کتاب استفاده از آب شور در کشاورزی پایدار تالیف کارگروه سیستم های آبیاری در مزرعه کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران است مولفان این اثر محمدجواد عابدی – نادر ابراهیم بیرنگ – ناصر مهردادی – سعید نی ریزی – مهدی ماهرانی – هومن خالدی و علی محمد چراغی است.
این کتاب شامل هفت فصل می باشد که به ترتیب عبارتند از:
فصل اول کلیات است که مروری بر وضعیت آب – غذا و جمعیت در کل جهان و کشور ایران دارد.
فصل دوم در مورد مشخصات کیفی آب شور به عنوان بخشی از منابع آب آبیاری عناوین این فصل عبارتند از: کلیات و تعارف – کلیات و اصطلاحات- ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻛﻴﻔﻲﺁ ﺏ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻃﺒﻘﻪ بندی ﺁﻧﻬﺎ – ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎﻱ ﻛﻴﻔﻲ – ﺷﻮﺭﻱ – ﺳﺪﻳﻢ ﺩﺷﻮﺍﺭﻱ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺁ ﺏ ﺩر خاک و عملیات خاک ﻭﺭﺯﻱ – ﺍﺧﺘﻼﻻﺕ ﺗﻐﺬﻳﻪ – ﻳﻮﻥ ﻫﺎﻱ ﺳﻤﻲ – ﻋﻨﺎﺻﺮ کمیاب و ﺳﻨﮕﻴﻦ – ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺁﺏ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﻭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﻫﺎﻱ مختلف – ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﻛﻴﻔﻲ ﺁﺏ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺷﻮﺭﻱ ﺁﺏ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ – ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﻛﻴﻔﻲ ﺁﺏ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ – ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﻛﻴﻔﻲ ﺁﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ.
فصل سوم: مخازن و منابع آب شور در ایران: این فصل شامل عناوین ﻣﻨﺸﺎﺀ ﺷﻮﺭﻱ ﺁﺏ ها در ﺍﻳﺮﺍﻥ – منابع آب شور کشور – رودهای شور ایران – دریاچه های شور ایران – آب های شور زیر زمینی می باشد.
فصل چهار: ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ آﺏ ﺷﻮﺭ ﺩﺭ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ و ﺟﻬﺎﻥ.
فصل پنجم: ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎﻱ ﻛﻴﻔﻲ خاک و ﮔﻴﺎﻩ: عناوین این فصل عبارتند از: ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﻧﻤﻚ ﻫﺎﻱ ﻣﺤﻠﻮﻝ در ﺧﺎک و آب – ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺷﻮﺭﻱ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﺎک و گیاه – اثرات شوری بر محصولات زراعی.
فصل ششم: ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ آب ﺷﻮﺭ در کشاورزی ﺁﺑﻲ.
در زیر بخش هایی از پیشگفتار این کتاب را مرور می کنیم:
بی شک یکی از بزرگترین چالش های پیش روی انسان قرن بیست و یکم تأمین امنیت غذایی است.
رشد فزاینده جمعیت به ویژه در میان کشورهای در حال توسعه و افزایش شکاف اقتصادی بین کشورهای شمال و جنوب و همچنین محدودیت برنامه های توسعه در کشورهای تولیدکننده مواد غذایی چشم انداز نگران کننده ای از تأمین غذا برای حداقل شرایط ادامه حیات بیش از1/3 افراد ساکنین این کره خاکی را به تصویر می کشد و شعار جهانی فقرزدایی را کم رنگ جلوه می دهد. از آنجایی که اغلب اراضی قابل کشت غير آبی دنیا هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرد، بنابراین بخش اعظم افزایش تولید جهانی مواد غذایی و به ویژه تولیدات زراعی باید از طریق توسعه اراضی آبی دنیا صورت گیرد. در بین راه کارهای توسعه شده جهت مقابله با چنین آینده ناخوشایندی، بهبود بهره وری آب آبیاری و مدیریت تقاضای آب و تعامل این دو رویکرد مدیریتی مدنظر اغلب صاحب نظران بوده و باید در دستور کار تمامی سیاست گذاران کشاورزی در جهان و بطور اخص در کشورهای در حال توسعه قرار گیرد.
حجم عظیم منابع آبهای شور در جهان و نتایج بسیار چشمگیری که به صورت سنتی یا در مزارع آزمایشی از کاربرد آب شور در کشاورزی بدست آمده، استفاده از این منبع آبی را به عنوان یک رویکرد راهبردی در فرآیند تولید مواد غذایی مورد توجه قرار داده است. به صورتی که حتی کشورهای نظیر اروپای غربی که نسبتا از میزان منابع آبی مناسبی برخوردارند، تحقیقات کاربرد آب شور در کشاورزی را در مراکز تحقیقاتی خود پی گرفته و تاکنون نیز به فناوری های امیدوارکننده ای دست یافته اند. نتایج تحقیقات دهه های اخیر در اغلب کشورها خط بطلان بر بسیاری از باورهای قبلی کشیده و راه را برای کاربرد وسیع آب شور به صورت پایدار در کشاورزی فراهم کرده است.
از طرف دیگر سالانه بخش عمده ای از منابع خاک دنیا تحت تأثير شوری ثانویه،| که عموما ناشی از عمل آبیاریست، از حيز انتفاع خارج شده و به شوره زار تبدیل می گردند. بنابراین توسعه شوری اراضی کشاورزی خود به عنوان یک تهدید در جهت بهبود امنیت غذایی در مقیاس جهانی محسوب می گردد، لذا در کنار نتایج و ارقام بسیار مثبت ناشی از استفاده از آب شور در کشاورزی برخی از صاحب نظران کاربرد منابع آب و خاک شور را گامی در جهت تسریع آلودگی زیست محیطی دانسته و با آن مقابله می کنند. این تضادی است که در طی زمان با انجام تحقیقات بیشتر و پایش نتایج حاصل از مزارع کاربردی باید سامان گیرد.
کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران نیز از سال ۱۹۹۷ با تشکیل گروه کار ویژه استفاده از آب شور و برگزاری کارگاههای متعدد در این زمینه عملا توانسته است قدم مؤثری در راستای مستندسازی و ارائه مشخصات اولیه کاربرد آب شور در کشاورزی در کشور بردارد. کتاب حاضر نیز بخشی از این فعالیت ها می باشد. این كتاب حاصل جمع آوری تحقیقات و انتشارات مرتبط با مسائل شوری آب و خاک و رابطه آن با تولیدات زراعی و باغی در دو دهه اخیر در داخل و خارج کشور و تجربیات مؤلفين آن می باشد.
تحولات سریعی که در این دو دهه در چگونگی استفاده از آب شور در مجامع علمی و کاربردی صورت گرفته بیانگر پویایی نتایج بدست آمده بوده و انتظار می رود که با توسعه تحقیقات در این زمینه مبانی نشریه فعلی نیز دچار دگرگونی گردد. بدیهی است مطالعه این نشریه توسط صاحب نظران و کاربران آب شور در کشور و دریافت نظرات ایشان در تکمیل نکات علمی و کاربردی اشاره شده در این كتاب بسیار مؤثر بوده و اثربخشی آن را می تواند بهبود بخشد.