کتاب ” حاصلخیزی خاک ”
کتاب حاصلخیزی خاک تألیف مهندس حسین شمخانی کارشناس ارشد علوم خاک ( یا کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی) است و نشر “تاک ” آن را منتشر کرده است .
کتاب حاضر شامل 242 صفحه و 18 فصل است .
در مقدمه کتاب چنین آمده است :
پایداری تولید کشاورزی برای نسل بشر یک معضل عمده است زیرا کشاورزی منبع اصلی تولید غذا برای جمعیت در حال افزایش جهان می باشد . بخش عمده پیش بینی های انجام شده دلالت بر این دارد که جمعیت جهان در طی یک یا دو نسل دیگر تقریباً دو برابر می شود . در نتیجه تولید غذا نیز با منبع محدودی که در اختیار هست باید دو برابرگردد . این امر باید بوسیله روشهای پایدار انجام شود .
حفظ و مدیریت حاصلخیزی خاک برای توسعه سیستم های پایدار تولید غذا اساسی است پایداری تا حد زیادی و تا آنجا که ممکن است به استفاده مجدد نهاده ها در سیستم تولید و در نتیجه افزایش کارایی ستاد به ازای هر واحد نهاده بستگی دارد .
در دیسیپلین حاصلخیزی خاک از مکانیسم هایی که بوسیله آنها مواد غذایی در نهاده ها تغییر شکل یافته ، برای گیاه قابل دسترس می باشد و در سیستم تولید مورد استفاده قرار می گیرد ، بحث می شود . بنابراین اصولی که حاصلخیزی خاک را تنظیم می کنند پایه و اساس فلسفه ی پایداری می باشند .
اراضی زراعی حدود هشتاد درصد و مراتع و منابع دریایی هر کدام ده درصد از کل تولیدات غذایی جهان را مهیا می سازند . بنابراین خاک تحمل بیشترین بار تولید را برای تأمین نیازهای انسان بر عهده دارد .
در ذیل این نوشتار مختصری در باره فصول این کتاب مشاهده می کنید .
فصل اول : کشاورزی پایدار
فصل دوم : عناصر غذایی ضروری گیاه
در این فصل ویژگیهای ضروری بودن عناصر ، مبنای طبقه بندی عناصر غذایی به عنوان عناصر اولیه (N, P,K) ، عناصر ثانویه (Ca,Mg,S ) و عناصر کم مصرف (CL, MP,B,Cu,Zn,Mn,Fe) و نقش عناصر ضروری در گیاه بررسی شده است.
فصل سوم : خاک ، به عنوان یک منبع پایداری
موضوعات مطرح شده در این فصل عبارتند از : جدول ویژگیهای کلی مواد آلی و اثرات آن بر خصوصیات خاک ، آب خاک ، هوای خاک ، مواد معدنی خاک ، بافت خاک ، جدول طبقه بندی ذرات معدنی خاک بر اساس انداره ذرات ، ساختمان خاک ، کلوئید های خاک و موجودات زنده خاک .
فصل چهارم : کلوئید های خاک
کانی های رس ، سیلیکات های لایه ای 1:1 ، سیلیکات های لایه ای 2:1 ، سیلیکات های غیر بلوری ، اکسید های سیلیسیم وتیتانیوم ، هیدروکسید ها و اکسی هیدروکسید های آلومینیم و … در این فصل مورد بررسی قرار گرفته اند .

فصل پنجم : مواد آلی
موضوعات مطرح شده در این فصل عبارت اند از : ساختمان و خصوصیات هوموس ، نسبت C.N ، عوامل موثر بر مقدار مواد آلی خاک ، اقلیم ، بافت خاک و کود های شیمیایی و آلی
فصل ششم : اسیدیته ی خاک
در این فصل موضوعاتی از قبیل : اسید ها ، تعیین PH خاک ، اسیدیته ی فعالی و بالقوه ، ظرفیت بافری ، کود های شیمیایی ، جذب کاتیون های بازی ، تغییر و تحولات نیتروژن ، باران های اسیدی ، آبشویی باز ها ، PH خاک و تولید محصول و فواید آهک دهی مطرح شده اند .
فصل هفتم : شور و سدیمی بودن خاک
عناوین این فصل عبارت اند از : شاخص جهت تعیین شوری وسدیمی بودن خاک ، برداشت املاح از سطح ، اصلاح ومدیریت خاک های شور ، آبشویی ، زهکشی ، تولید محصول در خاک های شور ، جدول درصد تبادلی و خطرات سدیم ، کچ ، گوگرد و پیریت .
فصل هشتم : نیتروژن
برخی از موضوعات مطرح شده در این فصل عبارت اند از : نیتروژن آلی خاک ، معدنی شدن نیتروژن آلی خاک ، آمونیاک سازی ، نیترات سازی ،PH ، آلی شدن نیتروژن ، تثبیت آمونیوم ، تثبیت زیستی نیتروژن ، مدیریت مصرف نیتروژن ، نیترات زدایی وعلایم کمبود نیتروژن و …
فصل نهم : فسفر
در این فصل به این موارد پرداخته شده است : فسفر معدنی وآلی ، نگهداری فسفر در خاک ، ابقاء فسفر توسط کانی های رس و کربنات های خاک ، عوامل موثر در ابقاء فسفر در خاک ، ترکیبات حاصل از واکنش های فسفره در خاک ، علایم کمبود فسفر در گیاهان و راهکار های موثر از فسفر طبیعی خاک و …
فصل دهم : پتاسیم
اشکال پتاسیم خاک ، کانی های اولیه پتاسیم ، پتاسیم تبادلی و غیر تبادلی ، روابط کمیت به شدت ، تثبیت پتاسیم ، کانی های رس ،pH خاک ، کودهای پتاسیمی ، یخ بستن و ذوب شدن وآبشوئی پتاسیم برخی از عناوینی هستند که در این فصل از کتاب بررسی شده اند .
فصل یازدهم : گوگرد
در این قسمت از کتاب این موضوعات مطرح شده اند : گوگرد در خاک ، گوگرد آلی و معدنی و محلول و غیر محلول ، گوگرد عنصری و اکسایش آن ، ارزیابی نیاز گوگردی خاکها ، علائم کمبود گوگرد در گیاهان و کوددهی گوگردی و …
فصل دوازدهم : کلسیم و منیزیم
عناوینی که در این فصل بررسی شده ند ، عبارتند از : کلسیم و منیزیم در خاک ، عوامل مؤثر درقابلیت جذب کلسیم و منیزیم ، آبشوئی کلسیم و منیزیم ، اندازه گیری کلسیم و منیزیم قابل جذب ، علائم کمبود و مواد بهسازکلسیم و منیزیم .
فصل سیزدهم : آهن و منگنز
مقدار و اشکال آهن و منگنز در خاک ، عوامل مؤثر بر قابلیت جذب آهن و منگنز ، برهمکنش با سایر عناصر غذائی ، علائم کمبود و علائم مسمومیت آهن و منگنز و کودهای آهن و منگنز عناوینی هستند که در این فصل بررسی شده اند .
فصل چهاردهم : مس و روی
برخی از موضوعاتی که در این قسمت کتاب بررسی شده اند عبارتند از : مس و روی در محلول خاک ، مس و روی جذب شده در سطح کانی های رس ، مس و روی جذب شده توسط مواد آلی ، عوامل مؤثر در قابلیت استفاده مس و روی ، عملیات کود دهی ، مواد بهساز خاک ، غرقاب ، شرایط آب و هوایی ، علائم کمبود در گیاهان و …
فصل پانزدهم : بور و مولیبدن
در این فصل از کتاب به این موضوعات پرداخته شده است : اشکال بور در خاک ، بور جذب سطحی شده ، بور محلول ، عوامل موثر بر قابلیت جذب بور ، آهک دهی و واکنش خاک ، عوامل محیطی ، مولیبدن ، اشکال مولیبدن در خاک ، اثرات اکسیدهای آهن و آلومینیوم ، آزمون خاک برای مولیبدن ، علائم کمبود مولیبدن در گیاهان و سمیت آن برای جانوران و …
فصل شانزدهم : کلر
کلر در خاک ، آزمون خاک برای تشخیص کمبود کلر ، علائم کمبود و سمیت کلر ، برهمکنش با سایر مواد غذایی و … در این فصل بررسی شده است .
فصل هفدهم : عناصر مفید
عناصری مانند : سیلسیم ، کبالت ، نیکل ، آلومینیوم ، وانادیم ، لانتانیم و سزیم در این قسمت از کتاب معرفی و بررسی شده اند .
فصل هجدهم : برهمکنش های عناصر غذائی
در این فصل برهمکنش عناصر پر مصرف و کم مصرف بررسی شده است .
در پایان هر کدام از فصل های کتاب ، منابع مورد استفاده معرفی شده است .