شیرآلات صنعت آب متعلقاتی از سامانه های انتقال و توزیع آب هستند که عمدتا برای کنترل جریان، فشار و هوا به کار مـیرونـد. قطـع و وصـل جریـان، کنتـرل بـده، انحراف جریان، کنترل فشار و یا تخلیه هوا از اهم عملکرد شیرها هستند. در وب سایت پادیاب سعی برآن داریم تا با بررسی انواع شیرآلات مورد استفاده در صنعت آب، راهنمای مناسبی برای شما عزیزان فراهم نماییم. لازم به توضیح اسـت کـه شـیرآلات مـصرفی در صنعت آب با توجه به ماهیت خاص، با سایر شیرآلاتی که در صنعت نفت، پتروشیمی، نیروگاهی و … استفاده میشـوند تفـاوتهـایی دارند. در این نگاره به بررسی انواع شیرهای یطکرفه خواهیم پرداخت:
شیرهای یکطرفه
شیرهای یکطرفه در حالت کلی برای جلو گیری از جریانهای برگشتی (معکوس) به کار برده مـی شـوند ودر طـول لولـه مکـش تلمبه نصب میگردند تا بخش رانش تلمبه را پر نگه دارند و بدین وسیله به عملکرد آن کمک کننـد . شـیر یـکطرفـه هـمچنـین در لوله های متصل به سامانه های ثانویه (مثل انشعابات) که ممکن است فشار آنها بیش از سامانه اصلی شوند به کـار مـی رود تـا مـانع از ورود سیال از سامانه ثانویه به سامانه اصلی شود. شیر یکطرفه باید به آسانی در برابر جریان رو به جلو باز شود و افت فشار کمـی در حالت تمام باز داشته باشد و همچنین مانع ایجاد ضربه قوچ گردد. شیرهای یک طرفه از نظر کلی به دو دسته تقسیم میشوند:
الف – شیرهای یکطرفهای که با فشار استاتیک جریان بسته میشوند.
ب – شیرهای یکطرفه که توسط اهرم خارجی بسته میشوند.
شیرهای یکطرفه اهرم دار مانع از بسته شدن سریع شیر توام با صدا و در نتیجه بر خورد شدید دیسک با نشیمن شیر مـیشـوند. در سامانه های با تغییر سرعت زیاد به خصوص در ایستگاه های پمپاژ استفاده از شیرهای یکطرفه لولایی ساده توصیه نمیشود و بهتر اسـت از شیرهای یکطرفه سوپاپی فنردار و یا با اهرم خارجی استفاده شود. در حالت کلی شیرهای یکطرفه باید به نحوی عمل کنند که:
– قبل از انعکاس موج فشار منحنی از انتهای خط لوله بسته شوند.
-نوسانات سریع قطعه متحرک شیر وجود نداشته باشد.
– شیرهای یکطرفه برحسب نوع حرکت قطعه در داخل بدنه شیر، به سه دسته کلی تقسیم میشوند:
شیرهای یکطرفه بالارونده
جهت حرکت قطعه متحرک در این نوع شیر، عمود بر صفحه نشیمن شیر است.
مزیت شیرهای یک طرفه بالارونده بر دیگر انواع شیرهای یک طرفه آن است که با بالا بردن دیسک به مقدار کم، شیر در حالت تمام باز قرار میگیرد. بنابر این شیرهای یکطرفه بالارونده به طور سریع بسته میشوند. این شیرها با محور دو طرفـه به دلیل طراحی خاص قابلیت نصب در کلیه زوایا را دارند. در سامانه های پمپاژ به دلیل بسته شدن بسیار سریعتر شیرهای یـک طرفـه بالارونده قویا توصیه میشود که از این نوع شیرهای یک طرفه به جای سایر انواع استفاده شود تـا از تـشدید پدیـده ضـربه قـوچ آب به دلیل کوبیده شدن دیسک شیر یکطرفه به نشیمن خود جلوگیری به عمل آید.
در بعضی از شیرهای یک طرفه بالارونده نیروی بسته شدن شیر توسط یک فنر تامین میشود تا بتوان شـیر را در وضـعیتهـای غیرافقی نیز نصب کرد که آببندی کامل به دست میدهند. شیرهای یکطرفه بالارونده انواع مختلفی دارند که عمـدتا مـیتـوان بـه شیرهای یک طرفه بالارونده دیسکی، پیستونی، و کروی اشاره کرد.
– شیر یکطرفه لولایی
در شیر یک طرفه لولایی قطعه متحرک بهصورت دیسکی است که معمولا در حول لولایی که محور آن در بـالای نـشیمن شـیر قرار دارد میچرخد. در برخی موارد شیر بادبزنی نیز گفته میشود.
شیر یک طرفه معمولا در موقعیت افقی نصب میشود. لیکن در موارد نصب به صـورت عمـودی بایـد از موانـع حرکـت دیـسک جلوگیری به عمل آورد. برای افزایش سرعت بسته شدن شیر میتوان از اهرم و وزنه ویا فنر استفاده کرد. از نصب شیر یک طرفه بـاد بزنی به صورت عمودی در مواردی که آب مواد جامد معلق دارد، باید خودداری کرد.
شیر یکطرفه دورانی
در شیر یکطرفه دورانی قطعه متحرک حول نقطهای که بین مرکز و لبه بالایی دیسک قرار دارد، دوران میکند و اساس کار آن به کارگیری از نیروی برا میباشد که به صورت ساده در شکل نشان داده شده است.
شیر یک طرفه دورانی به طور سریع بسته میشود. زیرا دیسک مسافت کوتاهی را از حالت تمام باز تا بـسته طـی مـی کنـد، شـیر مجهز به فنری است که باعث افزایش سرعت بسته شدن شیر میشود. بعضی از شیرهای یک طرفـه دورانـی مـیتواننـد بـه عنـوان شیرهای پروانه ای نیز عمل نمایند، لذا توصیه میشود که از این شیر در مواردی استفاده شود که امکان به کارگیری شـیر یـک طرفـه لولایی وجود نداشته باشد.
