراعی انجام شده که بر اساس نتایج بدست آمده، توصیه شده است:
– فاصله نوارها یا ردیف های کاشت، بسته به خصوصیات رشدی بوته های گیاه، بین ۲ تا ۳ متر انتخاب گردد.
– فاصله کاشت بوته ها روی ردیف های کاشت، بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر می باشد.
– کاشت بذرها، در یک طرف نوارهای آبیاری و در پایین دست آن ها (نسبت به جهت باد) انجام شود.
– خطوط کاشت و مسیر نوارهای آبیاری عمود بر جهت وزش باد و یا حداکثر با زاویه ۴۵ درجه باشد.
– در صورتی که بوته ها در دو طرف نوارهای آبیاری باشد و یا بوته ها در پایین دست نوارهای آبیاری قرار داشته باششند، یا وزش باد، بوته ها جابجا شده و روی خاک مرطوب ایجاد شده توسط قطره چکان ها، قرار می گیرند. در نتیجه باعث پوسیدگی میوه ها و رشد قارچ ها می شود.
– هر چه دور آبیاری کمتر باشد، نتیجه بهتری خواهد داشت. بطور مثال دور آبیاری دو روز مناسب تر از سه روز است.
– استفاده از خاکپوش پلاستیکی ( مالچ پلاستیکی) به همرا نوار آبیاری قطره ای در زراعت خربزه و هندوانه می تواند منجر به کاهش مصرف آب، افزایش عملکرد، کاهش علف های هرز و هزینه کارگری شود و کاربرد آن توصیه شده است.
سیب زمینی
– در زراعت سیب زمینی، هرگونه کم آبیاری باعث کاهش تولید غده و محصول قابل ارائه به بازار می شود.
– اگر هدف از کشت سیب زمینی تولید غده برای مصرف خوراکی باشد، آرایش کاشت ۴۵×۲۵ سانتی متر روی پشته ها (در دو طرف نوار آبیاری تیپ) با فاصله نوار آبیاری ۱۵۰ سانتی متر، قابل توصیه است.
– اگر هدف تولید غده بذری باشد، آرایش کاشت ۳۵×۲۵ سانتی متر با فاصله نوار آبیاری ۱۳۰ تا ۱۴۰ سانتی متر، قابل توصیه است. لازم به توضیح است که، فاصله ۱۳۰ سانتی متری نوار آبیاری، در صورتی امکان پذیر است که از تراکتورهای کوچک برای کاشت و یا عملیات داشت و برداشت استفاده می شود ولی عملا در مزارع کشاورزان که با کمبود ادوات و ماشین آلات مواجه اند، میسر نیست.
– استفاده از آرایش کاشتی مانند آبیاری شیاری (فاصله ردیف کاشت مساوی) که برای هر ردیف یک نوار آبیاری در نظر گرفته می شود، به دلیل عدم امکان انجام عملیات ماشینی (کاشت، داشت و برداشت)، توصیه نشده است.
پیاز
یکی از مشکلات کاشت پیاز، سبز کردن بذر آن می باشد. از این رو کشاورزان برای داشتن تراکم مطلوب، معمولا ۴ تا ۶ برابر مقدار لازم، بذر مصرف می کنند تا کمبود تراکم مطلوب خود را با توجه به سله بستن سطح خاک در اثر آبیاری، جبران کنند ضمن اینکه در بعضی از مناطق، هر ساله مقدار زیادی ماسه نیز به خاک اضافه می کنند. این امر در دراز مدت، باعث می شود از کیفیت خاک زراعی کاسته شود. استفاده از روش آبیاری قطره ای، علاوه بر عدم لزوم مصرف ماسه، باعث بالا رفتن درصد سبز محصول و صرفه جویی در مصرف آب می شود. ضمن اینکه روش آبیاری قطره ای در مقایسه با روش شیاری و کرتی باعث یکنواختی در سوخ های برداشت شده نیز می شود.
چغندرقند
مناسب ترین تراکم کاشت چغندرقند ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار بوته در هکتار با آرایش کاشت ۵۰×۴۰ سانتی متر، دو ردیف کاشت روی هر پشته و یک نوار آبیاری تیپ در وسط دو ردیف کاشت روی هر پشته توصیه شده است. آبیاری روزانه مزارع بلافاصله بعد از کاشت تا سبز شدن یکنواخت بذور و استقرار بوته ها، ضروری است.
آبیاری پس از انجام عملیات وجین و تنک کردن به منظور استقرار بوته ها لازم است. در ضمن، از اعمال تنش رطوبتی از مرحله جوانه زنی تا استقرار کامل بوته ها باید اجتناب شود.
برای استفاده مطلوب از منابع آب در طول فصل رشد، توصیه شده است از مرحله جوانه زنی تا استقرار بوته ها، دور آبیاری ۲ روز، از مرحله استقرار تا رشد کامل بوته ها، ۳ روز و پس از مرحله رشد کامل اندام هوایی تا زرد شدن برگ ها، دور آبیاری به ۴ تا ۵ روز افزایش یابد. همچنین، حدود ۱۰ روز قبل از برداشت غده ها، آبیاری قطع و نوارهای آبیاری از سطح مزرعه جمع آوری می شود.
