انواع روش های آبیاری گوجه فرنگی

آبیاری گوجه فرنگی

آبیاری گوجه فرنگی یکی از مهمترین فاکتورهایی است که هر پرورش دهنده گوجه چه در سطح خانگی و چه در سطح تجاری باید به آن اهمیت دهد. در این نوشتار سعی شده که انواع روش ها و نکات مهم آبیاری گوجه فرنگی بررسی و بحث شود. این نوشتار گزیده ای از کتاب گوجه فرنگی نوشته بهنامیان و همکاران است.

پرورش گوجه فرنگی در فصل خشک یا در مناطقی با دوره های به نسبت درازمدت بدون بارندگی در فصل رشد ممکن است محدودیتی را برای رشد منظم گیاه و نمو میوه ایجاد نماید. بنابراین، استفاده از آبیاری تکمیلی برای دستیابی به بیشینه عملکرد ضروری است. با وجود این، به شرطی که در فصل بارندگی رطوبت کافی در خاک جمع شده و دست کم تا عمق cm ۱۵۰ خاک مرطوب شود و خاک قابلیت نگهداری بالای آب داشته باشد می توان گوجه فرنگی را حتی بدون انجام آبیاری تکمیلی پرورش داد. در چنین شرایطی عملکرد میوه پایین ولی کیفیت میوه بالا خواهد بود. فصل رشد باید طوری گزینش شود که در یک دوره به نسبت خشک با دماهای بهینه برای رسیدن و برداشت میوه به پایان برسد.

آماده سازی خاک و کولتیواتورکشی در طی فصل رشد

آماده سازی خاک و کولتیواتورکشی در طی فصل رشد

باید طوری صورت گیرد که بیشینه رطوبت خاک حفظ شده و از ترک خوردن خاک جلوگیری گردد و کمترین آسیب به سیستم ریشه برسد. سه نوع آبیاری به طور معمول مورد استفاده قرار میگیرد که شامل آبیاری جوی پشته ، آبیاری پاششی و آبیاری قطره ای است.

آبیاری جوی پشته قدیمی ترین نوع آبیاری است و در بسیاری از نقاط جهان به خاطر هزینه اولیه پایین در مقایسه با دیگر روش های آبیاری، مورد استفاده قرار گرفته است. میزان آب مصرفی به حجم آب در حال جریان در جویچه ها، طول مدت جریان آب و شیب جویچه ها بستگی دارد. آبیاری جوی پشته می تواند در خاک های متوسط و سنگین که توزیع افقی به نسبت خوب آب را دارند مورد استفاده قرار گیرد. در خاک های سبک که توزیع عمودی آب بیشتر است بازده آبیاری جوی پشته پایین خواهد بود ولی اگر جوی ها به اندازه کافی نزدیک به گیاهان باشند در خاک های سبک نیز می توان از این روش آبیاری استفاده کرد. آرایش کشتزار باید طوری باشد که توزیع بهینه آب بتواند در جویهایی با طول مناسب انجام شود. این روش می تواند به طور مؤثر در زمین های به طور کامل مسطح به کار رود ولی در شرایط ناهموار استفاده از این روش با نارسایی های زیادی همراه خواهد بود.

آبیاری سنتی گوجه فرنگی

آبیاری بارانی نیز در مناطق زیادی مورد استفاده قرار گرفته است و برتری آن، آرایش به نسبت ساده سامانه است. آب پاشها ممکن است در فواصل مناسب به صورت ثابت نصب شوند و یا می توان آنها را در کشتزار در طول ردیف ها حرکت داد یا خطوط آبیاری ممکن است از یک طرف حرکت داده شوند. در صورت حرکت دادن خطوط در طول ردیف ها، کل خط (در صورت نصب شدن روی چرخها) را می توان به وسیله تراکتور از محلی به محل دیگر کشید. در صورت حرکت دادن از یک طرف، آنها را باید جدا کرد و هر لوله را (به معمول با ۱۲m یا m ۲۴ طول) باید در عرض کشتزار به طرف دیگر حمل کرد. آبیاری با این روش تنها در شرایطی دارای بازده بالا خواهد بود که منبع آب در کشتزار دارای فشار ثابتی بوده و وزش باد قوی در کشتزار وجود نداشته باشد.

آبیاری قطره ای بازده بسیار بالایی دارد. این سامانه آبیاری مستقل از شرایط باد است و جریان آب می تواند به آسانی با تنظیم کننده های فشار تنظیم شود. نفوذ آب به درون خاک نیز می تواند به آسانی در عمق و رطوبت بهینه کنترل شود. آبیاری می تواند در هر زمانی از روز نزدیک با بازده ۱۰۰ درصد انجام شود. کود سرک، قارچکشها و آفت کش های نفوذی (سیستمیک) نیز می توانند با این سامانه آبیاری توزیع شود.

نوع سامانه آبیاری، گسترش بیماری های قارچی، باکتریایی و برخی از انواع کنه ها را به طور محسوس تحت تأثیر قرار می دهد. آبیاری بارانی میزان رطوبت آزاد را در جو افزایش می دهد که این امر محیط مناسبی را برای شیوع بیماری هایی مانند بلايت زودرس و دیررس ، لکه برگ خاکستری و غیره فراهم می سازد. آبیاری جوی پشته ای و قطره ای در مقایسه با سامانه پاششی شیوع بیماریهای فعال در شرایط مرطوب را کاهش می دهند ولی ممکن است برای بیماریها و آفات فعال در شرایط خشک مانند سفیدک پودری و کنه های تارتن قرمز و زرد مناسب باشند. با وجود این، بیشترین آسیب وارد شده به محصول در بیشتر نواحی تولید، ناشی از شرایط رطوبی آزاد بالا است. ویژگی خاک و عمل آبیاری رشد و گسترش ریشه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. در خاک های عمیق متوسط و سنگین، ریشه های گوجه فرنگی می توانند تا عمق cm ۱۵۰ (به طور غالب در عمق cm ۸۰) رشد و گسترش یابند ولی در خاک های سبک شنی تنها تا عمق cm ۶۰-۸۰ خاک رشد می کنند. خاک های کم عمق با لایه های غیرقابل نفود، سیستم ریشه را بیشتر محدود می سازند. گسترش خوب سیستم ریشه، تنش های ناشی از افزایش ناگهانی دما یا بادهای خشک را کاهش می دهد. گسترش ریشه ها در خاک و حجم خاک اشغال شده توسط ریشه ها می تواند راهنمای خوبی برای تصمیم گیری در مورد فواصل آبیاری و میزان آب مصرفی در هر آبیاری باشد. در خاک هایی که حجم بیشتری توسط ریشه ها اشغال شده است فاصله بین دو آبیاری می تواند ۱۴-۱۰ روز درنظر گرفته شود ولی در صورت سطحی بودن سیستم ریشه، فاصله بین دو آبیاری ۵-۱ روز خواهد بود. برنامه ریزی بسیار دقیق می تواند براساس میزان تبخیر و تعرق و با تانسیومتر صورت گیرد. در صورت گسترش خوب سیستم ریشه و بالا بودن قابلیت نگهداری آب توسط خاک، آبیاری می تواند در فواصل زمانی بیشتر بدون آسیب دیدن گیاه انجام شود. درصد مواد کل جامد محلول که اهمیت زیادی در محصول فرآیندی دارد با تنش رطوبتی در طی دوره های رشد و رسیدن میوه افزایش خواهد یافت ولی اگر گیاه سیستم ریشه ای سطحی داشته باشد این امر می تواند تنها با سامانه آبیاری قطره ای صورت گیرد.

پیش از کاشت بذر یا انتقال نشاء باید خاک را تا عمقی که انتظار می رود ریشه ها تا آن عمق رشد کنند، مرطوب نمود. چون مصرف مقادیر بالای آب پس از کاشت بذر یا نشاکاری ممکن است به گیاهان آسیب رساند. پس از استقرار کامل گیاهان، آبیاری ممکن است به مدت ۳-۱ هفته متوقف شود. در این شرایط با تبخیر آب موجود در لایه های بالایی خاک، ریشه ها وادار به رشد و نفوذ به لایه های عمیق تر خاک می شوند. پس از سپری شدن این مدت، آبیاری را می توان بسته به شرایط آب و هوایی در فواصل زمانی ۱۰-۵ روز در آبیاری جوی پشته ای، ۱۴-۱۰ روز در آبیاری بارانی و ۵-۲ روز در آبیاری قطره ای انجام داد.

در آبیاری قطره ای، فاصله بین دو آبیاری در دوره های بدون بارندگی می تواند ثابت بوده و یا بر پایه خواندن تانسیومتر تصمیم گیری شود. در خاک های متوسط و سنگین در صورت رشد و گسترش خوب سیستم ریشه مراجعه به تانسیومتر در عمق cm ۶۰ پس از نخستین میوه نشینی یک راهنمای مناسب برای تصمیم گیری در مورد انجام آبیاری خواهد بود ولی در مراحل اولیه رشد قرار دادن تانسیومترها در عمق cm ۳۰ خاک ارزیابی بهتری از وضعیت رطوبتی خاک به دست میدهد. در خاک های سبک و کم عمق، تانسیومترها در عمقcm ،۲۰ cm ۴۰ و cm ۶۰ نصب می شوند و به طور معمول تانسیومتر راهنما پس از نخستین میوه نشینی در عمق cm ۴۰ و تانسیومتر شاهد در عمق C° ۶۰ خاک قرار داده می شود.

سامانه آبیاری قطره ای گوجه فرنگی

تولید در شرایط شور

در صورت پرورش گوجه فرنگی در خاک های شور، خاک باید پیش از کاشت شستشو داده شود. برای این منظور 2000 تا 5000 متر مکعب آب در هکتار موردنیاز است. اگر گیاهان گوجه فرنگی با آبی با شوری بالاتر از dS/m ۱٫۵ آبیاری می شوند، آبیاری زیاد و با آبی بیش از میزان تبخیر برای نگهداشتن شوری خاک در حد پایین و شستشوی نمکهای تجمع یافته، سودمند است. برای این امر، آبیاری هر روز یا حتی دو بار در روز صورت می گیرد. در چنین شرایطی، عملکرد طبیعی تنها زمانی می تواند به دست آید که خاک، شنی و قابلیت نفوذ خوبی به آب داشته باشد و یا از آبیاری قطره ای استفاده شود. در خاک های سبک و شنی با ظرفیت نگهداری پایین آب، کوددهی به طور پیوسته با آب آبیاری و در تناسب با آب مورد استفاده صورت می گیرد. این تناسب برپایه مرحله رشد گیاه، دما، شرایط نوری و آزمون های خاک و آب تغییر خواهد کرد.

در خاک های متوسط و سنگین، فسفر و پتاسیم و بیشتر نیتروژن به عنوان کودهای پایه هنگام آماده سازی زمین به خاک افزوده می شوند و بقیه نیتروژن به صورت سرک مورد استفاده قرار خواهد گرفت. پخش کود می تواند در کل سطح کشتزار یا روی بستر کاشت به صورت سطحی صورت گیرد. کودهای مخلوط نیز ممکن است به صورت نواری، cm ۳-۵ در زیر و پیرامون بذور قرار داده شوند. در صورت پرورش گوجه فرنگی با کاشت نشاء، کود به صورت نواری، cm ۷-۱۰ در زیر و ۵cm در کنار ردیف ها تعبیه می شود تا از غلظت بالای نمک در مجاورت ریشه های جوان جلوگیری شود. اغلب، كل ميزان کود ضروری به صورت کود پایه به روش نواری در کشتزار پخش می شود. در صورت استفاده از آبیاری قطره ای یا جوی پشته ای، سیستم ریشه تنها به ناحیه خیس شده محدود می شود. بنابراین، پخش نواری یا توزیع کود در بسترها به پخش سطحی کود در کشتزار ترجیح داده می شود. در بسیاری از نواحی تولید گوجه فرنگی، یک کود آغازگر کامل در زیر بذور یا نشاها به کار برده می شود و این عمل در شرایطی صورت می گیرد که بیشتر کود در کشتزار یا بستر کاشت پخش شده است.

نیاز آب گیاه

نیاز آبی گوجه فرنگی

میزان آب موردنیاز گیاه به مرحله رشد آن، دماهای غالب، میزان تبخیر، نوع خاک و کیفیت آب بستگی دارد. در صورت پرورش گوجه فرنگی در خاکهای شور، جذب آب توسط گیاهان کمتر از شرایط طبیعی خواهد بود. میزان آب مصرفی به میزان بارندگی و درصد رطوبت موجود در خاک بستگی دارد. در کل، در صورت نبود بارندگی در طول زمان کاشت، 2000 تا 6000 متر مکعب آب در هکتار و در شرایط بسیار گرم 8000 تا 10000 متر مکعب آب در هکتار باید اضافه شود. پایان آبیاری در گوجه فرنگی های فرآیندی بر پایه اثر آن در کیفیت میوه به ویژه مواد كل جامد محلول و آسیب احتمالی پوسیدگی میوه در آبیاری پاششی تصمیم گیری می شود. در صورت برداشت مکانیکی، سطح خاک باید به اندازه کافی خشک باشد تا اختلالی در کار ماشین برداشت ایجاد نکند. در خاک های متوسط و سنگین، فاصله بین آخرین آبیاری پاششی و برداشت محصول، ۳۰-۲۵ روز خواهد بود ولی در نواحی بسیار گرم، آبیاری تا ۱۲-۱۰ روز پیش از برداشت میوه ادامه می یابد.

یک کامنت
  • حبیب حبیبی
  • December 28, 2021 at 12:40 pm

سلام، مطلب بسیار مفیدی ارایه نمودید، سپاسگزارم.

یک پیام بگذارید
پست الکترونیک شما منتشر نمی شود
تمام فیلدهای ستاره دار می بایست پر شوند *

× عضویت در گروه تلگرام کشاورزی پادیاب