اولین مرحله در احداث باغ مرکبات، بررسی شرایط آب و هوایی و توپوگرافی زمین مورد نظر است. مرحله دوم برای احداث یک باغ، بررسی دقیق بستر کشت است.
شرایط آب و هوایی مناسب کشت مرکبات
درختان مرکبات با مناطق نیمه گرمسیری سازگاری پیدا کرده اند. حداقل دمای مورد نیاز برای اکثر درختان میوه ۱۰ درجه سانتی گراد در نظر گرفته می شود ولی در مورد مرکبات این عدد ۱۲.۵ درجه سانتی گراد می باشد، زیرا در دمای کمتر از ۱۲.۵، رشد مرکبات کاملا محدود می شود.
سرمازدگی مرکبات: به طور کلی، می توان گفت در مناطقی که دما در طول سال به زیر صفر درجه می رسد، برای پرورش مرکبات پر خطر محسوب می شود. در شمال ایران هر چند سال یکبار سرمای شدیدی رخ می دهد، به همین دلیل ارقام و پایه های مقاوم تر توصیه می شود.
دمای بالا و آفتاب سوختگی مرکبات: دمای بالاتر از ۳۵ درجه می تواند برای مرکبات مضر باشد. پرتقال واشنگتن ناول یک رقم زودرس است ولی گریپ فروت خیلی دیررس است. گریپ فروت مقاوم ترین گونه مرکبات به گرما محسوب می شود. آفتاب سوختگی در مرکبات در موارد خاصی به وجود می آید. این پدیده در درختانی که به شدت هرس می شوند و یا در صورت ریزش ناگهانی برگ های گیاه و همچنین در صورت ناکافی بودن رطوبت در هوای گرم رخ می دهد.
علائم آفتاب زدگی روی برگ ها به شکل لکه های متمایل به قرمز در سطح زیرین پهنک دیده می شود. این لکه ها حالت برجسته دارند و با دست حس می شوند. علامت دیگر لوله شدن برگ هاست. علائم فوق در خوزستان روی بالنگ، پرتقال و لیمو دیده می شود ولی روی برگ های نارنج نادر است. در میوه نیز ناحیه ای که در مقابل نور بوده است قهوه ای سخت و خشک می شود.
بستر کاشت مناسب مرکبات
بافت خاک: به دلیل درشت بودن ریشه های مویین مرکبات نفوذ این ریشه ها در خاک های سنگین و رسی به سختی صورت می پذیرد. بنابراین، بافت سبک برای مرکبات ایده آل خواهد بود. زمین هایی که قبلا شالیزار بودند، اغلب رسی بوده و برای کشت مرکبات چندان مناسب نیستند. اگر اصرار به احداث باغ در خاک سنگین وجود داشته باشد حتما باید تا جای ممکن به اصلاح بافت خاک اقدام نمود.
آهک: اکثر زمین های جنوب کشور و حتی شرق مازندران دارای آهک زیاد می باشند. برای مقابله با این مشکل دو راهبرد پیشنهاد می شود:
– استفاده از پایه های مقاوم: نارنج مقاوم ترین پایه به آهک در شمال کشور است ولی در مناطقی که بیماری تریستزا شیوع دارد توصیه نمی شود.
– کود گوگردی: استفاده از کود گوگرد (۲-۱.۵ کیلوگرم)همراه با کود حیوانی و باکتری های تیوباسیلوس برای پایین آوردن pH خاک راهکاری مناسب است.
کمبود عناصر میکرو و ماکرو: مهمترین عناصری که کمبود آن ها در مناطق مختلف کشت مرکبات ایران دیده می شود عناصر آهن، منگنز، روی و منیزیم است.برای تامین این عناصر بهتر است قبل از کاشت، خاک غنی سازی شود.
تهیه نقشه باغ
بعد از بررسی شرایط آب و هوایی منطقه و بررسی بستر کاشت، مرحله سوم تهیه نقشه باغ است. در طراحی نقشه باغ می بایست به مواردی چون موقعیت چاه، کانال های آب، انبار، زهکش ها، درب ورودی باغ و مواردی از این دست توجه نمود. به طور کلی، کاشت مستطیلی بهتر از روش کاشت مربعی است چرا که افزایش نور، افزایش تعداد درخت در هکتار و حرکت راحت تر تجهیزات در آن امکان پذیر است. انتخاب تراکم کشت درختان نیز موضوع مشکل و مهم است و برای تعیین آن باید عوامل مختلفی مانند شرایط اقلیمی، نوع پایه و پیوندک، وسعت زمین و هزینه کارگری و مواردی از این دست را در نظر گرفت. به عنوان یک قانون ساده می توان گفت که هرچه نور بیشتری به داخل فضای باغ نفوذ کند زیست توده بیشتری تولید خواهد شد. به همین دلیل، در مورد مرکبات توصیه می شود که ارتفاع درختان از عرض بین دو ردیف بیشتر نشود.
فاصله کاشت درختان به خصوص به نوع رقم و پایه بستگی کامل دارد. به عنوان مثال، سیتروملو یک پایه پر رشد به حساب می آید، لذا فاصله کاشت درختان روی این پایه بیشتر در نظر گرفته می شود. در مورد رقم ها نیز تفاوت وجود دارد. مثلا نارنگی های ژاپنی تاج کوچکتری به وجود می آورند لذا فاصله کشت آن ها کمتر است، در حالی که پرتقال ها تاج بزرگتری دارند بنابراین فاصله کاشت بیشتری را نیاز دارند. به طور کلی در شمال کشور، آنچه که مرسوم است برای نارنگی های ژاپنی ۴×۳ و برای پرتقال ها و سایر ارقام نارنگی ۵×۴ در نظر می گیرند.
در مورد جهت ردیف ها باید توجه شود که ردیف ها شمالی – جنوبی باشند تا حداکثر استفاده از نور تامین شود.
کلمات کلیدی: مرکبات ، باغ مرکبات ، احداث باغ مرکبات ، کاشت مرکبات ، کاشت پرتقال ، کاشت نارنگی
برای آشنایی بیشتر با احداث باغ مرکبات می توانید کتاب زیر را مطالعه فرمایید:
