ماش و خصوصیات کشت آن

ماش و خصوصیات کشت آن

ماش یکی از حبوبات با ارزش می باشد . و سرشار از فسفر است. دانه ماش از نظر مواد پروتئینی غنی بوده و حدود ۲۵ درصد پروتئین دارد که بصورت کامل و لپه شده و یا آرد مورد مصرف قرار می گیرد . و در مقایسه با گونه های دنیای جدید ( انواع لوبیاها ) بسیار قابل هضم ، خوش طعم و خوش مزه تر است . دانه های آن بصورت پخته و در تهیه سوپ ، چاشی برنج ، آبگوشت، و غیره مصرف می شود . از دانه های سبز آن در تهیه کنسرو استفاده می کنند . جوانه های سبز شده ماش سرشار از ویتامین ث، مقدار زیادی ریبوفلاوین بوده و در چین و آمریکا در تهیه انواع سالاد و غذا هواداران بسیار دارد.

کنسرو ماش

کاه و کلش آن برای تغذیه دامها مورد استفاده قرار می گیرد . و تولید سنگینی یا چاقی در دام نمی کند . کشت ماش بعنوان کود سبز جهت تقویت زمین نیز معمول است . و چون گیاهی لگوم بوده قابلیت تثبیت ازت جوی را دارا است . همچنین در جلوگیری از فرسایش خاک مفید شناخته شده است . بعلت داشتن دوره رشد کوتاه مناسب تناوب زراعی در زراعت های فشرده است. ماش سبز در انگلیسی Green gram و زبان آمریکائی mungbean ، نامیده می شود. سطح زیر کشت آن در دنیا حدود ۲/۵ میلیون هکتار است . سالانه ۰/۸ میلیون تن محصول دانه خشک تولید می کند . ماش لگوم منطقه استوائی آسیا است که به مقیاس وسیع در هندوستان ، چین ، ژاپن ، برزیل ، قسمتهای گرمسیر و نیمه گرمسیر آفریقا و آمریکا کشت می شود . زکوهسکی (۱۹۲۶) گزارش داده که ماش در حالت وحشی دیده نشده است. این گیاه از زمانهای قدیم در هندوستان کشت می شده و ارقام بیشماری از آن در قسمتهای مختلف این کشور یافت می گردد . دسته بندی ماش در هندوستان توسط Bosc در سال ۱۹۳۲ انجام گرفته ، بر اساس اندازه برگ ، رنگ گل ،رنگ غلاف و رنگ بذر به چهل نوع مختلف تقسیم بندی نموده است . در این طبقه بندی تغییرات صفات زیر مشاهده گردیده است، رنگ بذر – بذور به رنگهای متفاوت سبز ، سیاه ، قهوه ای یا زرد رنگ دیده می شوند. سطح خارجی بذور کدر یا در خشنده می باشند . – رنگ گل – به رنگهای زرد روشن مایل به سبز یا سبز زرد رنگ دیده می شوند . رنگ غلاف – غلاف های رسیده به رنگهای خاکستری مایل به قرمز سبز مایل به خاکستری یا سوخته قهوه ای مشاهده شده اند.

ماش برای مصرف دام

ماش سیاه نیز خصوصیات گیاهی مشابه ای با ماش سبز دارد. و هر دو گونه بومی آسیا هستند. ماش سیاه احتمالا از هندوستان منشا و عمدتا در آنجا می روید، اغلب به صورت کشت مخلوط با سایر گیاهان زراعی و بعضی اوقات به عنوان کود سبز نیز کشت می گردد. بذر خشک آن به عنوان دانه کامل یا لپه مصرف می شود . غلاف های تازه پخته شده و به مصرف خوراکی می رسد. غلاف های ماش سیاه دراز و استوانه ای بطول ۶-۴ سانتیمتر بوده و معمولا دارای ۴ تا بذر کوچک به رنگ سیاه با ناف سفید می باشند. بوته ها کرک دار هستند. در حالیکه بوته های ماش سبز کرک کمتری دارند. و غلاف های آنها بطول ۱۰-۵ سانتیمتر، کمی خمیده، دراز و استوانه ای و دارای ۱۰ تا ۲۰ بذر کوچک و سبز رنگ هستند . متوسط درجه حرارت مناسب برای رشد و نمو ماش سیاه نسبت به ماش سبز بیشتر است. بدین لحاظ ماش سیاه برای کشت در مناطق خشک تر به نظر مناسب تر می رسند. نحوه جوانه زنی بذر ماش از نوع اپی جیل ( با لای زمینی ) است . گلها ۸-۶ هفته بعد از خروج جوانه ها از خاک ظاهر شده و گرده افشانی در آنها کاملا خود گشن بوده و گاهی تا ۴۲ در صد کلیستو گامی یعنی گرده افشانی قبل از باز شدن گلها اتفاق می افتد. اگر در هنگام گرده افشانی آب و هوا بارانی باشد، تشکیل دانه ها تحت تاثیر قرار گرفته و دانه کمتری تولید خواهد شد. بذور رسیده ماش در حدود ۳-۴ ماه پس از کاشت آماده برداشت می شوند.

کشت و برداشت ماش

خصوصیات محیطی و آب و هوایی کشت ماش

ماش نباتی مخصوص آب و هوای گرم است و خشکی را تا حدود زیادی تحمل می نماید این گیاه تابستانه بوده و نیاز حرارتی نسبتا زیادی دارد. انواع پا کوتاه ( بوته ای ) ماش نسبت به انواع پابلند ( خزنده ) به حرارت کمتری نیاز دارند . حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن ماش ۸ درجه سانتیگراد است . و چنانچه درجه حرارت از ۱۲-۱۳ درجه سانتیگراد کمتر باشد نبات به خوبی رشد نمیکند ، تا اینکه درجه حرارت مساعد تر گردد . ماش در محدوده وسیعی از عرض جغرافیائی ( از خط استوا تا ۴۰ درجه عرض شمالی یا جنوبی ) و در مناطقی که متوسط درجه حرارت شبانه روز در طول دوره رشد گرمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، کشت می گردد . مجموع حرارت موثر برای رشد و نمو ارقام دیررس ۲۳۰۰-۲۴۰۰  درجه سانتیگراد است، در ارقام متوسط رس حدود ۱۸۰۰-۲۰۰۰ و در ارقام زودرس از ۱۸۰۰-۱۶۰۰ درجه سانتیگراد متغیر است. دمای مناسب برای رشد و نمو ماش ۳۰-۲۵ درجه سانتیگراد می باشد. و دمای ۴۵ درجه سانتیگراد را تحمل خواهد کرد. ولی دمای کمتر از منهای یک درجه سانتیگراد موجب یخ زدن و از بین رفتن نبات می شود. این گیاه معمولا در ایران بعد از برداشت گندم یا جو کشت می گردد. گلدهی به موقع در طول رشد و نمو ماش نیز مثل سایر نباتات زراعی، یکی از رخدادهای مهم فنولوژیکی محسوب می گردد بویژه در ژنوتیپهای زودرس با رشد رویشی معین، که در آنها تشکیل برگهای جدید بطور موثری با ظاهر شدن گلها و تولید جوانهای انتهایی متوقف خواهد شد. اما شواهد کمی برای نشان دادن تاثیر عوامل محیطی بر تعدیل گلدهی در ماش وجود دارد. ماش را اغلب جزء گیاهان روز کوتاه می دانند.

مراحل رشد گیاه ماش

ولی در هندوستان هر دو ژنوتیپ از ارقام روز کوتاه و روز بلند وجود دارند. روزهای بیش از ۱۴ ساعت برای رشد این گیاه مناسب نیست. و ضمنا ژنوتیپ، طول مدت روشنائی و دمای مورد نیاز آنها زود رسی نسبی در ماش را مشخص می کند. بطور کلی اگر روزها بلند باشند رشد نمو آن به تعویق می افتد. البته عده معدودی از ارقام ماش به طول مدت روشنائی واکنش نشان نمی دهند. در مناطق گرمسیر ماش را اغلب به صورت مخلوط با سایر غلات (برنج و ذرت) کشت می کنند و نشان داده است تحمل کمی سایه را بخوبی دارد . ماش هم در مناطق بارانی و هم در مناطق خشک می توانند بعمل آید. ليكن مناسب مناطق مرطوب و گرمسیری نمی باشد . بارندگی شدید به هنگام گل دادن برای آن بسیار مضر است .حتی بادهای مرطوب مانع لقاح گل های ماش می شوند . در مناطق مرطوب و گرمسیری هندوستان ماش هم در فصل مرطوب و( اواخر اردیبهشت و هم در فصل خشک از اواسط مرداد تا اوایل آبان ) کشت می گردد . در فصل مرطوب به آبیاری هیچ احتیاجی ندارد . لیکن در فصل خشک تا ۵ بار آبیاری (۲۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰ متر مکعب در هکتار ) برای تولید محصول خوب کفایت می کند. بطور کلی ماش در مراحل اولیه رشد سریع نسبت به مراحل بعدی رشد نیاز بیشتر به آبیاری دارد. کشت و کار ماش در مناطق شمال ایران نیز به میزان کم معمول است و در نقاط دیگر از کشور بصورت دیم نیز بعمل می آید. در نواحی کوهپایه ماش محصول خوبی می دهد. و مقاومت به خشکی آن بیشتر از نخود و لوبیا است. ماش در خاکهای مختلف مثل خاکهای آبرفتی ، خاک سیاه، خاکهای سرخ و خاکهای خاکستری می تواند رشد و نمو نماید مقاومت آن به شوری کمی رضایت بخش است. اما در خاکهای سرد و رسی ، بیش از حد مرطوب و خاک های آهکی موفقیت چندانی ندارد ، برعکس در اراضی سبک و غنی از مواد آلی یا اراضی لومی زهکش دار و شنی لومی میزان محصول بالا می رود. و در خاک های آهکی قلیایی دچار کلروزه (زردی می شود. طبق تحقیقات انجام شده توسط وی سل در نواحی رسوبی واکنش اسیدیته خاک جهت کشت ماش نبایستی بیش از۵/۵ باشد و بهترین واکنش خاک برای کشت آن بین ۶-۵/۵ است.

ماش آماده برداشت

عملیات کاشت ، داشت ، برداشت

ماش گیاه مناطق گرم و وجینی است، بنابراین برای کاشت آن در پاییز سال قبل یک شخم عمیق (۳۰-۲۵ سانتیمتر ) می زنند. تا بقایای گیاهان قبلی به زیر خاک رفته و خوب پوسیده شوند و ضمنا با این عمل آب نیز در زمین بیشتر ذخیره گردد چنانچه کود دامی به زمین افزود. در بهار سال بعد یک شخم متوسط (۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر ) و با یک دیسک زده تا کلوخه ها خرد شده و علفهای هرز از بین بروند. و بعد، از دندانه زدن و جمع آوری علف های هرز می توان اقدام به کاشت نمود . موقع کاشت ماش بسته به آب و هوای نقاط مختلف تفاوت می کند . هنگامی که دمای محیط حداقل به ۸ درجه سانتیگراد و دمای خاک به حدود ۱۳ درجه سانتیگراد رسید می توان اقدام به کشت آن نمود. در نواحی گره در اواسط فروردین و در نقاط سرد و معتدل حدود اوایل اردیبهشت تا اواسط خرداد ماه فصل کاشت مناسبی خواهد بود. ماش را به طریق مختلف دستپاش، کپه ای و خطی می توان کاشت کرد. در نواحی که کشت دیم معمول باشد یا محصول به عنوان کود سبز مورد استفاده قرار بگیرد بذر کاری را به صورت دستپاش انجام می دهند و پس از آماده کردن و تسطیح زمین میتوان بذور را با دست پاشیده و بوسیله دیسک سطحی آنها را به زیر خاک می نمود . و سپس برای آبیاری به کرت بندی و مرزبندی پرداخت .در طریق کشت کپه ای ، بسته به رقم ماش و حاصل خیزی خاک پشته هائی به فواصل ۴۵-۷۵ سانتیمتر ایجاد نموده و در روی پشته ها به فواصل ۳۰-۴۰ سانتیمتر سوراخ هائی ایجاد کرده و در هر حفره ۶-۸ بذر می ریزند. و روی آنها را با خاک میپوشانند و سپس آبیاری می نمایند.

کشت ماش

بذر کاری روی خطوط موازی با فاصله ردیف ۵۰ سانتیمتر توسط ماشینهای بذرپاش انجام می شود و در این روش فاصله بذور با یکدیگر در روی خطوط ۵-۶ سانتیمتر انتخاب میگردد که پس از تنگ کردن فاصله ها را می توان به ۱۰-۱۲ سانتیمتر رساند. در کشت خطی زمین را اول آبیاری کرده (هیرم کاری ) و پس از گاو رو شدن زمین اقدام به کشت می نمایند . عمق کاشت را در خاک های معمولی و متوسط ۵-۴ برابر قطر بذر و در خاک های رسی ۳-۴ سانتیمتر انتخاب می نمایند . میزان بذر لازم بسته به جنس خاک ،طریق ، کاشت، درشتی و ریزی بذر متفاوت است. معمولا ۳۰-۴۰ کیلو گرم در هکتار در کشت ردیفی و در کشت دست پاش مقداری بیشتر در نظر میگیرند اگر محصول بصورت کود سبز مورد استفاده قرار گیرد . مقدار بذر مصرفی ۸۰-۶۰ کیلو گرم در هکتار توصیه می کنند. محصول ماش چون یکباره برداشت نمی شود، تعداد دفعات آبیاری لازم برای کشت آن بیشتر از گیاهانی مثل لوبیا است. بطور کلی در مراحل رشد سریع هر ۷-۱۰ روز و در مراحل بعدی رشد ۱۰- ۱۲ روز یکبار بایستی آبیاری انجام گیرد در اراضی شنی، گرم و خشک تعداد دفعات آبیاری زیادتر از وقتی است، که گیاه در نواحی معتدل و در اراضی رسی هوموسی کاشته شود. تنک کردن در ماش بعلت شاخ و برگ زیاد بوته و همچنین اشتغال حجم زیاد خاک توسط ريشها الزامی می باشد . عمل تنک کردن در مزرعه بایستی به صورتی انجام گیرد، که فاصله ها یکنواخت بمانند و در ضمن آسیبی به ریشه و ساقه بوته های باقیمانده در مزرعه وارد نیاید ، پس از انجام تنک بلافاصله نسبت به آبیاری مزرعه باید اقدام شود. خاک دادن پای بوته ها بعلت پر شاخه و برگ بودن آنها به ویژه در ارقام پابلند معمول است. وقتی ارتفاع بوته ها به ۲۰-۲۵ سانتیمتر رسید . مقداری خاک دور بوته ها می ریزند.

عملیات وجین کاری و سله شکنی در مزارع ماش لازم و معمولا توام انجام می پذیرند. اولین وجین را به محض ۲-۴ برگه شدن بوته ها انجام می دهند. و پس از آن در مواقعی که علف هرز در حال تسلط بر گیاه می باشد بایستی صورت گیرد. گیاه ماش به دلیل ذخیره شدن ازت توسط باکتریهای ریزوبیوم در روی ریشه هایش احتیاج چندانی به کود ازته ندارد. ولی جهت رشد سریع و اولیه بوته ها می توان حدود ۵۰ کیلو گرم اوره با ۱۲۰ کیلو گرم فسفات آمونیوم در هر هکتار مصرف نمود. مقدار و نوع کود بستگی به نوع خاک، محصول و تناوب زراعی دارد. چنانچه خاک ضعیف باشد. در پاییز می توان مقدار ۴۰-۳۰ تن کود دامی کاملا پوسیده به همراه شخم وارد زمین کرد. کود فسفره از دو نوع سوپر فسفات تریپل به مقدار ۱۵۰ کیلو گرم و یا فسفات آمونیم به همین میزان قبل از کاشت موقتی که در بهار کلوخ ها را خرد می کنند . نیز می تواند استفاده شود . اگر زمین از لحاظ پتاسیم فقیر و نیازمند باشد مقدار ۱۰۰-۷۰ کیلو گرم پتاسیم بایستی قبل از کاشت همراه با کود دامی در زمین پاشیده و توسط شخم وارد خاک شود .

تناوب زراعی ماش و برنج

تناوب زراعی

برای حفظ حاصلخیزی خاک می توان مواد غذای لازم رابه مقدار معین بصورت کود به زمین داد و یا محصولاتی را بعنوان کود سبز در گردش زراعی با ماش قرار داد. حبوبات به واسطه جنبه های مفید بسیاری از اجزاء با ارزش در سیستم های کشت مخلوط مناطق گرمسیر به حساب می آیند، بنابراین ماش یکی از معمول ترین نبا تاتی است که در سیستم های زراعی – غلات – حبوبات مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل قابلیت تثبیت ازت جوی، کوتاهی دوره رشد و محصول از اهمیت خاصی برخوردار است. برخی از تناوب ها که برای ماش در نقاط مختلف معمول می باشند. مناطق کوهستانی گندم – ماش – سیب زمینی، مناطق غیر کوهستانی ماش – گندم شبدر – گندم. در ایران ماش را بعد از برداشت جو یا گندم کشت می کنند و چیزی به زمین نمی دهند، که در این صورت زمین به مرور زمان فقیر خواهد شد و لا اقل بایستی یک گیاه علوفه ای مثل شبدر در این تناوب اضافه شود در شمال هندوستان بعضی از تناوبهای مهم و معمول ماش عبارتند از ذرت – گندم – ماش – سیب زمینی – گندم – ماش – ماش گندم ( تناوب دوساله ) با ماش – سیب زمینی برداشتن اصولا در اوایل پاییز انجام می گیرد ، یعنی زمانی که دانه های ماش سفت و غلاف ها زرد یا سیاه و خشک شوند محصول ماش را برداشت می نمایند . البته به منظور جلوگیری از ریزش دانه ها و بدست آوردن محصول بیشتر غلافها را در چند چین یا دست برداشت می کنند و در چین آخر بوته ها را با ماشین نیز می توانند درو نمایند . دوره رسیدن ماش حدود ۳-۴ ماه در ارقام دیررس و حدود ۴۵ روز در ارقام زودرس خواهد بود، پس از جمع آوری غلاف ها، خشک کردن و کوبیدن آنها دانه ها را جدا می کنند. اگر ماش را به منظور کود سبز کشت کرده باشند. به محض مشاهده اولین گلها و قبل از خشبی شدن ساقه ها محصول را به زیر خاک می کنند ، این عمل معمولا در پاییز انجام می شود. اگر ماش را به عنوان علوفه كاشته باشند و بخواهند به صورت سبز یا خشک به، دامها بدهند موقع برداشت باید که ۱۰-۱۵ در صد گلها ظاهر شده باشند و آن وقت مجموع شاخ و برگها را برداشت کرده، خرد و سیلو می نمایند . علوفه ماش برای دامها خوش خوراک می باشد، به صورت سبز یا خشک و یا سیلو شده در ازدیاد شیر دامها بسیار کمک می نماید

یک پیام بگذارید
پست الکترونیک شما منتشر نمی شود
تمام فیلدهای ستاره دار می بایست پر شوند *

× عضویت در گروه تلگرام کشاورزی پادیاب