به طور کلی پنبه به روش های مختلف آبیاری سطحی و تحت فشار آبیاری می گردد. آبیاری کرتی، آبیاری نواری و آبیاری شیاری عمده ترین روش های آبیاری سطحی مورد استفاده برای پنبه هستند.
آبیاری کرتی
در آبیاری کرتی پنبه عرض کرت ها بسته به شیب آن ها از ۳۰ تا ۳۵ متر در نوسان است. عرض کرت ها باید به گونه ای انتخاب شوند که مضربی از عرض ادوات مورد استفاده باشند. طول کرت ها نیز بسته به بافت خاک و مقدار جریان ورودی به مزرعه از ۲۰ تا ۱۰۰ متر متغیر هستند.
روش کرتی در آبیاری پنبه با توجه به شرایط اقلیمی کشور که کمبود منابع آبی از مشکلات اصلی تولید پنبه محسوب می شود و به دلیل معایب زیاد آن مانند سله بستن خاک، تلفات زیاد آب به صورت نفوذ عمقی، عدم پخش یکنواخت آب، نیاز به تسطیح اولیه زمین، کاهش نفوذپذیری خاک پس از چند بار آبیاری که منجر به راندمان پایین آبیاری می شود و توسعه بیماری های گیاهی، برای پنبه توصیه نمی شود. این روش در مناطق شور، به دلیل شستشوی مناسب نیمرخ خاک قابل توصیه است.
آبیاری نواری
در این روش وسایل و ادوات مکانیزه کشاورزی ساده تر از روش کرتی قابل استفاده است. انتخاب مناسب ابعاد نوار، شیب نوار و میزان آب ورودی به نوار، کمک شایانی در جهت ارتقاء راندمان آبیاری است. طول مناسب نوار برای پنبه کاری در خاک های سبک از ۵۰ تا ۱۲۰ متر، در خاک های متوسط (لومی) از ۱۰۰ تا ۱۷۰ متر، در خاک های سنگین از ۱۵۰ تا ۲۵۰ متر و در خاک های رسی تا ۳۵۰ متر قابل توصیه است.
عرض نوار هم از ۵ تا ۳۰ متر بسته به پستی و بلندی، مقدار دبی ورودی و همچنین عرض کار ادوات کشاورزی که قرار است در داخل مزرعه پنبه کار کنند، متغیر است.
شیب های عرضی بیشتر از ۶ در هزار، عرض نوار حداقل ۵ متر و در شیب های ۱ تا ۲ در هزار می توان عرض نوار را حداکثر ۲۰ تا ۳۰ متر در نظر گرفت، به شرطی که مقدار جریان کافی آب برای آن وجود داشته باشد. مناسب ترین دبی ورودی به نوار، حداکثر دبی جریان ورودی است که ایجاد فرسایش نکند.
آبیاری شیاری
این روش بهترین شیوه آبیاری سطحی برای پنبه است. در این روش چون آب مستقیم با پشته ها در تماس نیست، پس از آبیاری در پای بوته ها سله نمی بندد، از آب با دبی کم و با کنترل بهتر می توان استفاده کرد.
طول شیار بسته به بافت خاک، شیب مزرعه و مقدار جریان ورودی به شیار از ۱۰۰ تا ۴۰۰ متر متغیر است (۱۰۰ متر برای خاک های شنی و ۴۰۰ متر برای خاک های رسی)
مناسب ترین شیب در روش آبیاری شیاری از ۱.۵ تا ۱۰ در هزار است. میزان دبی ورودی به شیار بسته به بافت خاک و شیب شیار از ۰.۶ تا ۲ لیتر در ثانیه متغیر است. دبی های کم برای خاک سنگین تر و شیب بیشتر و دبی های بالاتر برای خاک های سبک تر و شیب کمتر مناسب تر هستند. در روش آبیاری شیاری با استفاده از سیفون، اسپایل یا لوله های دریچه دار، مدیریت آبیاری را در شرایط متفاوت می توان ارتقا بخشید.
آبیاری بارانی
یک از روش های مؤثر برای آبیاری پنبه در مناطق کم آب استفاده از روش آبیاری بارانی است. این روش به طور کلی نسبت به روش های سطحی، خصوصا در مناطق کم آب برای آبیاری پنبه به دلیل استفاده مؤثرتر ازآب، مزیت بالاتری دارد.
در مقایسه دو روش آبیاری بارانی و نشتی در زراعت پنبه، نتیجه گیری شد که اجرای آبیاری بارانی برای زراعت پنبه با افزایش بهره وری آب (۴۱ درصد) گزینه مناسب مدیریتی از نظر اقتصادی و راندمان آب نسبت به آبیاری نشتی می باشد.
نتایج بررسی اثر آبیاری بارانی روی جمعیت آفات و شدت بیماری های پنبه نشان داده است که آبیاری بارانی در تعدیل بعضی از آفات و بیماری های پنبه نقش مؤثری دارد ولی به تنهایی قادر به کنترل کامل آن ها نیست. آبیاری با فواصل کوتاه تر نتیجه بهتری در کنترل آفات دارد. در هنگام استفاده از آب شور در روش بارانی باید با احتیاط عمل کرد.
آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای پنبه به دو روش آبیاری قطره ای سطحی و زیرسطحی صورت می گیرد. تفاوت این دو در محل نصب قطره چکان ها و محل های آبد در مزرعه است. سیستم هایی که در زیر زمین نصب می شوند، به شدت از تبخیر آب جلوگیری می کنند.
مقایسه آبیاری قطره ای با آبیاری نشتی حکایت از برتری قابل توجه اقتصادی به دلیل صرفه جویی مناسب آب در این روش آبیاری است. نتایج مقایسه دو روش آبیاری قطره ای و نشتی در زراعت پنبه در منطقه خراسان رضوی نشان می دهد که با صرفه جویی قابل توجه در روش آبیاری قطره ای میزان تولید کل پنبه بدون اضافه کردن منابع جدید آبی افزایش می یابد. به طور مثال استقاده از روش آبیاری قطره ای نسبت به روش نشتی در حدود ۷ هزار متر مکعب آب در هکتار صرفه جویی شده است.
کلمات کلیدی: آبیاری پنبه ، آبیاری قطره ای ، آبیاری زیرسطحی ، آبیاری بارانی ، آبیاری قطره ای پنبه
