اکثر انواع خرما در مراحل کاملا رسیده (رطب و تمار) برداشت می شوند. میوه‌ها در این مراحل، قند بالاتر و رطوبت کمتری دارند، طعم گس آن‌ها از بین می رود و نرم تر می شوند.

زمان برداشت خرما براساس ظاهر و بافت میوه تعیین می شود که صفات مذکور متأثر از میزان رطوبت و قند میوه است. برداشت محصول در زمان مناسب می‌تواند نقش مؤثری در کاهش شدت ترک خوردگی خرما، خشکیدگی بیش از حد خرما، آلودگی به آفات و حمله میکروارگانیسم‌ها داشته باشد.پ

برخی ارقام زردرنگ خرما به صورت رشته ای یا خوشه ای به بازار عرضه می شوند. بدین منظور هنگامی که خرما کاملا زرد شد، گل خوشه برداشت و به محل بسته بندی منتقل می شود.

خرما های برداشت شده بایستی خنک شوند طوری که دمای آن‌ها به صفر درجه سانتی گراد برسد. برای خنک کردن خرما می‌توان از آب سرد استفاده نمود که مدت زمان لازم برای انجام آن بسته به دمای اولیه محصول، ۲۰-۱۰ دقیقه خواهد بود. لازم است بدین منظور از آب ضدعفونی شده استفاده شود و رطوبت مازاد قبل از بسته بندی از سطح محصول خارج گردد. البته استفاده از هوای فشرده مشکلات کمتری را در مقایسه با روش مذکور به همراه دارد و بیشتر توصیه می شود.

برای آنکه اتلاف رطوبت از سطح خرما طی حمل و نقل و بازار رسانی به حداقل برسد می توان ابتدا آن‌ها را درون پلاستیک مشبک قرار داده و سپس درون کارتن گذاشت. برای حفظ کیفیت خرما نیز لازم است حمل و نقل با استفاده از وسایل نقلیه مجهز به تجهیزات سردکننده (دمای ۲-۰ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۹۵-۹۰%) انجام شود.

چنانچه قرار است برداشت در مرحله رسیدگی کامل انجام شود، بهتر است برای جلوگیری از ریزش میوه و کاهش ضایعات محصول، خوشه‌های خرما داخل پوشش‌های توری قرار داده شوند. با افزایش رشد و بلندتر شدن نخل، کار برداشت مشکل تر می شود و به ناچار بایستی از انواع نردبان و بالابر جهت تسهیل این عملیات استفاده شود.

برداشت در مراحل رطب و تمار به صورت خوشه کامل (زمانی که اکثر میوه‌ها رسیده اند) انجام می گیرد. در این حالت خوشه‌ها را پس از جداسازی از درخت، داخل صندوق‌هایی می‌تکانند تا خرما های کاملا رسیده جدا گردد. روش دیگر آن است که خرما های رسیده به صورت تک تک از خوشه، دست چین شود.

خوشه‌های چیده شده را با استفاده از انواع ظروف و تجهیزات کمکی به سطح زمین می رسانند. از آنجا که میوه‌های ناشی از ریزش دچار آسیب دیدگی مکانیکی بیشتری می شوند و به همین دلیل احتمال آلودگی میکروبی و نفوذ ذرات خاک به عمق بافت گوشت آن‌ها در حین برخورد با زمین بیشتر است، هرگز نباید با هدف فروش و مصرف انسانی، جمع آوری و عرضه شوند.

مراحل آماده سازی خرما برای عرضه به بازار

۱- درجه بندی اولیه جهت حذف مواد خارجی و میوه‌های معیوب

۲- تمیز کردن و زدودن گرد و غبار و سایر مواد خارجی با استفاده از هوا و آب تحت فشار، سپس خشک کردن و گرفتن رطوبت مازاد از سطح میوه به کمک جریان هوا

۳- درجه بندی بر اساس کیفیت و اندازه میوه

۴- استفاده از واکس یا موادی مثل روغن نباتی، شربت خرما و … با هدف کاهش چسبندگی و بهبود کیفیت ظاهری و درخشندگی میوه

۵- در برخی موارد خرما را هسته گیری و داخلشان را با مغز انواع خشکبار پر می کنند.

۶- هدف از بسته بندی، محافظت خرما در برابر آسیب های فیزیکی و نیز ممانعت از جذب رطوبت هوا (با استفاده از مواد ضد آب) می باشد. همچنین توصیه شده بسته بندی به گونه ای انجام شود که از آلودگی مجدد میوه ها به آفات در خلال مراحل انبارداری و جابجایی جلوگیری گردد.

کلمات کلیدی: خرما ، برداشت خرما ، نگهداری خرما

کتاب “پسته از تولید تا مصرف ” به قلم ” علی اسماعیل پور و جمعی از نویسندگان ” نگاشته شده و ناشر آن ” تاک ” است . کتاب مشتمل بر ۱۳۰ صفحه در ۵ فصل است و به طور خلاصه و با بیانی روان مطالب کاربردی و مفیدی را در خصوص مراحل تولید پسته بیان کرده است .

در فصل اول شرایط آب و هوایی مورد نیاز و نقشه باغ و هرس درختان بررسی شده است . سپس مهم ترین عوامل خسارت زای محیطی در باغات پسته بیان شده است .

فصل دوم کتاب گرده افشانی درختان و انواع روشهای آبیاری و آفات و بیمایهای پسته را مورد بررسی قرار داده است .

در فصول بعدی مراحل برداشت و پس از برداشت پسته شامل عملیات حمل و نقل و انبارداری و فرآوری پسته تر و خشک و صنایع تبدیلی و حتی کاربردهای ضایعات پسته بررسی شده است .

حسن کتاب فوق در این است که حجم کمی دارد و بدون آنکه خواننده را خسته کند مطالب بسیاری را به او می آموزد و نیازهای او را برطرف می کند .

کتاب دیگری که سایت پادیاب در خصوص کاشت پسته معرفی می کند ، کتاب ” راهنمای تولید پسته ” به قلم ” لوئیز فرگوسن و جمعی از محققان پسته آمریکا و به خصوص کالیفرنیا ” است که توسط ” آقایان ناصر صداقتی و جمعی دیگر ” ترجمه شده و نشر ” سروا ” آن را منتشر کرده است . کتاب شامل ۵۶۳ صفحه در ۳۰ فصل است .

در فصل اول و دوم کتاب ملاحضات اقتصادی و امکان سود و زیان تولید پسته بررسی شده و هزینه های مختلف این کار در یکی از مناطق کالیفرنیا بر حسب دلار بیان شده است .

در فصل بعدی فیزیولوژی و گیاه شناسی و عوامل موثر در عملکرد درخت پسته مطرح شده است .

فصول چهارم و پنجم و ششم به اصلاح فیزیکی خاک و طراحی باغ و سیستم های آبیاری پرداخته اند .

در فصول بعدی ارقام پسته و انواع پیوندها و کاشت درختان جوان و هرس درختان بالغ و رفع کمبودهای غذایی گیاه بررسی شده اند و نهایتا در فصول آخر مراحل برداشت و حمل و نقل و فرآوری پسته و  آفات و بیماری ها بیان شده اند .

کتاب فوق نتیجه تحقیقات مفصل متخصصان کانادایی در مورد پسته است . از محاسن این کتاب کامل و علمی بودن مطالب و فراوانی جداول و نمودارها است و دیگر حسن آن ترجمه تخصصی و جداگانه هر فصل است . با توجه به شرایط آب و هوایی و محیطی مشابه ، پسته کاران ایرانی می توانند با کمی تامل از این کتاب استفاده کنند ، هر چند ممکن است برخی شرایط و امکانات کاملا یکسان نباشد .

امید است نوشتار فوق بتواند شما را در انتخاب کتاب مورد نیازتان یاری کند .

کلمات کلیدی: پسته – کتاب راهنمای تولید پسته – کتاب پسته از تولید تا مصرف

درخت گردو متعلق به مناطق معتدل بوده و برای شروع گلدهی در بهار دارای نیاز سرمایی ۶۰۰ تا ۸۰۰ ساعت بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد در پاییز و زمستان می باشد. در صورت عدم تأمین نیاز سرمایی زمان شکوفه دهی آن در بهار به تأخیر خواهد افتاد.

میوه گردو جزء خشکبارها بوده و پوسته به صورت دو قسمتی مغز را پوشش می دهد و مغز گردو توسط پوسته حاوی آنتی اکسیدان ها پوشانده شده است. آنتی اکسیدان های موجود در این پوشش موجب جلوگیری از سیاه شدن مغز غنی از چربی گردو می شوند.

معضل بزرگی که کیفیت گردو را تهدید می کند و باعث صدمه و خسارت به گردو می گردد سیاه شدن مغزه گردو می باشد که در ذیل به عوامل آن و راه های مقابل با سیاه شدن مغز گردو می پردازیم:

علل سیاه شدن مغز گردو

– بیماری بلایت گردو

– عوامل ژنتیکی و نوع رقم انتخابی

– عوامل محیطی (دما، آب و هوا، رطوبت و نور)

– زمان برداشت و روش برداشت

– تغذیه و کوددهی

– نحوه خشک کردن گردو و مدت زمان انبار داری

بیماری بلایت گردو

زمانی که میوه گردو به اندازه نخود است علائم آلودگی به صورت لکه سیاهی در گلگاه و فرورفتگی و شکاف ها و در صورت مساعد بودن شرایط جوی، لکه روی میوه توسعه یافته و به مغز گردو نفوذ می کند. مغز گردو در اثر آلودگی سیاه، چروکیده و لزج می شود.

مناسب ترین درجه برای توسعه بیماری بین ۳۰ تا ۴۰ درجه سانتی گراد است. وجود بارندگی و رطوبت در بهار نقش مهمی در توسعه بیماری دارد.

برای کنترل بیماری می توان از سموم مسی استفاده نمود. سمپاشی در دو مرحله توصیه می شود. نوبت اول قبل از باز شدن جوانه ها به نسبت چهار در هزار و نوبت دوم پس از مرحله گلدهی به نسبت سه در هزار می باشد. شاخ و برگ بعضی از ارقام گردو نسبت به سموم مسی حساس بوده و ممکن است سوختگی در آن خا ایجاد شود.

عوامل ژنتیکی و نوع رقم انتخابی

در ارقام زودرس فرایند رسیدن میوه با هوای گرم اواسط تابستان همزمان است در اینصورت مغزها تیره و از کیفیت آن ها کاسته می شود. با شناسایی ارقام دیررس و مرغوب و پرورش این ارقام می توان از مسئله تیرگی  مغز گردو تا حدودی جلوگیری کرد.

عوامل محیطی

تابستان های گرم و درجه حرارت های بالای ۳۸ درجه سانتی گراد در طی دوره سفت شدن مغز گردو، باعث تیره شدن آن می گردد. برای دستیابی به گردوهایی با مغز پر و میزان چربی بالا، درجه حرارت های ۲۷ تا ۳۳ درجه سانتی گراد در طول چندین هفته قبل از برداشت ضروری می باشد. دمای بالا موجب آفتاب سوختگی، مغز سیاه و مغز با لکه های سیاه و یا حتی جلوگیری از توسعه کامل مغز می گردد. هنگامی که در طی فصل رشد دما به طور نامعمول سرد باشد، پوست نازک و حفره حفره می شود. همچنین باعث چروک شدن مغز گردو می گردد.

در زمان بلوغ میوه های گردو یا کمی بعد از آن، محلول پاشی با اتیلن موجب تسریع ترک خوردن پوست سبز و جدا شدن آن می گردد و تأخیر در پوست زدایی موجب تأخیر و سیاه شدن مغز گردو می گردد. در این شرایط برداشت در ۴ تا ۷ روز بسته به فصل و رقم امکان پذیر شده و مغز گردو سفید تر می شود.

تغذیه و کوددهی

تغذیه با عناصر کم مصرف به فرم کلات و یا سولفات روی و آهن در افزایش کیفیت مغز گردو مؤثر می باشد. عناصر کم مصرف در تولید نات ها بسیار مهم می باشند و از بین عناصر میکرو کاربرد روی از اهمیت ویژه برخوردار است.

در زمان حداکثر نیاز تغذیه ای گردو (رشد سریع رویشی و توسعه میوه ها در اردیبهشت و خرداد) کوددهی و آبیاری بسته به نیاز گیاه برای به حداکثر رساندن اندازه و تسریع در بلوغ میوه ضروری می باشد.

داشتن ریشه های عمیق، در صورت عدم وجود لایه نفوذ ناپذیر، امکان آبیاری غرقابی درخت گردو را فراهم می آورد. زهکش مناسب برای درخت گردو بسیار مهم می باشد و گردو در برابر کاهش اکسیژن خاک بسیار حساس می باشد.

زمان برداشت و روش برداشت

برداشت مکانیزه و انتخاب برداشت صحیح که در حداقل زمان انجام گیرد، اهمیت دارد. در برداشت مکانیزه استفاده از ماشین پوست گیر بسیار الزامی است. استفاده از اتفون مایع به میزان ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پی پی ام برای هر درخت در جدا کردن پوست سبز گردو مؤثر می باشد. اتفون با تسریع در رسیدن پوست سبز گردو سبب سهولت جدا شدن آن از روی پوست سخت گردیده، درنتیجه برداشت گردو را هنگامی که کیفیت مغز حداکثر است امکان پذیر می سازد.

گردوی ایرانی می بایستی تا آنجا که امکان داشته باشد در زمان بلوغ فیزیولوژیکی، به سرعت برداشت، پوست زدایی و خشک شود. تأخیر در برداشت و خشک کردن موجب سیاه شدن مغز و رشد کپک شده که مغز گردو را نابود می کند. در صورت آبیاری منظم ، پوست سبز به طور یکنواخت در زمان بلوغ متورم و ترک می خورد و شرایط ایده آلی برای برداشت به وجود می آورد. اما در صورتی که درختان آب آبیاری به اندازه کافی دریافت نکرده باشند این یکنواختی، تورم و ترک خوردن کاهش می یابد.

نحوه خشک کردن گردو و مدت زمان انبارداری آن

بعد از چیدن گردو باید پوست آن را کنده و محصول را در سایه و در جای خشک پهن کرد. محل خشک کردن باید طوری باشد که هوا در آن جریان داشته باشد تا محصول به طور کامل خشک شود. اگر آفتاب شدید باشد، موجب سیاه شدن مغز گردو و عدم بازار پسندی آن می شود. استفاده از انواع دستگاه های خشک کن به جای خشک کردن سنتی گردو که باعث آفتاب سوختگی و اکسید شدن فنل های مغز و در نتیجه تیره شدن آن می شود توصیه می گردد.

از انبارداری طولانی مدت نیز باید پرهیز نمود. بهترین دما برای افزایش عمر انباری گردو ۳- تا ۰ درجه سانتی گراد همراه با رطوبت پایین می باشد.

بادام کوهی نام درختچه ی سبز رنگی است با برگ های باریک از خانواده ی گل سرخیان که در اقلیم نیمه خشک ایران می روید. گل های بادام کوهی قبل از باز شدن برگ ها در اوایل فروردین ماه ظاهر می شوند.

بادام کوهی در مناطق کوهستانی در استان های فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان، یزد، اراک، کردستان، بختیاری، تهران، میانه و لرستان و به طور کلی در بیشتر مناطق کوهستانی از قبیل زاگرس بختیاری یافت می شود و در انواع مختلف خاک رشد می کند.

بادام کوهی به دلیل ریشه بندی عمودی و تاج مدور و قوی آن، این امکان را می دهد که حتی در شرایط نامساعد خاک با کمی رطوبت نیز رشد کند و حیات داشته باشد. این درخت سالانه میوه ی فراوان تولید می کند که به دلیل نامساعد بودن شرایط رطوبت خاک برای رویش بذر، فقط تعداد محدودی می توانند خود به خود برویند.

بادام کوهی به دلیل تلخ بودن برگ و دانه، بوسیله ی گوسفندان خورده نمی شود و از مقاومت بالایی برخوردار است، ضمن اینکه ارزش دارویی بالایی دارد. علاوه بر این جهت حفاظت از خاک و تنظیم آب های سطحی و جنگل کاری در مناطق خشک، یکی از بهترین گونه های تشکیل دهنده ی جامعه درختی زاگرس محسوب می  شود. اما به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح و آینده نگری اصولی از یک سو و بهره برداری بی رویه از سوی دیگر، مورد تخریب شدید قرار گرفته است.

روش های احیای جنگل های بادام کوهی

– کاشت بذر در گلدان های پلاستیکی و انتقال نهال به زمین اصلی

– کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی

مزایای بذر کاری نسبت به نهال کاری

۱- صرفه  جویی در هزینه؛ هزینه تهیه نهال، حمل آن به محل، هزینه های کارگری جهت کندن چاله و هزینه آبیاری بسیار بیشتر از تهیه بذر و کاشت آن می باشد.

۲- صرفه جویی در وقت؛ کاشت بذر خیلی سریع تر از کاشت نهال است.

۳- مقاومت بیشتر در برابر خشکی؛ نهال ها به آبیاری تابستانه در چند نوبت نیازمندند در حالی که بذرهای درختان مقاوم احتیاجی به آبیاری ندارند.

۴- نتیجه بهتر؛ به دلیل خو گرفتن بذر با محیط.

پس از تهیه بذر بایستی آن را تیمار کرد بدین معنی که بذر را مهیا سبز کردن نمود، جوانه را بیدار و پوسته را آماده شکافتن نمود. پس از انتخاب بذر مناسب ابتدا پوسته سبز روی بادام کوهی را جدا کرده و آن را به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت در آب قرار می دهیم.

بذر بادام کوهی نیاز به یک دوره سرما جهت جوانه زنی است. در طبیعت با گذراندن یک دوره سرما در فصول پاییز و زمستان نیاز سرمادهی بذرها تأمین می شود و بنابراین در بهار سال بعد قادر به جوانه زنی می باشند.

بذرها قبل از کاشته شدن حتما باید به وسیله ی سم های قارچ کش ضدعفونی شوند. از سم های متداول، بنومیل می باشد که میزان استفاده از آن به نسبت دو در هزار است.

بهتر است کشت بذر بادام کوهی در اواخر پاییز انجام گردد. اما در استان های گرم تر مثل فارس، اواخر مهر ماه تا اواسط آبان زمان مناسب جهت کشت بذر می باشد.

کاشت بذر به دو روش کاشت بذر در گلدان های پلاستیکی و کاشت در طبیعت انجام می گیرد که به تفکیک در زیر شرح داده می شود.

کاشت بذر در گلدان های پلاستیکی

در این روش ۲/۳ گلدا ن را با خاک مرطوب (میزان رطوبت طوری باشد که خاک به هم نچسبد) پر می کنیم. تعداد ۳ الی ۴ عدد بذر را در گلدان قرار داده و حدود ۳ الی ۴ سانتی متر (۳ الی ۴ برابر قطر بذر) روی آن را با خاک می پوشانیم. گلدان ها را باید روی زمین سفت یا بستر موزاییک قرار داد یا در گلخانه نگهداری کرد. سپس گلدان را به گونه ای کم و با اسپری آبیاری می کنیم که فقط سطح خاک را مرطوب نگه دارد و آبیاری غرقابی نشود، تا زمانی که بذر جوانه بزند. پس از جوانه زدن میزان آبیاری بیشتر و دفعات آبیاری کمتر می شود (دو بار در هفته). نهال های روییده شده را می توان بعد از یک یا دو سال به زمین اصلی انتقال داد.

کاشت در طبیعت

کاشت بذر بادام کوهی در طبیعت باید پس از اولین بارندگی در پاییز و زمانی که زمین مرطوب است انجام شود. در غیر اینصورت باید بذر کاشته شده آبیاری شود. احیا و غنی سازی جنگل های بادام کوهی از طریق کشت مستقیم بذر زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که کشت بذر در پناه درختان مادری صورت پذیرد. توفیق کشت مستقیم بذر در مناطقی حاصل می گردد که نزولات آسمانی از پراکنش مناسبی برخوردار باشد.

پس از انتخاب مکان مناسب جهت کشت بذر گودالی به عمق ۸ الی ۱۰ سانتی متر حفر می کنیم و سپس ۳ الی ۴ بذر را در گودال قرار داده و روی آن را با ۴ سانتی متر خاک می پوشانیم. بقیه ی فضای گودال خالی باقی می ماند و به عنوان مکانی برای جمع شدن آب باران و همچنین سایه اندازی بر روی بذر استفاده می شود. همچنین بادام کوهی را می توان در شکاف سنگ ها نیز قرار داد و مقداری خاک بر روی آن ریخت. با کاشت بذر در پناه بوته و سنگ ها نیاز به آبیاری نیست و بذر پس از اولین بارش باران بصورت طبیعی آبیاری می شود. بهتر است بذر در جاهایی کشت شود که قرق شده باشد تا از چرای دام در امان بماند.

بادام یکی از گیاهان چوبی چند ساله خزان دار بوده که غالبا به صورت درخت و در گونه های وحشی به صورت درختچه دیده می شود. ارتفاع درختان بادام به ۸-۶ متر می رسد ولی در شرایط دیم رشد درختان کم و به ندرت به این ارتفاع می رسند.

بادام درختی است که در شرایط آب و هوایی مدیترانه ای و در نواحی که دارای تابستان های گرم و خشک و زمستان ملایم باشند به خوبی رشد می کند. ولی بادام را در مناطقی که دارای زمستان های سرد می باشد پرورش می دهند تا نیاز سرمایی آن رفع شود.

خاک مناسب جهت کاشت درخت بادام باید چگونه باشد؟

درخت بادام از لحاظ خاک و مواد غذایی قانع بوده و در اغلب خاک ها کشت و پرورش داده می شود. اراضی سنگین و مرطوب به خصوص خاک های رسی برای کشت بادام مناسب نیستند. زیرا علاوه بر عدم تمایل ذاتی درخت بادام به خاک های مرطوب، محصول آن نیز به شدت کاهش می یابد. معمولا در اکثر مناطق کشور خاک های ضعیف، سنگلاخی، آهکی و یا اراضی که نمی توان در آن محصول دیگری کشت نمود، به کشت بادام اختصاص داده می شود. اگر چه درخت بادام آهک دوست و از نظر خاک قانع می باشد ولی برای احداث باغ تجارتی بایستی درختان در زمین مناسب کشت شوند.

خاک های سبک شنی رسی و یا خاک های لومی (شنی لومی، سیلتی لومی، رسی لومی، سیلتی و رسی لومی) حاصلخیز، عمیق با قابلیت نفوذپذیری بالا و بدون عوامل محدود کننده (شوری، آهک زیاد، لایه های غیرقابل نفوذ) برای کشت بادام مناسب می باشند که در این صورت سیستم ریشه بندی بادام در زمین به خوبی گسترش می یابد.

ریشه های درخت بادام بر حسب نوع پایه تا عمق ۳ متری در خاک نفوذ می کنند و برای جذب آب و مواد غذایی در ناحیه وسیعی از خاک پراکنده می شوند، بنابراین خاک باید عمیق بوده و لایه های غیرقابل نفوذ در این عمق وجود نداشته باشد. همچنین سطح آب زیرزمینی بالاتر از عمق ۴ متری نباشد. pH مناسب برای رشد بادام بایستی در محدوده ی ۸-۷ و یا نزدیک به خنثی باشد.

بنابراین کشت و پرورش بادام در خاک های شنی رسی (سبک تا متوسط) عمیق، دارای شوری کم با زهکش مناسب و قابلیت نفوذپذیری و نگهداری آب خوب، بدون عوامل محدود کننده و حاصلخیز توصیه می شود.

نیاز آبی درخت بادام چه مقدار می باشد؟

اگرچه گفته می شود بادام به کم آبی و خشکی مقاوم است ولی برای داشتن درختان بادام سالم، شاداب و تولید محصول اقتصادی باید به مقدار کافی آب از طریق بارندگی و یا آبیاری در اختیار درختان بادام قرار داده شود. بررسی های انجام شده نشان می دهد که با آبیاری درختان به مقدار مورد نیاز، محصول درختان ۴-۳ برابر افزایش یافته و از کیفیت بسیار خوبی برخوردار می باشند.

مناطقی که میزان بارندگی سالیانه آن ها ۵۰۰-۳۰۰ میلیمتر و پراکنش مناسب دارند با استفاده از ذخیره سازی ریزش های آسمانی برای کشت بادام دیم مناسب می باشند. اگر میزان بارندگی کمتر از ۲۵۰ میلیمتر و یا پراکندگی آن نامناسب باشد، باید باغ های بادام آبیاری شوند. همچنین در شرایط دیم درختان بادام باید با تراکم ۶۰-۵۰ درخت در هکتار کشت شود. البته با افزایش میزان بارندگی می توان تراکم کاشت را افزایش داد تا به ۲۰۰-۱۵۰ اصله درخت در هکتار برسد.

میانگین آب مورد نیاز برای هر هکتار بادام کاری با روش آبیاری غرقابی حدود ۸-۶ هزار متر مکعب و با روش قطره ای حدود ۳۰۰۰ متر مکعب برآورده شده است. میزان مقاومت درختان بادام به خشکی و کم آبی به نوع پایه آن بستگی دارد.  معمولا پایه های بذری خود بادام، بخصوص بادام تلخ با داشتن ریشه های عمیق (به طول بیش از ۳ متر) و پراکنش در سطح وسیعی از خاک نسبت به سایر پایه ها، خشکی و کم آبی را بیشتر تحمل می کند. در صورتی که پایه هلو چندان مقاوم به کم آبی نیست و درختان پیوند شده روی این پایه باید مرتبا با دوره های مناسب آبیاری شوند.

علاوه بر تأمین آب مورد نیاز درخت بادام، کیفیت آب آبیاری نیز اهمیت زیادی دارد. زیرا آبیاری مداوم خاک با آب شور و یا آب دارای املاح زیاد موجب می شود که زمین شور و نامناسب شده، نفوذپذیری خاک کاهش یابد و با تجمع یون ها در خاک و گیاه به حد غلظت های سمی رسیده و در نتیجه به مرور زمان گیاه از بین می رود و خاک حاصلخیزی خود را از دست داده و غیر قابل کشت می گردد.

آب

درخت فندق به مقدار آبی نیاز دارد که با بارندگی های فصلی ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی متر یا بالاتر در سال و با پراکنش مناسب، یا به همین میزان با آبیاری های دستی و کمکی تأمین شود. لازم به ذکر است که درخت فندق هنگام برداشت (شهریور تا مهر) نیازی به بارندگی ندارد تا میوه آن قابل برداشت شود. میزان رطوبت نسبی مورد نیاز فندق، ۸۰-۶۰ درصد می باشد.

خاک

درخت فندق از جمله درخت هایی است که عموما با هر خاکی سازش دارد، اما برای رشد بهتر و تولید میوه بیشتر، نیاز به خاکی دارد که نیمه عمیق تا عمیق (بیش از ۵۰ سانتی متر) باشد و قدرت جذب آب بیشتری داشته باشد.

از سویی چون ریشه درخت فندق به خفگی در خاک حساسیت دارد، لذا کاشت آن در اراضی مرطوب، فشرده، رسی، سنگین و غیر قابل نفوذ، و در خاک هایی که پس از بارندگی آب حالت ماندابی پیدا می کند، توصیه نمی شود.

تهیه چاله

گودال ها بایستی قبلا آماده شده باشند. زمان گودبرداری با زمان درختکاری در ارتباط است، بدین معنا که اگر موقع کاشت نهال اواخر پاییز است، چاله ها بایستی در تابستان و اگر موقع کاشت نهال در زمستان است، چاله ها بایستی در پاییز حفر شده باشند.

ابعاد گودال بستگی به نوع خاک و اندازه ریشه دارد. ابعاد گودال بایستی به نحوی باشد که ریشه ها در موقع کاشت با دیواره تماس پیدا نکنند. در خاک های مرغوب گودال می بایستی فضایی بین ۶۰-۳۰ سانتی متر بیشتر از نوک ریشه ها تا انتهای گودال داشته باشد و این فضا برای خاک های نامرغوب می بایستی بیشتر مدنظر قرار گیرد. معمولا قطر چاله ها بین ۷۰-۳۰ سانتی متر خواهد شد. در صورتی که از مته پشت تراکتور استفاده شود، قطر چاله حدود ۴۰ سانتی متر خواهد بود.

تنظیم فاصله بین درختان

به طور کلی فواصل کاشت فندق در زمین های دشت ۵×۴ متر و به صورت سیستم مستطیلی است. این فاصله در مناطق کوهستانی به ۴×۴ متر بر روی خطوط تراز تغییر می یابد تا جلوی فرسایش خاک گرفته شود.

زمان کاشت

موعد کاشت فندق پس از سپری شدن فصل یخبندان در اواخر زمستان تا اوایل بهار می باشد. قبل از کاشت، ریشه نهال ها در محلول آب، خاک و کود حیوانی فروبرده می شود، این کار در میزان گیرایی نال های جوان بسیار مؤثر است. نهال های تیمار شده به نحوی در چاله قرار داده می شوند که طوقه نهال ها در بالاتر از سطح خاک قرار گیرد.

پر کردن چاله ها

پس از انجام هرس ریشه ها، نهال ها در وسط چاله های کاشت قرار گرفته و خاکی که قبلا آماده گردیده است به آرامی در اطراف ریشه نهال ریخته شده و کوبیده می شود تا محفظه های هوا در حفره های داخل ریشه باقی نماند.

مالچ پاشی

به منظور حفظ رطوبت خاک از موادی مانند کاه و کلش، مواد پلاستیکی، بقایای گیاهی، مالچ نفتی و غیره می توان استفاده نمود. مالچ گیاهان را در برابر تغییر دمای شدید خاک و از دست دادن آب محافظت می کند و جلوی رشد علف های هرز را نیز می گیرد.

نیاز آبی و دوره های آبیاری در نخلستان های خرما چه مقدار است؟

به طور کلی میزان رطوبت خاک و نیاز آبی گیاه باید با هم متعادل باشند تا حداکثر عملکرد ممکن حاصل شود و این موضوع در مورد خرما نیز صادق است. درخت خرما این توانایی را دارد که خود را با مقادیری از رطوبت خاک که تحمل آن برای اکثر درختان امکان ندارد، عادت دهد. آب مورد نیاز درخت خرما بسته به منطقه، شرایط خاک و نوع رقم متفاوت است.

درخت خرما برای تولید یک کیلوگرم خرما، به حدود دو متر مکعب آب نیاز دارد. این امر بیانگر این است که نخل خرما با وجود سازگاری ظاهری به شرایط گرم و خشک، میانگین مصرف آبی بالاتری برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک نسبت به سایر گیاهان دارد.

اگرچه نخل خرما تحمل بالایی در مقابل شرایط نامساعد آب و خاک دارد، اما بهترین نخل ها و بیشترین مقدار محصول در خاک هایی که با آب شیرین آبیاری می شوند، حاصل می گردد.

در روش آبیاری سطحی در ایران، به طور کلی نخلستان هایی که دارای خاک سبک هستند، در تابستان ۷-۴ روز و در زمستان هر ۳۰-۲۰ روز یک بار آبیاری می شوند. نخلستان هایی که دارای خاک سنگین هستند، در تابستان ۱۲-۷ روز یک بار و در زمستان ۴۵-۳۰ روز یک بار آبیاری می شوند.

عکس العمل درخت خرما در مقابل تنش آبی چگونه است؟ اگر کم آبی به مدت طولانی ادامه یابد، چه علائمی در نخل خرما پدیدار می گردد؟

عکس العمل درخت خرما در مقابل کم آبی با اکثر درختان میوه تفاوت دارد و علائم ظاهری مانند زرد شدن و ریزش برگ ها خیلی دیرتر اتفاق می افتد. این تغییر رنگ و ریزش برگ با کم آبی درخت در فصل های بهار و تابستان دیده می شود.

معمولا هنگامی که نخل حدود چند هفته با کم آبی روبرو شود، علائم کم آبی را به طور خیلی جزئی در برگ ها نمایان می سازد و تغییر رنگ برگ ها نیز به کندی اتفاق می افتد.

در صورتی که کم آبی برای مدت طولانی اتفاق بیفتد، به تدریج برگ های مسن درخت خشک می شوند تا آب موجود در آن ها به مصرف جوانه انتهایی برسد و این قسمت کمتر آسیب ببنید. به این ترتیب گیاه خرما می تواند چندین سال به زندگی خود ادامه دهد.

خشکی و کم آبی در نخل خرما سبب توسعه گسترده سیستم ریشه ای می شود. این امر سبب افزایش جذب آب می شود که ممکن است مقدار این جذب در رقم های مختلف نخل، متفاوت باشد. گرمای شدید نیز ممکن است، موجب صدمه به نخل شود.

نخل خرما در چه نوع خاکی قادر به رشد خواهد بود؟

نخل خرما گیاهی کم توقع است. این گیاه در هر نوع خاک از شن خالص تا خاک های سنگین رسوبی که نیازهای اولیه نخل را برای اسقرار در خاک فراهم و مواد معدنی و آب مورد نیازش را تأمین می کند و دارای زهکش باشد و نسبت به آب نفوذپذیر باشد، قادر به رشد است.

کشت نخل در خاک های رسی سنگین و خاک های شنی که از نظر مواد غذایی، فقیر هستند، توصیه نمی شود.

اگرچه نخل خرما از همه محصولات دیگر نسبت به شوری مقاومتر است ولی خاک های شور باعث کاهش رشد و نمو و کاهش میزان محصول و حتی در برخی موارد باعث مرگ نخل می شود.

آبیاری قطره ای

در سیستم آبیاری قطره ای درختان گردو، آب به صورت قطره قطره و با مقدار کم و با فشار کم به خاک  پای درخت گردو می ریزد و به طور یکنواخت منطقه ریشه درخت گردو را مرطوب می کند. بنابراین در این روش، آب به طور مداوم از طریق قطره چکان ها به قسمت محدودی از حجم خاک داده می شود. بهتر است آبیاری قطره ای را نوعی آبیاری موضعی به شمار آورد. در آبیاری قطره ای محدوده ی مرطوب خاک به شکل ناحیه دایره ای شکلی در می آید که به دو منطقه تقسیم می شود:

یکی منطقه ای که دقیقا زیر ریزش قطره های آب از قطره چکان ها قرار دارد و دائما از آب اشباع می شود و دیگری منطقه مرطوب متعادلی که ریشه ها بدون خطر خفگی از رطوبت آن به نحو مطلوب استفاده می کنند.

در این سیستم آب به تدریج و بر حسب نیاز ریشه درخت گردو  به خاک می رسد، بنابراین بهتر است هر روز، به خصوص صبح زود و اوایل بعدازظهر هنگامی که میزان مصرف آب گردو به حداقل و حداکثر می رسد، یک دستگاه تنظیم کننده ساده نصب شود. در عمل مقدار آبی که روزانه به درختان گردو داده می شود باید معادل میزان آب مصرف شده در روز گذشته، به این ترتیب ریشه گردو فقط از آبی استفاده می کند که در حول دایره مرطوب قرار گرفته است به همین دلیل باید حجم آب را در این منطقه و در طول دوره آبیاری همیشه ثابت و متعادل نگه داشت، زیرا کاهش حجم آب سبب ظهور کمبودها و عوارض و افزایش بیش از حد آن سبب خفگی ریشه ها می شود.

فصل آبیاری با سیستم قطره ای معمولا زودتر از آبیاری بارانی و میزان آبرسانی آن نیز طبعا در آغاز کمتر است. البته، فاصله آبیاری ها نباید به حدی برسد که سطح بالایی خاک خشک شود، زیرا به علت تراکم ریشه در زیر منطقه نفوذ مستقیم قطره چکان ها و مصرف آب بیشتر، طبیعی است که سطح بالایی زمین زودتر از مناطق ریشه زای درخت خشک می شود.

قطره چکان ها با دبی ۴ لیتر در ساعت، تقریبا به فاصله هر متر روی لوله پلی اتیلن در طول ردیف درخت ها طوری نصب می شوند که به منظور جلوگیری از خفگی طوقه یک متر از تنه درخت فاصله داشته باشند. به این ترتیب تعداد قطره چکان ها برای هر درخت بر حسب رشد و بلوغ آن مساوی است با فاصله درخت روی ردیف منهای یک.

فاصله درخت های گردو معمولا بیشتر از درختان میوه ی دیگر است. بنابراین نعداد قطره چکان ها به مرور زمان بر حسب رشد تاج به ترتیب زیر افزایش می یابد.

از ۱ تا ۲ سال: ۲ عدد

از ۳ تا ۵ سال: ۴ عدد

از ۶ تا ۷ سال: ۶ عدد

از ۸ سال به بعد: فاصله کاشت منهای یک

آبیاری بارانی

روش آبیاری بارانی یکی دیگر از سیستم های آبیاری ثابت و غیر انتقالی است که بر حسب نوع چکاننده ها کم و بیش متفاوت هستند. منظور از چکاننده ها، ریزپاش هایی با دبی ۴۰ تا ۱۰۰ لیتر در هکتار، یا ریزپاش های درشت تر با دبی بیش از ۱۰۰ لیتر در هکتار است. در این روش آبیاری، آب به صورت قطره های باران مورد استفاده قرار می گیرد. در ضمن سیستم آبیاری بارانی برای مصرف کود و سم، محافظت از سرما و کاهش گرما نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. خاک مانند مخزن است که گیاه بتواند آب مورد نیاز حیاتی خود را از آن استخراج کند. به همان نسبت که گیاه از ذخیره این مخزن استفاده می کند، کمبود آب مخزن باید با آب باران و آب آبیاری جبران شود.

دوره های آبیاری

معمولا بر اساس سهم و نوبت آب درختان گردو از جمله درخت مورد نظر آبیاری می گردد. ولی بهتر است که آبیاری بر اساس نیاز و سن درخت صورت گیرد. باید سعی شود درخت گردوی هرس شده، به طور منظم هر ۱۰ تا ۱۵ روز (بسته به فاصله بارندگی ها، خشکیدگی و شرایط محیط) یکبار آبیاری گردد مگر زمانی که بارندگی کافی داشته باشیم که ممکن است آبیاری به تعویق انداخته شود. از اواسط اردیبهشت ماه در اکثر مناطق با قطع بارندگی ها تا پایان شهریور ماه بایستی آبیاری با دقت به فاصله ۷ تا ۱۰ روز انجام شود. به خصوص از نیمه دوم خرداد ماه تا آخر شهریور ماه که هوا گرم می باشد نباید در آبیاری کوتاهی کرد. البته باید در نظر داشت آب اضافی به خصوص در فصل گرم محوطه ریشه برای مدت زمان طولانی باقی نماند چون باعث پوسیدگی ریشه ها و عامل بروز بیماری ها مختلف خواهد شد. بنابراین تنظیم فاصله و مقدار آب آبیاری با توجه به شرایط خاکی و سن درخت از اهمیت زیادی برخوردار است.

چگونه می توان نیاز آبی درخت گردو، این درخت ارزشمند، را فراهم نمود؟ دوره های بحرانی در آبیاری درخت گردو چه زمانی است و غفلت در آبیاری در این دوره ها چه عواقبی را در پی خواهد داشت؟

تا این اواخر در فرانسه و در سایر مناطقی که میزان بارندگی سالانه یا ذخیره آب زیرزمینی فراوان بود، گردو به شیوه سنتی و اغلب بدون آبیاری کشت می شد. پس از بررسی و مشاهدات عینی در باغ های خصوصی و آزمایشی مشخص شد که توان تولید گردو در باغ های دیم، پیوسته در حال کاهش است و به رغم هر گونه عملیات زراعی، آب و آبیاری در افزایش تولید محصول اثر مثبت و غیر قابل انکار دارد. آبیاری نه فقط در بالا بردن کمیت میوه، بلکه بر کیفیت آن نیز اثر مطلوبی می گذارد.

در مناطقی که بارندگی کم و توزیع آن نا مناسب باشد آبیاری درختان گردو ضروری است. آب غیر کافی موجب رشد کم، کاهش عملکرد و کاهش کیفیت گردو می شود و آب بیش از حد نیز باعث کندی رشد و نیز موجب بروز بیماری های طوقه و ریشه می گردد. رنگ پوست و درصد چروکیدگی نشان دهنده ی کیفیت مغز گردو است. با انجام آبیاری کیفیت مغز گردو بهتر شده و عملکرد ۳/۴ درصد افزایش می باید. عدم آبیاری در یک فصل موجب کاهش رشد درخت و کاهش وزن مغز گردو می شود. تنش آب در شروع دوره رشد میوه موجب تشکیل درصد زیادی از میوه های کوچک می شود. آبیاری در اواسط و یا اواخر تابستان، بعد از سخت شدن پوست میوه ها تأثیری در افزایش اندازه میوه ها نخواهد داشت. مطالعات انجام شده در مورد آبیاری نشان می دهد که ریشه های گردو در خاک های شنی لومی رطوبت را از عمق ۳ متری خاک جذب می کنند و ۸۰ درصد از رطوبت جذب شده از عمق ۲ متری خاک به بالا صورت می گیرد ولی در خاک های سنگین، قسمت زیادی از آب جذب شده از قسمت فوقانی خاک و از عمق ۱ متری صورت می گیرد. آبیاری برای درختان پیوندی و درختان جوان بسیار ضروری است ولی در درختان بالغ با افزایش توسعه ریشه ها، میزان نیاز به آب کمتر می شود. مقدار آبیاری به سن درخت، نوع خاک، مقدار بارندگی و پراکنش آن، استفاده از مالچ و سیستم مدیریت خاک بستگی دارد. آبیاری در پاییز پس از برداشت محصول از اولویت خاصی برخوردار است. حتی توصیه می گردد که در طول زمستان چند نوبت آبیاری کامل صورت گیرد تا آب کافی در اعماق ریشه برای رویش اول بهار ذخیره گردد. مهم ترین تثر آبیاری زمستانه بهره گیری از تأثیر مثبت یخبندان ها برای از بین بردن لارو، شفیره و پوره حشراتی است که زمستان گذرانی خود را در خاک پای درختان انجام می دهند و آبیاری بسیار مؤثر و مفید می باشد. بدین وسیله با یک هزینه بسیار کم، یک مبارزه بیولوژیکی اساسی در مورد بعضی از آفات انجام می گیرد. آبیاری در طول فصل رویش باید بر اساس برنامه منظم و با دقت صورت گیرد و توصیه می گردد به فاصله نیم متر یا بیشتر از یقه درخت باشد.

دوره های بحرانی

در طول دوره رشد گیاهی، درخت گردو مراحل مختلفی را می گذراند که طی این مراحل غفلت در آبیاری نه فقط محصول سال، بلکه تولید کمی و کیفی سال های آینده را نیز مورد تهدید قرار می دهد. اثر های آبیاری نامطلوب بر حسب تاریخ آبیاری:

– اثرهای تخریبی کمبود آب در اندازه میوه و رشد گیاه در خرداد ماه:

۱- کوچک شدن اندازه میوه

۲- کاهش رشد گیاهی که حتی با آبیاری بعدی و اضافی نیز اثرهای نامطلوب هنوز دیده خواهند شد.

۳- تأخیر در رشد گیاهی، نارس ماندن شاخه ها، خطر یخبندان و تشکیل جوانه های ناقص که در صورت ادامه خشکی، باقی مانده جوانه های برگ و میوه نیز نارس و ناقص خواهند شد.

 – اثرهای تخریبی کمبود آب در اندازه میوه و رشد گیاه در تیر ماه:

۱- نقص در رشد گیاهی

۲- نقص در تشکیل جوانه های میوه، کاهش جوانه های گل و کمبود تولید میوه در سال بعد

۳- نقص در تشکیل مغز گردو

–  – اثرهای تخریبی کمبود آب در اندازه میوه و رشد گیاه در در مرداد ماه:

۱- نقص در تشکیل جوانه های میوه و نقص در بستن مغز گردو

۲- نارس ماندن شاخه های سال و خطر یخبندان

– اثرهای تخریبی کمبود آب در اندازه میوه و رشد گیاه در شهریور ماه:

۱- نقص در تجمع مواد خشک در مغز گردو، کاهش وزن و پژمردگی مغز

۲- نقص در خشبی شدن شاخه های سال

برای آشنایی بیشتر با کشت و پرورش گردو  می توانید کتاب زیر را نیز مطالعه نمایید.