نیتروژن
برای تولید یک تن گوجه فرنگی (تاج و میوه گیاه) در حدود kg ۱٫۸ نیتروژن خالص توسط گیاه مورد نیاز است. با توجه به اینکه بازده (راندمان جذب نیتروژن در حدود ۷۵ درصد است، میزان نیتروژن قابل دسترس در خاک باید در حدود kg ۲٫۵ برای هر تن میوه باشد. در صورت پرورش گوجه فرنگی در شرایط دمایی پایین خاک یا در خاک های شنی، نسبت آمونیوم به نیترات باید 1:1 باشد چون آمونيوم بالاتر می تواند برای رشد ریشه زیانبار باشد. نیتروژن آمونیومی بسیار زیاد، محتوای کلسیم را کاهش داده و ممکن است رشد گیاه را کاهش دهد که این کاهش کلسیم می تواند منجر به بروز پوسیدگی گلگاه گردد. نیتروژن آمونیومی در اوایل فصل هنگامی که تبدیل نیتروژن آمونیومی به نیتروژن نیتراتی آهسته است، زیانبار می باشد. تا ۱۰ درصد نیاز نیتروژن می تواند به صورت آمونیوم تأمین شود ولی کاربرد بیش از ۲۰ درصد منجر به بروز پوسیدگی گلگاه در سیستم های کشت بدون خاک می شود.
در شرایط دمایی بالای خاک نیز کاربرد نیتروژن به صورت اوره مناسب خواهد بود. در خاک های خنثی و قلیایی کاربرد نیتروژن به عنوان کود پایه می تواند به صورت سولفات آمونیوم به شکل مایع یا جامد باشد. در خاک های اسیدی، نیترات کلسیم – آمونیوم، نیترات پتاسیم یا کودهای همانند با pH بالا، ترجیح داده می شود. در طول دوره رشد، کوددهی سرک می تواند با محلول آمونیوم یا کودهای مایع کامل صورت گیرد. در صورت پایین بودن دما، نیترات آمونیوم ترجیح داده می شود ولی در شرایط گرم، اوره و سولفات آمونیوم مناسب خواهند بود. میزان نیتروژن به عنوان کود پایه نباید در خاک های متوسط و سنگین بیش از kg ۱۵۰ نیتروژن خالص در هکتار باشد، در غیر این صورت لایه بالایی خاک ممکن است برای رشد گیاه بسیار شور باشد. در صورت نیاز، کوددهی سرک می تواند پس از نخستین میوه نشینی انجام شود. در صورت نبود شرایط آب و هوایی مناسب برای میوه نشینی، میزان نیتروژن محاسبه شده به طور معمول پس از نخستین میوه نشینی به تدریج با آب آبیاری به میزان ۱ – ۲ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در هر روز در طول دوره رشد میوه به کار خواهد رفت. اگر آزمون خاک نشان دهد که کل نیتروژن موردنیاز در خاک وجود دارد باز هم کاربرد kg ۶۰ نیتروژن خالص در هکتار پیش از کاشت ضروری است. این کار یک منبع نیتروژن کافی را در لایه بالایی خاک برای جایگزین ساختن نیتروژن شستشو یافته در بین زمان آزمون و کاشت فراهم می سازد. در خاک های شنی و سبک، توزیع پیوسته نیتروژن با سامانه آبیاری ترجیح داده می شود. برحسب مرحله رشد گیاه، آزمونهای خاک و میزان تبخیر باید kg ۱۰ نیتروژن خالص به صورت کود پایه با افزودن ۵۰-۲۵۰میلی گرم در لیتر به آب آبیاری به کار برده شود. در صورت پایین بودن میزان تبخیر، غلظت بالاتر نیتروژن ترجیح داده می شود تا در بلندمدت، شوری آب به سطح سمی افزایش نیابد. محتوای نیترات آب خاک باید پس از کاشت در حدود ۲۰۰-۲۵۰ میلی گرم در لیتر باشد و در طول دوره رشد اصلی و نمو میوه به تدریج به ۵۰۰-۶۰۰ میلی گرم در لیتر افزایش یابد.
فسفر
میزان فسفر قابل دسترس در لایه بالایی خاک به طور معمول ۳۵ میلی گرم در لیتر است. در خاک هایی با دمای پایین، جذب فسفر کند بوده و غلظت به نسبت بالای فسفر در مجاورت ریشه ها می تواند یک منبع کافی برای گیاه فراهم سازد. بنابراین، با این شرایط کاربرد محلول آغازگر نیتروژن، فسفر، پتاسیم با نسبت 0:24:8 در حدود ۱۰ سانتی متر مکعب در هر متر از ردیف کشت توصیه می شود. این کود می تواند به طور مستقیم روی بذور پیش از پوشاندن آنها با خاک پخش شود. در خاک های متوسط و سنگین در حدود ۴۰-۵۰ درصد از کود فسفر در عمق cm ۳۰-۴۰ خاک قرار داده می شود و بقیه در عمق cm ۱۰-۱۵ خاک همراه با کودهای نیتروژن و پتاسیم به کار برده می شود. در خاک های شنی بسیار سبک، کود پایه در عمق cm ۱۰-۲۰ خاک قرار داده می شود. در صورت استفاده از آبیاری قطره ای، اسید فسفریک به میزان ۳۰-۱۰۰ سانتی متر مکعب در هر متر مکعب آب در طول فصل رشد برحسب اندازه گیاه و مرحله رشد آن اضافه می شود ولی در صورت استفاده از آبیاری پاششی همه کود فسفر پیش از کاشت به صورت پایه یا بخشی از آن به صورت سرک (به صورت مونوآمونیوم فسفات ) مصرف می شود. این نوع کود فسفره در مقایسه با سوپرفسفات تحرک بیشتری در خاک داشته و بیشتر در دسترس گیاهان قرار میگیرد.
پتاسیم
برای افزایش سطح پتاسیم در بیشتر خاکها مصرف kg ۵۰۰-۱۰۰۰ سولفات پتاسیم ضروری است. در خاک های سبک و شنی باید دست کم ۱۰۰۰kg از این کود پتاسه را پیش از کاشت در عمق cm ۱۰-۲۰ خاک قرار داد. در صورت به کارگیری روش آبیاری قطره ای، پتاسیم می تواند همراه با نیتروژن به نسبت ۱:۱ به کار رود ولی برای تولید میوه ای سفت با کیفیت بالا نسبت ۲:۳ یا حتی ۱:۳ از پتاسیم به نیتروژن توصیه می شود. با وجود این، میزان بالای پتاسیم ممکن است عملکرد کل را کاهش داده و باعث تشکیل میوه های به نسبت کوچک شود. در صورت توزیع پتاسیم با آب آبیاری، استفاده از نیترات پتاسیم رایج بوده و گاهی به ویژه در شرایط دمایی پایین خاک ترجیح داده می شود.
کلسیم
اگر میزان pH خاک کمتر از ۵.۶ باشد ممکن است ۳-۱ تن در هکتار آهک موردنیاز باشد، آهک در عمق cm ۳۰ خاک دست کم دو ماه پیش از کاشت مصرف می شود. در صورت نداشتن بارندگی، در حدود mm ۱۵۰ آبیاری مدت کوتاهی پس از افزودن آهک به خاک به کار خواهد رفت.
عناصر کم مصرف یا ریزمغذی ها
کمبود عناصر کم مصرف ممکن است به ویژه در شرایط pH پایین یا بسیار بالا در پیت یا خاک های شنی رخ دهد. اضافه کردن مخلوط تجاری عناصر کم مصرف به آب آبیاری برحسب توصیه های کارخانه سازنده عملی رایج است. در حدود 50 سانتی متر مکعب مخلوط تجاری عناصر کم مصرف به هر مترمکعب آب اضافه می شود. شماری از این کودها را می توان با محلول پاشی گیاهان نیز به کار برد.
از محلول پاشی گیاهان به دلیل احتمال آسیب دیدن شاخ و برگ در آب و هوای بسیار گرم یا روشن و همچنین جذب نشدن عناصر غذایی توسط برگها باید پرهیز کرد، ولی در شرایط اضطراری می توان از محلول پاشی استفاده کرد. محلول پاشی اوره حل شده در آب به میزان ۲٫۵ گرم در لیتر می تواند برای اصلاح کمبود شدید نیتروژن به کار رود. برای کمبود فسفر، محلول پاشی گیاه با فسفات پتاسیم یا آمونيوم امکان پذیر است ولی به دلیل احتمال آسیب دیدن جدی برگ، توصیه نمی شود. برای کمبود پتاسیم، گیاه ممکن است با محلول سولفات پتاسیم به میزان 20 گرم در لیتر محلول پاشی شود. برای رفع هرچه زودتر کمبود کلسیم، گیاهان را می توان با محلول نیترات کلسیم به میزان ۲-۷ گرم در لیتر یا محلول کلرید کلسیم ۰٫۳ درصد محلول پاشی کرد. چنین محلول پاشی هایی بسیار کم در اصلاح ناهنجاری پوسیدگی گلگاه سودمند و مؤثر است، چون کلسیم جذب شده از برگ ها نمی تواند به سوی میوه حرکت کند. بنابراین، تنها کلسیمی که در سطح میوه می نشیند توسط میوه جذب می شود. کمبودهای منیزیم نیز می تواند با محلول پاشی نمک های ایپسوم اصلاح شود.
نمودار نیاز گیاه گوجه فرنگی به مواد معدنی در طور دوره رشد
