کنجد از جمله نباتات بومی ایران است که از قرن ها پیش در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر کشت می شده است. کنجد به دلیل مقاومت به خشکی و گرما اهمیت بسیار زیادی در توسعه کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک بعنوان کشت تابستانه دارد.
تاریخ کاشت کنجد
مناسب ترین تاریخ کاشت در جنوب استان کرمان، نیمه دوم تیرماه است، که این تاریخ می تواند برای مناطق گرم تر جنوبی تا هفته اول مردادماه ادامه داشته باشد. با توجه اینکه ارقام موجود کنجد، عمدتا دیر رس هستند بنابراین بکاشت این ارقام بایستی حتما در محدوده زمانی نیمه دوم تیرماه انجام شود و چنانچه کاشت با تاخیر انجام شود کشت محصول بعدی به تاخیر می افتد و هم چنین ممکن است برداشت با بارندگی های پاییزه مواجه شده و در برداشت مشکل ایجاد شود.
فواصل کاشت و تراکم بوته
در کشت های ردیفی (کرتی یا جوی و پشته ای) با آبیاری نشتی فواصل کاشت ۱۰×۵۰ سانتی متر برای کاشت ارقام چند شاخه توصیه می شود. اما در صورت اجرای آبیاری قطره ای با نوار تیپ، فواصل کاشت ۱۵×۳۷ سانتی متر مناسب می باشد.
عمق کاشت
با توجه به ریز بودن دانه کنجد، توجه به عمق کاشت اهمیت زیادی در ایجاد یک سطح سبز یکنواخت دارد. عمق کاشت حدود ۳-۲ سانتی متر برای خاک های سبک و در خاک های متوسط ۲-۱ سانتی متر مناسب می باشد.
تناوب زراعی
مناسب ترین تناوب زراعی برای کنجد، کاشت آن در تناوب با غلاتی مانند گندم، جو، ذرت، سورگوم و ارزن) می باشد. تناوب زراعی کنجد با گندم و جو به دلیل هم زمان نبودن فصل کاشت کنجد با گندم مناسب و عملی تر است.
خاک مناسب کنجد
کنجد هم در خاک های تقریبا سنگین و هم در خاک های سبک قادر به رشد و تولید محصول می باشد. اما خاک های تقریبا متوسط نظیر لوم شنی که به بافت متوسط نزدیک است، بهترین خاک برای کنجد می باشد. خاک مورد پسند کنجد خاک غیر شور و غیر سدیمی است.
خاک های رسی و سنگین به دلیل عدم تهویه مناسب، رطوبت زیاد و احتمال گسترش بیماری های قارچی و خاک های شنی به علت ظرفیت نگهداری آب کم، عدم پخشیدگی رطوبتی، فقر غذایی و وجود تنش های کم آبی برای کشت و تولید کنجد مناسب نمی باشد.
آبیاری کنجد
آب آبیاری کنجد باید از کیفیت خوبی برخوردار باشد. گرچه گیاه کنجد به خشکی مقاوم است، اما تنش کم آبی به خصوص در مراحل ظهور گل، سبب افت کمی و کیفی محصول می شود.
کنجد در مراحل اولیه رشد (قبل از ۴ تا ۶ برگی) نسبت به خشکی نسبتا حساس بوده، ولی بعد از آن که سیستم ریشه ای آن توسعه یافت، مقاومت آن به خشکی زیاد می شود.
با توجه به بافت خاک و شرایط اقلیمی، به طور کلی می توان دور آبیاری هر ۷ تا ۱۰ روز یکبار را برای مزارع کنجد توصیه نمود.
کوددهی کنجد
کنجد برای تولید مناسب به تمامی عناصر غذایی ضروری و مهم به ویژه نیتروژن، پتاسیم، فسفر، روی، آهن، منگنز و منیزیم در حد مطلوبی نیاز دارد. کنجد جهت رشد و تولید اقتصادی با توجه به شرایط خاک های منطقه به ۱۲۰ تا ۱۴۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص نیاز دارد که باید به طور مساوی از سه منبع اوره، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم تامین گردد. با توجه به وضعیت خاک های منطقه ۱۵۰ کیلوگرم سوپرفسفات تریپل و ۲۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار می تواند نیاز گیاه به فسفر و پتاسیم را تامین نماید. همچنین مصرف ۱۰۰ کیلوگرم سولفات منیزیم، ۵۰ کیلوگرم سولفات روی و ۵۰ کیلوگرم سولفات منگنز در هکتار برای تولید مطلوب کمی و کیفی محصول کنجد اهمیت دارد. کودهای مذکور باید به همراه کودهای نیتروژنه مصرف شوند.
برداشت کنجد
ریزش برگ ها و تغییر رنگ و رسیدگی دانه ها در کپسول های میانی بوته کنجد، مهم ترین مشخصه کاربردی برای تعیین زمان برداشت کنجد می باشد. برداشت کنجد باید به صورت دو مرحله ای انجام شود. ابتدا بایستی بوته ها را با دروگر مناسب برداشت نمود و آن ها را در مزرعه دسته بندی نموده و سپس بافه ها را در محل مناسبی خارج از مزرعه به صورت ایستاده قرار داده تا خشک شوند. سپس دانه ها را می توان با دست یا خرمن کوب جدا نمود.
کلمات کلیدی: کنجد ، کاشت کنجد ، پرورش کنجد ، آبیاری کنجد ، کوددهی کنجد
