روش های آبیاری تحت فشار طی سالیان متمادی در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است. هزینه های زیاد و تکنیک های پیشرفته جهت اجرا و گرفتگی نازل های آبیاری در آبیاری تحت فشار از جمله معایب این روش می باشد.
با توجه به کمبود آب در مناطق مختلف کشور سیستمی معرفی شد که مزایای آبیاری تحت فشار را داشته باشد و با اصلاح معایب آن بتواند در اکثر مزارع کوچ و بزرگ مورد استفاده قرار گیرد.
آبیاری قطره ای پر فشار علاوه بر هزینه های زیاد اولیه، هزینه های نگهداری و صرف انرژی جهت پمپاژ آب بایستی در استخر ذخیره شود که مشکلات متعددی را برای کشاورزان بوجود می آورد. چون کشاورزان دارای حقابه های مختلفی هستند و با مشکلاتی در ذخیره و تخلیه استخر مواجه می شوند و بایستی استخر جداگانه ای برای ذخیره آب داشته باشند. لذا روش آبیاری کم فشار با صرف هزینه اولیه کمتر به نسبت روش های پر فشار هیچگونه هزینه ای جهت نگهداری تاسیسات و صرف انرژی جهت پمپاژ نداشته و مناسب برای سطح زیر کشت های کم تا چندین هکتار می باشد.
آبیاری کم فشار
سامانه لوله های کم فشار عبارت است از مجموعه ای از مجاری لوله ای که از کانال یا مخزن آب تغذیه شده و نقش انتقال و توزیع آب با فشار کم تا آبگیر قطعات زراعی را به عهده دارد. سامانه لوله های کم فشار عموما جایگزین کانال های آبرسان مزارع (کانال های درجه ۳) برای توزیع آب در نهرچه های آبیاری مزارع (کانال های درجه ۴) یا لوله های آلومینیومی دریچه دار، لوله های پلاستیکی تاشونده دریچه دار (هیدروفلوم) می گردد.
آبیاری کم فشار روش نسبتا جدیدی است که در آن آب با استفاده از فشار آب موجود یا با ایجاد فشار کم به محل مورد نظر می ریزد. در این روش هیچ نیازی به پمپاژ، استخر و قطره چکان نمی باشد و انرژی اولیه با توجه به اختلاف ارتفاع سطح آب از مبدا تا مزرعه قابل تامین است. در آبیاری کم فشار از مصرف انرژی های اضافه جهت پمپاژ، تعویض قطره چکان ها به دلیل گرفتگی و تبخیر آب درون استخر جلوگیری به عمل می آید.
در آبیاری کم فشار به دلیل استفاده از لوله های پلی اتیلن با قطر ۴۰ میلی متر دیگر نیاز به تعویض آن ها نمی باشد.
سابقه کاربرد سامانه لوله های کم فشار در جهان
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، کاهش هزینه اجرایی سامانه آبیاری با لوله کم فشار از دلایل اصلی برای انتخاب این نوع سامانه می باشد. در مناطق توسعه یافته جهان نیاز به راندمان بیشتر استفاده از آب، همراه با کاهش تعداد و هزینه کارگر انگیزه اصلی سرمایه گذاری در سامانه لوله های کم فشار و توسعه فناوری به منظور افزایش کارایی این سامانه بوده است. در هر حال سامانه آبیاری با لوله های کم فشار به عنوان گزینه ای که نیاز به سرمایه گذاری کمتر و هزینه پایین تر انرژی نسبت به آبیاری تحت فشار دارد، مورد توجه می باشد.
توسعه ساخت لوله های پلی اتیلن و پی وی سی سخت و لوله های پلاستیکی و لاستیکی تاشونده نیز از عوامل تاثیرگذار در توسعه آبیاری با لوله های کم فشار بوده است.
مزایا و معایب سامانه های لوله های کم فشار
مجاری انتقال و توزیع آب با لوله های کم فشار که در شبکه های آبیای می توانند در سطح کانال های درجه ۳ مزرعه و گاهی کانال های درجه ۲ مورد استفاده قرار می گیرند دارای مزایا و معایبی نسبت به کانال های روباز می باشند:
مزایا
سامانه لوله های کم فشار دارای مزایای زیر می باشد:
– کاهش تلفات ناشی از تبخیر و نشت آب به لحاظ حذف شرایط تبخیر و نشت که در کانال های روباز وجود دارد.
– کاهش نیروی انسانی مورد نیاز بهره برداری به لحاظ مکانیزه بودن سامانه
– امکان آبیاری اراضی ناهموار و پرشیب
– جلوگیری از توسعه و پخش علف های هرز در سطح مزارع
– طول عمر بیشتر سامانه به لحاظ عدم دسترسی آسان به آن و جلوگیری از بروز خسارت به سامانه
– حذف قطره چکان و مشکلات گرفتگی قطره چکان
– کاهش خطرات ناشی از برق گرفتگی
– قابل استفاده در مزارع بسیار بزرگ تا بسیار کوچک
محدودیت ها
– نیاز به کارگر ماهر برای نگهداری و تعمیر خط
– روبرو شدن زارعین با فناوری جدید که ضرورت توجیه اجتماعی و اقتصادی کاربرد با این سامانه را در شرایط محل مطلب می طلبد.
– آشنایی کمتر مهندسین و تکنسین ها با طراحی و اجرای سامانه لوله های کم فشار
