آفتابگردان گیاهی است که در اغلب مناطق معتدل به خوبی رشد می کند و ارقام مشابه را می توان در طیف وسیعی از شرایط آب و هوایی کشت نمود.
آفتابگردان یک گیاه بسیار متحمل به خشکی نیست ولی غالبا در شرایطی که زراعت های دیگر صدمه شدید می بینند، محصول رضایت بخشی می دهد. آفتابگردان در خاک هایی که بافت آن ها از شنی تا رسی تغییر می کند به خوبی رشد می کند و نظیر ذرت، گندم و یا سیب زمینی به خاک بسیار حاصلخیز نیاز ندارد تا محصول رضایت بخشی دهد.
آفتابگردان به عنوان یک گیاه دارای تحمل کم نسبت به شوری طبقه بندی می شود ولی با این حال تحمل آن از لوبیا یا سویا بیشتر است. ذرت، گندم، یولاف و سورگوم از این نظر متوسط هستند.
آفتابگردان به pH خاک چندان حساس نیست. این گیاه در خاک هایی با pH 5.7 تا بیش از ۸ در سطح وسیع می روید.
تاریخ کاشت
از آنجا که طول فصل رشد در اغلب مناطق ایران طولانی تر از حد مورد نیاز برای آفتابگردان است، این گیاه را می توان در طیف وسیعی از تاریخ ها کشت نمود. کشت آفتابگردان از دهه گذشته در مناطق مرکزی ایران مانند قم، اصفهان، مرکزی، فارس و کرمان به عنوان کشت دوم بعد از برداشت غلات توسعه یافته است. در این شرایط، اقتصادی ترین تاریخ کاشت، مناسب ترین تاریخ کاشت محسوب می شود، زیرا کشاورزان ترجیح می دهند بعد از برداشت غلات، محصول دیگری کشت کنند تا یک درآمد اضافی در آن سال داشته باشند. به این منظور، آفتابگردان بایستی بلافاصله بعد از برداشت غلات حداکثر تا ۲۰ تیرماه کشت شود، گرچه برخی زارعین در اواخر تیرماه و حتی اوایل مرداد نیز اقدام به کشت آفتابگردان می نمایند، که در اینصورت عملکرد کاهش پیدا می کند.
زراعت آفتابگردان در استان های گلستان و مازندران در شرایط دیم در دو منطقه دشت و کوهستانی انجام می گیرد که تاریخ های کاشت ان با توجه به شرایط آب و هوایی متفاوت است. مناسب ترین تاریخ کاشت در اراضی دشت نیمه اول اسفندماه و در مناطق کوهستانی نیمه دوم فروردین می باشد.
آفتابگردان را در مناطق معتدل سرد مانند استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان، کرمانشاه، خراسان شمالی، زنجان و همدان از دهه سوم فروردین تا ۱۵ خرداد می توان کشت نمود ولی مناسب ترین تاریخ کاشت نیمه دوم اردیبهشت می باشد.
تراکم بوته
بررسی ها نشان داده اند که ارقام زراعی آفتابگردان با ارتفاع بلند و پاکوتاه، عکس العمل متفاوتی نسبت به تراکم بوته نشان می دهند و حداکثر عملکرد دانه در ارقامی که ارتفاع کوتاه تری دارند از تراکم های بالاتر و فاصله ردیف های باریک تر بدست می آید. از طرف دیگر آفتابگردان در کشت دوم نسبت به تاریخ کاشت های زودتر از ارتفاع کمتری برخوردار هستند. بنابراین در کشت دوم مناطق مرکزی کشور تراکم ۸۰ تا ۹۰ هزار بوته در هکتار برای زراعت آفتابگردان توصیه می شود.
تراکم بوته در شرایط دیم معمولا کمتر از شرایط تحت آبیاری است. مناسب ترین تراکم بوته در اراضی دشت و کوهستانی گلستان و مازندران ۶۰ تا ۷۰ هزار بوته در هکتار می باشد.
عمق کاشت
عمق کاشت ۳ سانتی متر در خاک های مرطوب و یا زمانی که بارندگی نزدیک باشد، بهترین عمق کاشت است. اگر ضروری باشد جهت دست یابی به رطوبت، بذر را می توان حداکثر در عمق ۱۰ سانتی متری کشت نمود. آفتابگردان حتی در رطوبت نزدیک به نقطه پژمردگی جوانه می زند، ولی نفوذ آب از پوست به کندی انجام می شود. لیکن اگر عمق کاشت از ۷ سانتی متر بیشتر شود، جوانه زدن بذور ریز کمتر از بذور درشت خواهد بود.
آبیاری
تحت شرایط آبیاری مناسب کشاورزان می توانند به محصولی بالغ بر ۳.۵ تا ۴ تن در هکتار دست یابند. بر خلاف باور عموم، آفتابگردان نیاز آبی بالایی ندارد و در حقیقت نیاز آبی آن ها مشابه و یا کمتر از دیگر گیاهان زراعی تابستانه است.
حضور آب فراوان در هنگام کاشت و به دنبال آن یک آبیاری سطحی در زمان غنچه دهی یا هنگام پر شدن دانه می تواند یک عملکرد متوسط داشته باشد. استفاده از آبیاری های بیشتر در طی رشد رویشی گیاه می تواند عملکرد بالایی را به دنبال داشته باشد.
آبیاری از رسیدن پیش از موعد و پیری زودرس جلوگیری می کند وامکان رسیدن نرمال را می دهد. بنابراین دانه حاصل از مزارع آبیاری شده غالبا دارای درصد روغن بیشتری است.
نیاز بیشتر آفتابگردان به آب موقع گل کردن به بعد خواهد بود و چنانچه در موقع گل کردن، آبیاری به موقع انجام نگیرد دانه ها پوک خواهند شد. آفتابگردان را در مناطق گرمسیر هر ۸ روز به ۸ روز و در مناطق معتدله سرد هر ۱۰ روز به ۱۰ روز و در مناطق سردسیر بیش از ۱۰ روز نوبت های آبیاری را در نظر می گیرند. آفتابگردان از کاشت تا برداشت به حدود ۵ هزار متر مکعب آب نیاز دارد.
