کتاب گالکاری مبانی و گونه ها نوشته دکتر جان ام. دال و دکتر هارولد اف. ویلکینز برگرداننده دکتر مرتضی خوشخوی ( استاد ممتاز دانشگاه شیراز و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ) بالغ بر 628 صفحه که توسط انتشارات دانشگاه شیراز چاپ شده است. این کتاب در دو جلد است که در اینجا به جلد اول آن اشاره داریم.

در ادامه پیشگفتار نویسندگان را مرور می کنیم:

کتاب گلکاری، مبانی و روش ها یک کتاب جامع است که برای متخصصین صنعتی و دانشجویان و استادان دانشگاهی طراحی شده است. این کتاب، برای رشد فراورده ها، راه اندازی موسسه ها و بازاررسانی فراورده تولید کنندگان کاربرد دارد. همچنین آگاهی های فنی برای مشاوران و کارکنان فروش و فروشندگانی که مایلند خریداران را راهنمایی کنند، در بر دارد. دانشجویان در هر سطح تحصیلی جامعه، از دانشکده ها تا دانشگاه ها می توانند به صورت گسترده ای در مورد گوناگونی و تولیدهای گلکاری، فراگیری داشته باشند.

نکته ها

این کتاب جامع، تمام گونه های مهم گلکاری و بسیاری از گونه های غیر مهم را که امروزه در سطح جهانی پرورش داده می شوند، در بر می گیرد. نمودارها، عکس ها و جدول ها بسیاری از مفهومها و کارهای عملی را نشان می دهند. نمایه کتاب، امکان دسترسی کتاب به تمام عنوان های کتاب را فراهم می سازد. کتاب در سه بخش مختلف طرح ریزی شده تا به آسانی بهره گیری از تمام مطالب، میسر گردد.

دوازده فصلی که در بخش اول آمده اند، دربرگیرنده مقدمه ای بر تولید گلکاری، پس برداشت و جابه جایی، بازاررسانی، مدیریت و اشتغال در گلخانه است. جدول های زیادی برای کاربری آسان فنون گیاه افزایی، دماهای تولید و مدت زمان تولید محصول، نورگاه، نیازهای گلدهی، مقدار مواد غذایی برگساره ای، کند کننده های موثر رشد،

دمای انباری پس برداشت و حساسیت به اتیلن صدها گونه، در کتاب آورده شده اند. – فصل های بخش دوم، ۱۰۳ جنس یا تیره را در بر می گیرد که تمام گونه های مهم فراورده های گلدانی که

از نظر تجاری در صنعت گل کاربرد دارند را در بر می گیرد. این فصل ها به گونه ای آورده شده اند که بتوان آگاهی هایی که در آنها آمده را، در عمل به کار برد. در هر فصل، مطالب کافی آورده شده تا یک پرورشگر یا دانشجو، این توانایی را داشته باشد که برای تولید گونه مورد نظر خود، برنامه ریزی نماید. برای استفاده آسان، بسیاری از برنامه ریزی های تولید، به صورت جدول مرجع، آورده شده اند.

بخش سوم، در بر گیرنده صدها گونه از فراورده های کم اهمیت تر می باشد و در آن آگاهی های مربوط به تولید گیاهان بسترساز، گل های بریدنی که در کشتزار پرورش داده می شوند، گیاهان برگساره ای، گیاهان علفی، گیاهان چندساله باغچه و قلمه های چوبی وادار سازی شده، آورده شده اند. و تغییرها در ویراست دوم

اما نوزده فصل اضافه کردیم که در برگیرنده صدها گونه اهلی تجاری اضافی می باشد. از این فصل ها، ۱۴ يصل در مورد جنس یا تیره ویژه ای است که در آنها آگاهی هایی در مورد صدها گونه متفرقه آمده است و یک فصل در مورد سازوکار گلدهی آورده شده که در آن شرح داده می شود که چگونه گلدهی تنظیم می شود و چگونه گلدهی رخ می نماید.

ما هر فصل را با آخرین آگاهی های موجود، به روز رسانی کرده و توسعه دادیم. افزون بر این ما یک بخش نکته های کلیدی اضافه کردیم که مهمترین نکته ها را برای دانشجویان و پیشه گران صنعتی مشخص می سازد

سازماندهی

این کتاب در سه بخش برای دانشجویان و پرورشگران سازماندهی شده است. بخش اول در برگیرنده آگاهی های عمومی تولید و اصول پایه ای فیزیولوژی گیاهی است. شیوه های معمولی تولید شرح داده شده و در برخی از موارد، به تصویر کشیده شده اند.

فصل ۱، گیاه افزایی: این فصل، در برگیرنده آرایه بندی و نامگذاری، گرفتن امتیاز رقم و روش های گوناگون گیاه افزایی است.

فصل ۲، کنترل گلدهی: در این فصل، گل انگیزی، گل آغازی و نمو، نونهالی، عادت گیاهی و محرکهای اصلی محیطی برای گلدهی را مورد بحث قرار می گیرد.

فصل 3، دما: این فصل، بر اهمیت دمای روز، شب و دمای میانگین روزانه، DIF و دمای محیط کشت تمرکز دارد.

فصل ۴، نور: در این فصل، اشباع نوری و نقطه جبران، سازگاری و کیفیت نور را شرح می دهد. روش های افزودن و کاستن نور در گلخانه یا در کشتزار، توضیح داده شده است.

فصل ۵، آب: این فصل، نقطه پژمردگی دائم، کیفیت آب، تیمارهای آب، راهبردهای آبیاری، سیستم های آبیاری و خودکارسازی را در بر می گیرد.

فصل ۶، مواد غذایی: در این فصل، عناصر اصلی برای رشد گیاهی، به کارگیری کودها، pH، نمکهای محلول، پایش مواد غذایی، برطرف کردن مشکل ها و تزریق دی اکسید کربن، شرح داده شده است.

فصل ۷، محیط های کشت: این فصل، عوامل فیزیکی و ویژگی های محیط کشت، اجزای تشکیل دهنده محیط کشت، ایجاد بهترین محیط کشت برای تولید گیاه و کنترل بیماریزاهای کشتزای محیط را پوشش می دهد.

فصل ۸، تنظیم رشد گیاهی: در این فصل، تنظیم کننده های رشد گیاهی درونزا که در گیاهان یافت می شوند و چگونگی تنظیم رشد فرآورده های گیاهی نمایه شده است. تنظیم کننده های رشد ویژه ای به کار گرفته شده اند، زیرا بسیاری از آنها برای سال ها در بازار موجود بوده اند و احتمال دارد که در آینده هم موجود باشند.

فصل ۹، مدیریت آفت: در این فصل، مشروح مدیریت آفت، کاربرد مواد شیمیایی و امنیت، آفت های حشره ای، بیماریها و علف های هرز آورده شده است. برای آفت ها، مواد شیمیایی ویژه ای برای مبارزه آورده نشده زیرا مواد سودمند برای یک موسسه، ممکن است برای موسسه دیگری سودمند نباشد. افزون بر این، آفت کش های موجود در بازار، به سرعت تغییر می کنند.

فصل ۱۰، پس برداشت: در این فصل، تولید و عامل های پس برداشت که بر پایایی گل بریدنی با گیاه گلدانی، هنگامی که گیاهان از کنترل پرورشگر خارج می شوند، آورده شده است.

فصل ۱۱، راه اندازی و ساخت گلخانه در این فصل، مکان یابی گلخانه، شکل های گلخانه، قاب بندی، شالوده ریزی، پوشش ها، سکوها، بسترها، ظرف های تولید، سرمایش، گرمایش، چرخش هوا، سوخت ها، کنترل های محیطی، حفظ انرژی و سیستم های هشدار دهنده، شرح داده شده است.

فصل ۱۲، مدیریت تجاری و بازاریابی: در این فصل، این واقعیت که تولید بخشی از یک کار تجاری موفق است- یک موسسه باید بتواند فراورده را بفروشد تا سود ببرد- بحث شده است. پرورش گیاه با کیفیت، بازاررسانی و فروش و مدیریت تجاری و محاسبه هزینه ها هم آمده است.

بخش دو، فصل های جامعی در مورد ۱۰۳ تیره یا جنس ویژه دارد. در نهایت، که تمام گیاهان گلساره ای گلدانی و گل های بریدنی که در گلخانه کشت می شوند را در بر می گیرد. مهمترین گیاهان برگساره ای بسترساز نیز فصل های جداگانه دارند. گرچه، شمار زیاد گونه های گیاهان بسترساز، چندساله ها، قلم های پرورش یافته در هوای آزاد و گیاهان برگساره ای گلدانی، موجب شده که نتوانیم تمام آنها را تک تک پوشش دهیم. برای این بخش های گلکاری، ما اطمینان داریم که گونه هایی که ما آورده ایم، مثال هایی نمایانگر از سایر گونه ها می باشند. گونه هایی که آورده شده اند بر اساس اهمیت تجاری کنونی آنها، یا در موارد اندکی به خاطر منحصر به فرد بودنشان، یا تخمین مهم بودن آنها در آینده، برگزیده شده اند. توجه فرمایید که فصل های بخش های ۱ و ۳ دربرگیرنده آگاهی هایی درباره بسیاری از گونه هایی است که در بخش ۲، هیچ فصل جداگانه ای درباره آنها نیامده است.

ما تلاش کرده ایم تا تمام کاربردهای هرگونه را مانند گیاه گلسارهای گلدانی، گل بریدنی، سبد آویزان و غیره را پوشش دهیم. نامگذاری تا حد ممکن بر اساس The New Royal Horticultural Society Dictionary of Gardening انجام شده است. دها تا صدها رقم برای بسیاری از گونه ها موجودند که بیشتر آنها هر ساله تغییر می کنند. ما هیچ پوششی برای نمایه کردن رقمها نکردیم، بلکه مهمترین آن ها را که راهنمایی برای گزینش رقم است، برگزیدیم تا کلیدی برای تولید فرآورده و ایجاد برنامه ریزی مناسب تولید باشد. برنامه ریزی های تولیدی بسیاری برای هر فراورده موجود است، زیرا شرایط تولید با محل، فصل، رقم و اندازه مورد نظر گیاه، تغییر می کند. یکی از سه برنامه ریزی نمونه، برای بیشتر گونه ها آورده شده است. از آن جا که نوع و کمیت گونه پرورش داده شده و همچنین روش های تولید از یک کشور به کشوری دیگر، متغییر است، منابع بین المللی و اظهارنظرهای چندجانبه، در بسیاری از منابع آورده شده است.

بیماری ها و حشره های ویژه هر محصول نمایه شده اند. در این مورد، به فصل ۹، مدیریت آفت در بخش 1 مراجعه فرمایید تا آگاهی بیشتری برای روش های مبارزه با آفت ها بیابید.

در پایان آگاهی زیادی که در یک فصل آمده، اغلب با بخش دیگری همپوشانی دارد. برای مثال، نورگاه ممکن است در فصل کنترل گلدهی و فصل نور آورده شده باشد. هنگامی که برای موضوع ویژه ای جستجو می شود ممکن است خواندن یک فصل کامل برای یافتن آگاهی های مفید مربوط بسنده باشد.

بخش سوم، دارای ۶ فصل کلی است که آگاهی های پایه ای تولید، در مورد صدها گونه های کم اهمیت تر را پوشش می دهد. فصل ها در این بخش، به صورت گیاهان بسترساز، گل های بریدنی پرورش یافته در کشتزار، گیاهان برگساره ای، چندساله های باغچه ای، گیاهان علفی و قلمه های چوبی وادار شده، گروه بندی شده اند. ما فصل های کلی، در مورد گیاهان گلساره ای گلدانی با گل های بریدنی گلخانه ای نیاورده ایم، زیرا بیشتر گونه ها از نظر تجاری در فصل های مربوط به هر تک جنس، در بخش دوم آورده شده اند.

آینده

در بهترین حالت، کتاب های درسی هیچگاه پایان نمی یابند. گونه ها، رقمها، فنون، مواد و روش های تولیدی نوین به طور ثابت معرفی می شوند و توسط صنعت پذیرفته می گردند. افزون بر این، با وجود کوشش های فراوان نویسندگان و چندین تن از دستیاران، داوران و کارکنان Prentice Hall and Carlisle Publisher Services، بدون تردید غلط هایی در کتاب وجود دارد. با لطف، تصحيح ها، پیشنهادها و آگاهی های اضافی را به John Dole برای افزودن به ویراست بعدی ارسال فرمایید.

توضیح برگرداننده

در متن اصلی کتاب، در پی این پیشگفتار، نویسندگان مراتب قدردانی خود را از افراد زیادی که نام همگی را نگاشته اند، اعلام داشته و سپس بیوگرافی مختصری از نویسندگان آورده شده است. افزون بر این، هشدارهایی درباره کاربرد مواد شیمیایی در ایالات متحده و قوانین مربوط به آن ها در آن کشور، آورده اند که برای خوانندگان فارسی زبان، نمی توانست سودمند افتد، بنابراین، در برگردان آورده نشد.

مقدمه برگرداننده

 در سطح جهانی، کتاب جامعی در مورد گلکاری وجود نداشت، تا این که دکتر جان ام. دال استاد دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی و شادروان دکتر هارولد اف. ویلکینز استاد بازنشسته دانشگاه مینسوتا در ایالات متحده، به نگارش کتابی در این باره پرداختند. ایشان، ویراست اول کتاب گلکاری را در سال ۱۹۹۹ میلادی منتشر ساختند و پس از آن، در سال ۲۰۰۵ میلادی کتاب خود را مورد بازنگری گسترده ای قرار دادند. مطالب بسیاری به آن افزودند و در مواردی تصحیح هایی روی آن انجام دادند. حاصل کار، کتابی ارزشمند بود که در آن، از کلیه پژوهش هایی که در سطح جهانی در مورد گل های مورد بحث در کتاب انجام شده بود، بهره گیری شده و کتابی جامع که آمیخته ای از علم و عمل بود، تقدیم دوستداران گل ها و گیاهان زینتی نمودند.

پروردگار مهر گستر یاری فرمود که کلیه متن این کتاب را با توجه به گستردگی متن اصلی، در چهار جلد، بی کم و کاست به فارسی برگردانم و این امید را داشته باشم که مورد توجه استادان، دانشجویان، پژوهشگران، دانش پژوهان و نیز تولید کنندگان و پرورشگران گلها و گیاهان زینتی قرار گیرد و آخرین دستاوردهای علمی را در این زمینه، در اختیار داشته باشند.

در برگردان کتاب به فارسی، در جلد اول، مبانی دانش کشت و پرورش گل ها به طور مشروح آمده است و در جلدهای دوم تا چهارم، کشت و پرورش یک گل یا گروهی از گل ها، به صورت جداگانه مورد بحث قرار گرفته اند. با توجه به این که هزاران پژوهش انجام شده در سطح جهانی در متن اصلی آورده شده و نام پژوهشگران آنها بارها و بارها در متن آمده است و این موضوع در برگردان ، نه تنها به حجم و قیمت کتاب می افزود، بلکه تکرار نام های بیگانه در متن فارسی برای خواننده فارسی زبان خسته کننده می شد، ترجیح داده شد که به جای نام های پژوهشگران و نویسندگان مقاله های علمی، از سیستم شماره در متن، بهره گیری شود. کسانی که مایل به دانستن نام پژوهشگران با دسترسی به مقاله مربوط هستند، می توانند به آسانی، با استفاده از شماره ای که در متن ارجاع شده، به منابع بسیاری که در آخر هر فصل قرار دارد، دست یابند. همچنین، نکته دیگری که می توانست برای خواننده فارسی زبان سردرگمی ایجاد کند، تاریخ های میلادی و معادل آن در تقویم فارسی بود. برای زدودن این دشواری، از آن جا که تاریخ ها در هر منطقه جغرافیایی می توانند متفاوت باشند و از سوی دیگر، حدود ۲۰ روز از هر ماه میلادی در ماه فارسی معادل آن قرار می گیرد، ترجیح داده شد که به جای هر ماه میلادی، در معادل فارسی، ماهی که بیشترین روزهای ماه میلادی در آنست در برگردان آورده شود تا خواننده فارسی زبان مجبور به تبدیل ماه ها نبوده و به آسانی بتواند حدود تاريخ آورده شده را بداند. برای مثال، معادل ماه های اول هر فصل سال، برای January دی ماه، April فروردین ماه، July تیرماه و October آبان ماه، و بقیه ماه ها به همین صورت ، در برگردان فارسی، آمده است.

دشواری بزرگ همیشگی دیگر در برگردان این کتاب تعیین نام فارسی برای گل ها و گیاهان زینتی است که بسیاری نام فارسی با نام مناسب ندارند و این موجب هجوم واژه های بیگانه بسیاری به زبان فارسی شده است. در دو جلد کتاب روش های تکثیر گیاهان زینتی نوشته اینجانب، کوشش کردم که نامهای محلی گیاهان را جمع آوری نمایم و با توجه به پراکندگی و گاه همسانی نام های رایج دو گیاه مختلف در انگلیسی و فارسی، نام های جنس آنها به فارسی ترجمه نمایم. این محدودیت برگردان نام جنس که بیشتر برگرفته از زبان لاتین بود، موجب شد که نام های داده شده دستکم برای عموم مردم ، مانوس نباشد. در برگردان کتاب گلکاری، مبانی و گونه ها نامهای پیشنهادی آسان و مردم پسند برای هر گل، بیشتر با توجه به نزدیکی تلفظ واژه فارسی با نام بیگانه گیاه و گاهی جنس، خاستگاه یا نام انگلیسی گلها و گیاهان پیشنهاد شده که امید است بتواند در پالایش زبان فارسی از نام های بیگانه در حد خود، کارا افتد. همچنین در این راستا، در برگردان کتاب، از واژه های مصوب فرهنگستان علوم، بهره گیری کامل شده است.

در برگردان جلد اول، از همکاری دکتر حسن صالحی که فصل هایی از کتاب را خوانده و پیشنهادهای ارزنده ای دادند، سپاسگزارم. مهندس علی پورخالویی با دقت بسیاری نسخه پیش چاپ کتاب را خوانده و به پیشبرد کتاب از نظر درک بهتر دانشجویان، افزودند که موجب سپاس فراوان است. همچنین، مهندس یوسف احمدی، مهندس پوریا زادنور، مهندس محمد امین قنبری و مهندس راضیه خواجه یار در آماده سازی تصویرها نقش موثری داشته اند که از همگی سپاس دارم. تایپ و صفحه آرایی پایانی کتاب به عهده خانم ها مرضیه رضایی و مهندس زهرا عفیفی پور بوده است که لازم است تشکر خود را برای کوشش ایشان برای هرچه بهتر شدن نوشتاری و شکل کتاب، ابراز دارم. از همکاری های صمیمانه مدیریت محترم دانشکده کشاورزی و اعضای محترم شورای انتشارات دانشگاه شیراز کمال امتنان را دارم. در پایان، از شکیبایی و بردباری همسرم در طول ساعت ها پرداختن به برگردان این کتاب قدردانی می نمایم.

دکتر مرتضی خوشخوی استاد ممتاز دانشگاه شیراز و عضو پیوسته فرهنگستان علوم

مرداد ماه ۱۳۹۲