نیاز آبی و آبیاری زعفران
زعفران به علت اینکه دوره رشد رویشی آن منطبق بر فصولی از سال می باشد که معمولا ریزش برف و باران صورت می گیرد، عمده نیاز آبی آن به وسیله آب برف و باران تأمین می شود، مانده نیاز آبی زعفران با ۳ الی ۵ نوبت آبیاری در طول فصل رشد مرتفع می شود.
براساس مطالعات انجام شده نیاز آبی خالص زعفران برابر با حدود ۳۰۰ میلی متر در سال یا به عبارتی ۳۰۰۰ متر مکعب در هکتار گزارش شده است.
به طور سنتی آبیاری مزارع زعفران محدود به چهار آبیاری می باشد، اما در فاصله ماههای مهر و اردیبهشت نیاز آبی زعفران مانند هر گیاه دیگر باید تأمین گردد. طول دوره های رشد اولیه، توسعه، میانی و نهایی زعفران به ترتیب ۳۰، ۵۵، ۱۰۵ و ۳۰ روز بوده و ضرایب گیاهی در این مراحل ۰.۴، ۰.۸۵و ۰.۵۵ برآورد شده است.
زعفران گیاهی است که به لحاظ آبیاری، برای مناطق خشک و نیمه خشک که با کمبود آب مواجه می باشند بسیار مطلوب است، زیرا پیازهای زعفران از نیمه اردیبهشت ماه که بارندگی های بهاره قطع می شود یک خواب با دوره ۵ ماهه را طی کرده و نیاز به آبیاری ندارند. اما خارج از این محدوده، زعفران باید مانند هر محصولی دیگر آبیاری شود.
در نقاط زعفران کاری خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه، آبیاری اولیه زعفران از اواسط مهرماه تا دهه اول آبان ماه شروع می شود. اگر هوا گرمتر باشد دیرتر و هرگاه سرما زودرس باشد، در اوایل مهرماه مزرعه زعفران را آبیاری می کنند، باید دانست که آبیاری زودتر از موعد، موجب جلو افتادن رشد رویشی می شود و برعکس آبیاری دیرهنگام ممکن است موجب مواجه شدن گل ها با یخبندان گردد.
با توجه به اینکه زمان گلدهی مزرعه زعفران تا حدودی تابع آب اولیه است، در مناطقی که سطح زیر کشت زیاد می باشد و کمبود کارگر نیز وجود دارد، برای ای که برداشت زعفران با اشکال مواجه نشود، آب اول را در بین قطعات و با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد.
پس از اتمام دوره گلدهی و ظاهر شدن برگ ها آبیاری دوم که اصطلاحا زاج آب نامیده می شود صورت می گیرد. این آبیاری حدود یک ماه پس از آبیاری اول انجام می شود. آبیاری های بعدی به فواصل ۱۲ تا ۲۴ روز، بسته به شرایط جوی صورت می گیرد. معمولا از اواسط اردیبهشت ماه همراه با زرد شدن برگ های سوزنی زعفران آبیاری قطع می گردد.
در هیچ یک از مزارع زعفران سنتی خراسان آبیاری تابستانه مرسوم نمی باشد. براساس مطالعات انجام شده آبیاری تابستانه تأثیر معنی داری بر عملکرد محصول نداشته و نمی تواند باعث افزایش عملکرد گردد. بنابراین بر خلاف بعضی از اظهارات متداول، آبیاری تابستانه توصیه نمی گردد.
همانطور که گفته شد نیاز آبی زعفران در یک سال زراعی حدود ۳۰۰ میلیمتر یا ۳۰۰۰ متر مکعب در هکتار می باشد. با توجه به این که دوره نیاز آبی زعفران مصادف با بارندگی های سالانه می باشد و با در نظر گرفتن متوسط بارندگی منطقه به میزان ۱۰۰ میلیمتر، لذا می بایست باقی مانده نیاز آبی زعفران را به میزان ۲۰۰۰ مترمکعب در هکتار بر آورده نمود.
روش آبیاری زعفران در خراسان به صورت سنتی (غرقابی) بوده و دیدگاه سنتی عملا مستقل از بافت و ساختمان خاک یا عمق توسعه ریشه ها می باشد. لذا کشاورزان بدون توجه به نیاز گیاه در زمان های، اقدام به آبیاری در حجم زیاد و با فواصل طولانی می نمایند که نه تنها موجب تلفات آب گردیده، بلکه با اعمال تنش ممکن است کاهش عملکرد را نیز در پی داشته باشد. از این حیث توجه بیشتر به استفاده از روش های جدید آبیاری در جهت افزایش راندمان و بهره وری احساس می شود.
سله شکنی زعفران
بعد از اولین آبیاری به مجرد گاورو شدن زمین، سطح مزرعه باید سله شکنی گردد، به نحوی که بنه ها صدمه نبینند. سله شکنی به موجب سهولت در خروج گل ها از خاک و زیر خاک شدن کود حیوانی از لایه سطحی انجام می گردد. سله شکنی مزارع زعفران در ابتدای فصل رشد این محصول، یکی از عملیات های حساس داشت بوده که می بایست به طریقه ای دقیق انجام گیرد، زیرا که در این زمان جوانه های زعفران تا نزدیکی سطح خاک بالا آمده اند.
برای مطالعه بیشتر در مورد این محصول می توانید کتاب زیر را مطالعه نمایید