قطره چکان گسیلنده کوچکی است که از پلاستیک های با کیفیت ساخه می شود. قطره چکان بر روی لوله های پلی اتیلن نرم در فواصل مناسب نصب می گردد. آب با فشار تقریبا یک بار وارد قطره چکان شده و در فشار صفر به شکل قطرات پیوسته و با دبی کم در حدود ۱ تا ۲۴ لیتر در ساعت از قطره چکان خارج می شود.

قطره چکان بر اساس روش کاهش انرژی فشاری به دو گروه اصلی زیر طبقه بندی می شود:

– قطره چکان روزنه ای با سطح مقطع جریان ۰.۲ تا ۰.۳۵ میلی متر مربع

– قطره چکان طولانی مسیر، با سطح مقطع نسبتا بزرگتر از ۱ تا ۴.۵ میلی متر مربع

هر دو نوع قطره چکان با مکانیسم ها و اصول عملکرد متفاوتی ساخته می شوند.

قطره چکان همچنین بر اساس نوع اتصال به لترال به دو گروه طبقه بندی می شوند:

قطره چکان روی خط؛ یعنی به کمک پانچ بر روی دیواره ی لوله نصب می شوند و قطره چکان در خط که برای تعبیه قطره چکان به کمک دست یا دستگاه، لوله باید بریده شود.

از مهم ترین معضلات قطره چکان، گرفتگی قطره چان می باشد. برای رفع گرفتگی قطره چکان باید سیستم آبیاری را اسید شویی کرد. هدف از اسیدشویی، کاهش گرفتگی قطره چکان ها در آب هایی است که دارای مقدار زیادی کربنات کلسیم و منیزیم است. همچنین از اهداف دیگر اسید شویی، کاهش مقدار اسیدیته (pH) آب به منظور افزایش کارایی کلرزنی می باشد.

استفاده از آبیاری قطره ای برای آبیاری باغات در دنیا گسترش و تکامل زیادی یافته است. به طور مثال در خاک های لومی، برای درختان میوه مانند هلو، شلیل، گلابی، بادام و زردآلو تعداد ۴ تا ۶ عدد قطره چکان کفایت می کند. در حالیکه برای درختانی مانند گردو که دارای تاج بزرگ می باشند، ممکن است ۸ تا ۱۰ عدد قطره چکان مورد نیاز باشد.

در بعضی از باغات که با استفاده از یک ردیف قطره چکان، نوار مرطوب در مسیر درختان ایجاد می شود، باغداران در طول فصل آبیاری، لوله های فرعی را در دو طرف ردیف درختان جابجا می کنند.این کار، مخصوصا در مناطق خشک باعث صدمه دیدن درختان خواهد شد، زیرا با تغییر محل قطره چکان ها و خشک شدن خاک محل قبلی آن ها، تعدادی از ریشه های درختان با تنش کم آبی مواجه شده و خشک می شوند. از طرف دیگر، در محل جدید قطره چکان به علت مرطوب شدن خاک، ریشه های جدید تولید می شود که با صرف انرژی همراه است. لذا تغییر محل لوله کار درستی نمی باشد.

بهترین حالت آرایش قطره چکان که می تواند پایداری و رشد مناسب درخت را به همراه داشته باشد، آرایشی است که مساحت خیس شده متقارنی نسبت به تنه درخت ایجاد کند.

کلمات کلیدی: قطره چکان ، گرفتگی قطره چکان ، آرایش قطره چکان

جهت استفاده بهینه از مقدار اسید مصرفی در سیستم آبیاری و افزایش کارایی و همچنین اطمینان بهره دار از اثرات مثبت اسید وارد شده به داخل سیستم، می بایست موار دزیر رعایت شود:

– در صورتی که هدف بالا بردن اسیدیته (pH) آب است، توصیه می شود مقدار pH به مدت ۲۴ ساعت در حدود ۶.۵ نگهداشته شود تا رسوبات موجود در سیستم حل شده و خارج شوند.

– برای رفع گرفتگی شدید قطره چکان ، حداقل به مدت یک ساعت مقدار pH تا ۲ نگه داشته شود. در این حالت باید تزریق اسید بعد از فیلتر ها انجام شود و بعد از پایان اسید شویی ، سیستم کاملا شستشو داده شود.

– از ریختن آب به روی اسید، جدا خودداری شود. بلکه باید اسید به آب اضافه شود.

– در صورت امکان، بهتر است از اسید هایی مانند اسید فسفریک ۷۵% یا اسید سیتریک که ارزش غذایی نیز دارند، استفاده شود.

– هرگز اسید شویی و کوددهی همزمان انجام نشود. زیرا ترکیبات شیمیایی بوجود آمده روی لوله و اتصالات تاثیر می گذارد.

نکات لازم برای کاهش خسارت ناشی از اسید به ریشه گیاهان

ورود اسید به داخل خاک و منطقه ریشه، می تواند برای ریشه های گیاه مشکلاتی را به وجود بیاورد. برای کاهش خسارات احتمالی ناشی از اثرات اسید به ریشه گیاهان حساس، بایستی نکاتی را به شرح زیر رعایت کرد:

– قبل از تزریق اسید به آب آبیاری، رطوبت موجود در خاک به ظرفیت مزرعه رسانده شود، زیرا در این حالت اسید به محض ورود به خاک رقیق شده و میزان خسارت به حداقل می رسد.

– مدت تزریق اسید به شبکه، به دقت محاسبه شود.

– پس از تزریق اسید به شبکه، سیستم حداقل به مدت یک ساعت خاموش شود تا اسید به صورت کامل رسوبات را حل نماید. با انجام این عمل خاصیت اسیدیته محلول خروجی نیز کاهش می یابد.

– پس از خروج اسید از سیستم، شبکه حداقل برابر با مدت زمان تزریف اسید، با آب شستشو داده شود.

– جهت اطمینان بیشتر از خروج اسید از محیط رشد ریشه، بهتر است به مدت ۲ ساعت خاک زراعی تحت آبیاری قطره ای قرار گیرد.

برای مطالعه بیشتر در مورد گرفتگی قطره چکان و اسید شویی قطره چکان می توانید کتاب آبیاری قطره ای را مطالعه فرمایید

کلمات کلیدی: اسید شویی قطره چکان ، گرفتگی قطره چکان ، اسید شویی ، قطره چکان

قطره چکان پایا بسپار آریا دارای قابلیت تنظیم فشار و خود شویندگی می باشد. این قطره چکان در محدوده فشار ۰.۵ تا ۵ بار با دبی های ۴ و ۸ لیتر در ساعت کار می کند. مقاومت در برابر مواد شیمیایی، اشعه خورشید و باز شوندگی از دیگر ویژگی های قطره چکان پایا بسپار آریا مدل ویسپار می باشد.

قطره چکان های پایا بسپار دارای خاصیت تنظیم فشار می باشند. بدین صورت که در اثر تغییر فشار خروجی آب از قطره چکان را ثابت نگه می دارند و در نتیجه آب با دبی ثابت در اختیار گیاه قرار می گیرد. قابلیت تنظیم فشار در قطره چکان سبب می شود که توزیع یکنواخت آب در سطح مزرعه را شاهد باشیم.

قطره چکان پایا بسپار دارای قابلیت بازشوندگی می باشد در نتیجه می توان به آسانی آن را باز نمود و قطره چکان را تمیز کرد. این قطره چکان دارای قابلیت خودشویندگی نیز می باشد.

جنس قطره چکان از پلیمر مقاوم به مواد شیمیایی و اسیدی می باشد. لذا کوددهی و تزریق اسید مشکلی برای قطره چکان ها ایجاد نخواهد کرد. توصیه می شود جهت جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها از فیلتر دیسکی با حداقل مش ۱۲۰ استفاده شود.

شرکت پایابسپار آریا -پیشرو در صنعت آب و آبیاری در ایران- پس از تولید و عرضه موفق آبپاش پایا با توجه به نیاز روز افزون کشور به قطره چکان، مفتخر به تولید این محصول مطابق با استانداردهای ISO 9261 برای اولین بار در کشور گردید. این محصول مطابق با فن آوری و استاندارد روز دنیا بوده و پاسخگویی نیازهای صنعت کشاورزی ایران در نقاط مختلف کشور است.

قطره چکان یورو دریپ از محبوب ترین قطره چکان های موجود در بازار می باشد. این قطره چکان با ایجاد جریان آشفته در خود مانع از ایجاد رسوب موجود در آب در قطره چکان می شود و هزینه های نگهداری سیستم آبیاری قطره ای را به شدت پایین می آورد. قطره چکان یورو دریپ دارای قابلیت تنظیم فشار نیز می باشد. و در محدوده ی فشار ۰.۵ تا ۴ بار دبی خروجی ثابتی دارد.

قابلیت خود شویندگی و ایجاد جریان آشفته در این قطره چکان، خیال کاربر را از گرفتگی قطره چکان راحت می نماید. و به راحتی می توان از این قطره چکان برای سالیان متمادی استفاده نمود.

کیفیت بالای ساخت و قطعات این قطره چکان آن را در برابر اشعه ماوراء بنفش و مواد شیمیایی و اسیدی مقاوم ساخته است. توصیه می شود جهت جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها از فیلتر دیسکی با حداقل مش ۱۲۰ استفاده شود.

این محصول را می توان در باغچه ها، گلخانه ها، فضاهای سبز و باغ ها حتی در فشارهای مختلف و در زمین های ناهموار به کار برد.

کلمات کلیدی: قطره چکان ، پایا بسپار آریا ، یورو دریپ ، مقایسه قطره چکان

آبیاری قطره ای به دلایل مختلف نسبت به دیگر سیستم های آبیاری تحت فشار، مورد توجه است . دو جنبه مهم کاهش حجم آب مصرفی و پتانسیل بالا در مدیریت کود دهی ، روش آبیاری قطره ای را نسبت به دیگر روش های آبیاری متمایز نموده است .علی رغم این موارد ، وجود املاح و فعل و انفعالات شیمیایی موجود در آب باعث گرفتگی قطره چکان ها و در نتیجه کاهش عملکرد محصول خواهد شد .

با این وجود برای جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها چه باید کرد ؟ به نظر شما علل انسداد قطره چکان ها چیست ؟

مهم ترین عاملی که ممکن است کشاورزان را نسبت به سیستم های آبیاری قطره ای مورد تردید قرار دهد ، گرفتگی قطره چکان ها می باشد . گرفتگی قطره چکان ها ناشی از عوامل متعدد فیزیکی ، بیولوژیکی ، شیمیایی و یا ترکیبی از آن ها می باشد .

معمولا گرفتگی قطره چکان  ترکیبی از دو یا چند عامل مختلف است که در صورت مهیا بودن شرایط ، گرفتگی قطره چکان اتفاق می افتد . برخی مطالعات ، علت گرفتگی قطره چکان ها را در ۵۵% موارد عوامل فیزیکی (شن ، رسوب و ذرات پلاستیک) ، ۱۱% عوامل بیولوژیکی مانند جلبک ها و باکتری ها ، ۲% عوامل رسوبات شیمیایی مانند ترکیبات کربناته کلسیم و منیزیم ، اکسید ها و سولفید های آهن و منگنز و کود های مصرفی در سیستم آبیاری و در ۱۲% موارد ترکیبی ار آن ها عنوان کردند . اما این مقادیر در شرایط و مناطق مختلف ، ممکن است تغییر کند .

عوامل گرفتگی فیزیکی قطره چکان ها

مهم ترین عوامل گرفتگی فیزیکی ، ذرات معلق می باشند این ذرات علاوه بر آب های سطحی در آب های زیر زمینی نیز موجود می باشند . غالبا برای جلوگیری از گرفتگی های فیزیکی و زیستی لازم است که از انواع صافی ها استفاده شود .

عوامل گرفتگی شیمیایی قطره چکان ها

اصولا برخی از آب ها حاوی عوامل تشکیل دهنده رسوب ، شامل کلسیم ، منیزیم و بی کربنات بوده که از ترکیب آن ها ترکیبات نامحلول کربنات کلسیم و منیزیم تشکیل می شود . این ترکیبات به مرور زمان باعث مسدود شدن مسیر قطره چکان ها شده و افزایش غلظت این املاح در آب ، سبب افزایش میزان گرفتگی قطره چکان ها می شود . بی کربنات ها در اکثر آب های طبیعی یافت می شوند و در حضور کلسیم ، بی کربنات کلسیم را تشکیل می دهند . این ترکیب معمولا به صورت محلول در آب باقی می ماند .

تزریق اسید در سیستم برای جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها

در صورتی که تجزیه کیفی آب بیانگر تمایل منبع آب به تشکیل رسوب کربناتی باشد (معمولا آب حاوی بیش از ۵۰ میلی گرم در لیتر کلسیم یا منیزیم و یا مجموع آن ها و اسیدیته بیش از ۷) اقدامات لازم در جهت رسوب زدایی از منبع آب ضروری است . روش معمول در این زمینه تزریق پیوسته اسید به آب آبیاری است . با این عمل اسید با بی کربنات موجود در آب واکنش نشان داده و در نتیجه غلظت بی کربنات موجود در آب واکنش نشان داده و در نتیجه غلظت بی کربنات و کربنات کاهش می یابد .

اسید کلریدریک ، اسید فسفریک و اسید سولفوریک اسید های قابل تزریق متداول در این زمینه می باشد .

نکاتی که در اسید شویی بایستی رعایت شوند :

۱- شستشوی منظم و دوره ای خطوط لوله بدون تزریق اسید نیز به تخلیه رسوبات معدنی کمک خواهد کرد .

۲- دبی تزریق اسید معمولا خیلی پایین است (میلی لتر در ساعت) گرچه پمپ های تزریق با دبی های پایین ممکن است برای تزریق اسید مناسب باشند ، ظرفیت آن ها برای تزریق کود های شیمیایی کافی نیست .

۳- استفاده از غلظت های بالای اسید ، باعث خوردگی اتصالات فلزی می شود .

۴- در صورت امکان می توان به جای اسید سولفوریک و اسید کلریدریک از اسید های دیگر مانند اسید فسفریک ۷۵% یا اسید نیتریک که دارای ارزش غذایی می باشند استفاده کرد .

۵- تزریق همزمان اسید و کود به سیستم ، احتمال خوردگی اتصالات فلزی را افزایش خواهد داد .

کاهش نزولات جوی و بالطبع پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی در ایران از معضلات اساسی بخش کشاورزی است .

با توجه به این وضعیت بهترین راه حل برای رفع این مشکل چه می تواند باشد؟ مناسب ترین سیستم آبیاری چه سیستمی است؟چگونه بایستی مصرف آب در مزارع را به حداقل برسانیم؟

یکی از بهترین شیوه های مصرف آب کمتر ، استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای است .

آشنایی با استفاده صحیح از سیستم آبیاری قطره ای ، باعث می شود هزینه نگهداری سیستم به حداقل رسیده و آب کافی ، به اندازه و به موقع به گیاه برسد . در این صورت حداکثر تولید با حداقل آب مصرفی به دست خواهد آمد .

تعریف آبیاری قطره ای :

آبیاری قطره ای از نظر کلی ، به معنای رساندن تدریجی ولی پیوسته آب و مواد غذایی به گیاه است ، به صورتی که همیشه رطوبت لازم و مواد مورد نیاز در خاک وجود داشته باشد و در اختیار گیاه قرار گیرد . قطره چکان ها در سیستم آبیاری قطره ای به نوعی خط حمله می  باشند و اگر از آنها به درستی محافظت نشود راندمان کل سیستم را پایین و حتی موجب خسارات فراوانی به گیاهان می شوند. ما در اینجا هفت دستورالعمل را آماده نموده ایم تا شما را در نگهداری از قطره چکان ها یاری رسانند.

۱- کنترل قطره چکان ها از نظر گرفتگی روزنه ها مهم ترین کاری است که باید در طول کار سیستم انجام شود . دبی قطره چکان ها می بایست مرتبا بررسی شود .

۲- چنانچه در طول لترال (لوله های پای درخت) یک قطره چکان گرفته شود ، آن قطره چکان را تعویض کنید ، ولی چنانچه تعداد بیشتری قطره چکان مسدود باشد علت را باید از ابتدای لترال بررسی نمود .

۳- جهت کاهش تشکیل رسوب آهن در قطره چکان ها ، اسید  سولفوریک به آب آبیاری اضافه نمایید .

۴- در صورتی که خطر انسداد قطره چکان ها یا لوله ها توسط موجودات زنده مانند جلبک ، قارچ و باکتری می باشد ، بایستی با عمل کلرزنی آن ها را از بین برد .

۵- جهت توزیع یکنواخت فشار در سیستم و بالطبع آبدهی یکسان قطره چکان ها ، ضروری است از قطره چکان های تنظیم کننده ی فشار استفاده شود .

۶- در خلال آبیاری قطره ای ، نمک ها در زیر سطح خیس شده خاک توسط قطره چکان  ،  تجمع می یابند . بعد از این فرایند و هنگامی که باران می بارد نمک ها به محیط ریشه وارد شده و باعث شور شدن آن می شود . برای جلوگیری از این موضوع با شروع بارندگی می بایست سیستم را روشن نمود تا نمک ها وارد محیط ریشه نشوند .

۷- معمول ترین اسید هایی که برای رفع رسوبات مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از اسید کلریدریک ، اسید فسفریک و اسید سولفوریک . از این میان اسید کلریدریک به دلیل مسمومیتی که برای گیاه ایجاد می کند و اسید فسفریک به دلیل به هم زدن موازنه غذایی گیاه کمتر استفاده می شوند و بنابراین اسید سولفوریک به دلیل محدودیت کمتری که دارد مناسب ترین اسید برای اسید شویی است .

با توجه به نوع ، اندازه و سن گیاهان خود، آرایش ها و تعداد های مختلف از قطره چکان ها را باید انتخاب کنیم. برای گیاهان یکساله که نیاز به ایجاد یک نوار مرطوب در طول ردیف کشت دارند آرایش مستقیم یک ردیفه کارایی زیادی دارد. این آرایش برای وضعیتی که فاصله بین درختها بیش از ۳ متر باشد، توصیه نمی گردد. آرایش قطره چکان های چند شاخه ای، حلقوی و زیکزاکی در آبیاری باغات کاربرد دارد. آرایش مستقیم دو ردیفه در باغ های قدیمی که درختها سن زیادی دارند استفاده می شود. در یک سیستم آبیاری قطره ای که صحیح باشد، بایستی پیازهای رطوبتی قطره چکان ها همپوشانی داشته باشند. بدین منظور فاصله بین قطره چکان ها را ۸۰ درصد قطر خیس شده در عمق ۱۵ تا ۳۰ سانتی متری از سطح خاک در نظر می گیرند.

تعداد قطره چکان ها برای هر درخت را می توان با آزمون و خطا انتخاب کرد اما به طور کلی جدول زیر می تواند ما را در تعیین اولیه تعداد قطره چکان ها یاری برساند

انتخاب قطره چکان مناسب یکی از حساس ترین مراحل در طراحی یک سیستم آبیاری محسوب می شود. انتخاب قطره چکان ها معمولا به صورت آزمون و خطا انجام می شود و نیازمند تجربه می باشد و نمی توان یک دستورالعمل کلی در مورد آن نوشت و حتی گاهی مجبور به تغییر قطره چکان انتخاب شده هم میشویم.

در انتخاب یک قطره چکان باید به مواردی توجه نمود که در زیر آمده است:

– دامنه تغییرات دبی با توجه به حدود تغییرات ساخت

– رابطه دبی – فشار قطره چکان که توسط شرکت سازنده ارایه می شود.

– توان معادله دبی – فشار

– دامنه مناسب فشار کارکرد

– حساسیت به گرفتگی که بهتر است قطره چکان هایی انتخاب شوند که دارای خاصیت خود شویندگی باشند همچنین برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله چگونه قطره_چکان گرفته خود را باز کنیم را مطالعه نمایید

– درصد سطح خیس شده

– تغییرات مجاز فشار برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله چگونه قطره_چکان های PC را تشخیص و در کجاها استفاده کنیم را بخوانید

– سیستم تصفیه آب برای اطلاعات بیشتر مقاله برای گرفتگی های فیزیکی و بیولوژیکی از چه فیلترهایی استفاده کنیم را بخوانید

– هزینه

از بین عوامل فوق، درصد سطح خیس شده و حساسیت قطره چکان ها دو عامل مهم تر در انتخاب قطره چکان مناسب می باشند.

همچنین انتخاب یک قطره چکان به عوامل دیگری مانند نوع خاک ، نیاز آبی گیاه ، دبی قطره چکان ، کیفیت آب و ناهمواری های زمین نیز بستگی دارد بعد از در نظر گرفتن این عوامل عامل مهم و عمدتا تاثیر گذار دیگر که باید بررسی شود هزینه های قطره چکان و همچنین خصوصیات قطره چکان بر روی هزینه های شبکه لوله و سیستم تصفیه آب است.

نکته دیگر در انتخاب یک قطره چکان ، تامین نیاز آبی گیاه است. نوع و تعداد قطره چکان ها باید به گونه ای باشد که ۳۳ تا ۶۶ درصد مقطع افقی خاک در منطقه فعال توسعه ریشه ها را خیس کند.

یک قطره چکان ها ایده آل باید دارای خصوصیات زیر باشد:

– بادوام

– هزینه پایین

– قابلیت کارکرد با دبی نسبتا پایین به طوریکه برای همه قطره چکان ها باوجود تغییرات در ساخت ، اختلاف فشار مورد انتظار در اثر افت اصطکاک و اختلاف ارتفاع و تغییرات ناشی از درجه حرارت آب، تقریبا ثابت باشد.

– مجرای آن نسبتا بزرگ و خود شوینده باشد تا مانع از گرفتگی شود.

انتخاب قطره چکان معمولا به طریق زیر و بصورت قدم به قدم انجام می گیرد:

۱- نوع کلی قطره چکان مناسب با شرایط آب، خاک و گیاه انتخاب می شود.

۲- از بین قطره چکان های نوع کلی ، قطره چکان هایی که با دبی ، فاصله و سایر عوامل طراحی از جمله مساحت خیس شده همخوانی بیشتر دارد انتخاب می شود.

۳- متوسط دبی قطره چکان و متوسط فشار لازم مشخص می گردد.

منبع: کتاب طراحی سیستم های آبیاری قطره ای تالیف امین روشنی صفحه ۶۷

در نوشتار چگونه قطره چکان گرفته خود را باز کنیم؟ روش شماره ۱ در مورد علل گرفتگی قطره چکان ها و انواع گرفتی و روش پیشگیری از گرفتگی کربناتی صحبت کردیم. در این نوشتار قصد داریم در مورد روش های پیشگیری و رفع انسداد گرفتگی های آهن و بیولوژیکی صحبت کنیم.

البته امروزه تکنولوژی های ساخت قطره چکان ها بسیار پیشرفت کرده و قطره چکان هایی طراحی می شود که دارای گذرهای عریضی هستند و به نام قطره چکان های خود شوینده معروف هستند و به راحتی دچار گرفتگی نمی شوند و یا سیستم هایی طراحی شده است که با ایجاد میدان الکتریکی باعث جلوگیری از رسوب های یونی می شوند. اما با همه این تکنولوژی ها باز هم احتمال گرفتگی در سیستم وجود دارد بنابراین همیشه به کشاورزان و مهندسان کشاورزی توصیه می شود ترکیبی از روش های پیشگیری را استفاده کنند.

روش های جلوگیری از رسوب آهن:

برای جلوگیری از رسوب آهن می توان قبل از ورود آب به پمپ آن را به استخر هدایت نموده و عملیات هوادهی روی آب صورت دهیم این کار باعث اکسید شدن آهن موجود شده و اکسید آهن رسوب می کند و در کف استخر ته نشین می شود. برای عملیات هوادهی می توان از فواره در استخر نیز استفاده نمود.

برای جلوگیری از انسداد آهن روش های شیمیایی نیز وجود دارد. برای این کار می توان از کلرین استفاده کرد. با تزریق کلرین به سیستم آبیاری می توان از رسوب شدن آهن در سیستم آبیاری جلوگیری نمود. در هنگام استفاده از کلرین باید مسایلی همچون تثبیت کلرین در خاک و حساسیت گیاهان توجه نمود. برای استفاده از کلرین حتما با یک کارشناس مشورت نمایید.

روش های جلوگیری از گرفتگی های بیولوژیکی و ارگانیکی:

برای جلوگیری از گرفتگی های بیلوژیکی و ارگانیکی در سیستم های آبیاری تزریق کلرین به صورت دایم به میزان ۱ الی ۲ ppm پیشنهاد می شود. مدت تزریق می بایست برابر ۱۰ تا ۲۰ دقیقه برای دورترین دریپر در سیستم باشد. اگر گرفتگی شروع شده و در مرحله میانی باشد پیشنهاد می گردد غلظت کلرین را تا ۵ ppm افزایش دهید. و در صورتیکه گرفتگی در مرحله بحرانی باشد بهتر است غلظت کلرین ۲۰ تا ۳۰ ppm در نظر گرفته شود.

در کل جهت کنترل رشد بیولوژیکی مواد ارگانیک تزریق دوره ای به تزریق روزانه ترجیح داده می شود. با توجه به اینکه سفید کننده های موجود در بازار که به مصارف خانگی می رسد همه جا در دسترس می باشد می توان از این محلول به جای کلرین استفاده نمود به شرطی که به این نکته که سفید کننده ها دارای کلرین ۵ درصد هستند توجه شود. به عنوان مثال در صورت نیاز به نیم لیتر کلرین می بایست ۱۰ لیتر سفید کننده تهیه نمود و در صورت نیاز به تزریق ۱ ppm کلرین می بایست سفید کننده را به غلظت ۲۰ ppm تزریق نمود.

جهت تست و کنترل شستشوی کامل سیستم ، غلظت کلرین در هنگام خروج از دریپرها می بایست مساوی با غلظت کلرین تزریقی باشد. در کل در مورد تزریق کلرین به سیستم آبیاری می بایست نهایت دقت صورت پذیرد تا اثرات سو آن بر محیط زیست، تثبیت در خاک و حساسیت گیاه کنترل شود.

همچنین برای جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها می توان از چک لیست زیر استفاده کرد:

– سعی کنید ذرات معلق بزرگ را قبل از اینکه وارد قطره چکان ها شوند توسط فیلترهای مخصوص آن مانند فیلترهای شنی و یا هیدروسیکلون بگیرید.

– میکرو اورگانیسم های موجود در آب را با مواد ضدعفونی کننده مناسب مانند کلرین و روش های تصفیه آب حذف نمایید.

– با کنترل PH می توانید از رسوب ترکیبات شیمیایی جلوگیری کنید.

– کنترل و بررسی حلالیت کودها و واکنش های شیمیایی بین کودها و مواد شیمیایی موجود در آب برای پرهیز از رسوب های شیمیایی

– نگهداری سیستم آبیاری و قطره چکان ها با آبشویی دوره ای

برای ارزیابی پتانسیل گرفتگی قطره چکان ها می توانید از جدول زیر هم استفاده کنید

منبع: ماهنامه روش های نوین آبیاری شماره ۸۶ صفحه ۲۵

گرفتگی قطره چکان ها همیشه یکی از معضلات اساسی برای کشاورزانی است که از سیستم آبیاری قطره ای استفاده می کنند. این امر مخصوصا برای کشاورزان مناطق کم آب بیشتر اهمیت دارد زیرا عمدتا آب آنها شور بوده و یا دارای سختی بالایی است. گرفتگی قطره چکان دلایل مختلفی دارد سه عامل عمده آن عبارتند از:

۱- گرفتگی به علت رسوبات معلق و غیر محلول که به گرفتگی فیزیکی معروف است.

۲- گرفتگی به علت باکتری ها و جلبک ها که به آن گرفتگی بیولوژیکی می گویند.

۳- گرفتگی به علت مواد محلول در آب مانند مواد کلسیمی که به آن گرفتگی شیمیایی گفته می شود.

گرفتگی در سیستم آبیاری به منابع آب بستگی دارد. به طور کلی منابع آب در ایران به دو دسته منابع زیر زمینی و منابع سطحی تقسیم بندی می شوند. کسانی که از منابع زیر زمینی استفاده می کنند اکثرا با گرفتگی ها شیمیایی مواجه هستند و در منابع سطحی بیشتر شاهد گرفتگی های فیزیکی و بیولوژیکی هستیم. البته این یک قانون کلی نیست و گاهی ممکن است در یک مزرعه هر سه نوع گرفتگی مشاهده شود.

بیش از ۹۰ درصد گرفتگی های شیمیایی در سیستم های آبیاری معمولا از دو عامل کربنات کلسیم و آهن نشات می گیرد. کربنات کلسیم معمولا با تبخیر آب و افزایش دما یا PH صورت می گیرد. در نوک قطره چکان ها به علت کم بودن آب و در فصول گرم تبخیر زیادتر اتفاق می افتد و همین امر گرفتگی را بیشتر می کند. افزایش دما و یا افزایش PH که به آب خاصیت بازی می دهد نیز باعث رسوب کردن کربنات کلسیم می شود. عناصر آهن موجود در آب آبیاری با اکسیداسوین بیولوژیکی مواجه شده و رسوبات اکسید آهن را تشکیل می دهند و همین امر نیز موجب گرفتگی می شود.

سوالی که مطرح می شود این است که چگونه می توانیم از ایجاد این گرفتگی ها جلوگیری و چگونه می توانیم این گرفتگی ها را باز کنیم؟

قبل از انجام هر کاری باید آب را آنالیز کنیم. برای این کار آزمایشگاه های فراوانی وجود دارد. با آنالیز آب می توان تصمیم لازم در مورد چگونگی مدیریت سیستم فیلتراسیون و شستشوی شیمیایی لوله های آبیاری به صورتی که باعث رسوب برداری از لوله ها قطره و چکان های می گردد را عملی نمود. بعد از آنالیز و مشورت با یک مهندس آبیاری می توانیم نوع گرفتگی سیستم آبیاری خود را پیش بینی کنیم.

در ادامه این مقاله روش ها پیشگیری و رفع انسداد سه نوع گرفتگی کربناتی، آهن و بیولوژیکی را شرح می دهیم.

روش های جلوگیری از رسوب کربنات کلسیم:

کربنات کلسیم با افزایش خاصیت بازی آب رسوب می کند بنابراین یکی از روش های جلوگیری از انسداد کربناتی کاهش PH آب با تزریق اسید است. برای اینکار می توان به صورت دایم به آب اسید سولفوریک ، اسید هیدروکلریک و یا اسید فسفریک اضافه نمود تا PH را در محدوده ۷ که حالت خنثی است نگه دارد. در مواقعی که نمی توان به صورت دایم اسید تزریق کرد باید این کار را ماهی یک بار انجام داد و در هر بار تزریق PH را تا حدود ۳ و در مواردی که اسید را به منظور رفع انسداد به کار می بریم PH را تا حدود ۲ پایین می آوریم. توصیه می شود جهت جلوگیری از آسیب دیدن ریشه ها و احتمالا سیستم آبیاری حتما با یک کارشناس مشورت نمایید.

در این روش توصیه هایی وجود دارد که عدم رعایت آنها موجب خسارت های فراوانی به سیستم و گیاهان شما می شود

۱- برای جلوگیری از آسیب دیدن ریشه ها مدت تزریق اسید نهایتا باید بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه باشد

۲- بعد از تزریق اسید مدت آبیاری را افزایش دهید تا اسید موجود در خاک شسته شود

۳- قبل از تزریق اسید اتصالات و لوله های سیستم آبیاری خود را بررسی نمایید زیرا اتصالات و لوله های آهنی یا آلومینیومی در برابر اسید دچار خوردگی می شوند اما لوله و اتصالات پلی اتیلن و پی وی سی در برابر اسید مقاوم هستند.

ادامه این مقاله تحت عنوان چگونه قطره چکان گرفته خود را باز کنیم؟ روش شماره ۲ را هم مطالعه نمایید

منبع: ماهنامه روش های نوین آبیاری شماره ۸۶ صفحه ۲۵

قطره چکان ها از لحاظ مقاومت در برابر فشار به دو دسته تقسیم می شوند

۱- قطره چکان های بدون سیستم تنظیم فشار

۲- قطره چکان های با سیستم تنظیم فشار

گروه اول با تغییر فشار میزان آبدهی شان تغییر می کند اما قطره چکان های گروه دوم که به قطره چکان های PC ( Pressure Compensated ) معروف هستند، در محدوده وسیعی از تغییرات فشار و معمولا بین ۰.۵ تا ۴ اتمسفر دارای آبدهی ثابتی هستند البته این میزان تغییرات فشار کاملا تقریبی بوده و برای هر قطره چکان مقدار مشخصی است که توسط شرکت سازنده اعلام می شود مثلا این عدد برای قطره چکان یورو دریپ مدل Corona بین ۰.۵ تا ۴ اتمسفر است و یا برای قطره چکان های pc شرکت پایا بسپار بین ۰.۵ تا ۵ اتمسفر است.

قطره چکان های PC معمولا برای زمین های ناهموار که رعایت حد مجاز افت در طراحی ممکن نباشد و یا در جاهایی که طول لوله های آبده یا همان لترال ها زیاد باشد و احتمال افت فشار بالا مورد استفاده قرار می گیرد.

فیلم نحوه کار یک قطره چکان PC

اما از کجا بفهمیم که یک قطره چکان تنظیم کننده فشار هست یا خیر؟

نکته ای که باید توجه کرد این است که همه قطره چکان ها تا حدی تنظیم کننده فشار هستند و اکثر آنها در محدوده بین فشار ۱.۵ تا ۲ بار بهترین عملکرد را دارند پس به تنهایی و بر اساس صحبتهای فروشندگان نباید به تنظیم کننده بودن فشار قطره چکان اعتماد کرد. یک راه برای فهمیدن این مسئله مراجعه جدول و نمودارهای فنی قطره چکان است. با مراجعه به نمودار جریان – فشار می توان محدوده فشاری که در آن آبدهی ثابت است را پیدا نمود. اما گاهی اوقات دسترسی به این نمودارها مخصوصا در ایران کار مشکلی است و یا در صورت موجود بودن اعتباری بر آنها نیست راه دیگر آن باز کردن قطره چکان است. برای این کار بهتر است یک عدد از این قطره چکان ها را خریده و آن را ببیرید. البته بریدن این قطره چکانها کار ساده ای نیست و باید آنها را به گیره ببندید و با اره آهن بر و با دقت این کار را انجام دهید توجه داشته باشید جنس قطره چکان ها از پلاستیکهای مهندسی می باشند و با چاقو به راحتی بریده نمی شوند.

بعد از برش اگر دیافراگم موجود از جنس لاستیک نبود آن قطره چکان تنظیم کننده فشار نیست و نمی توان آن را به عنوان یک قطره چکان PC شناخت.

چرا باید از یک قطره چکان تنظیم کننده فشار استفاده کنید؟

قطره چکان های تنظیم کننده فشار معمولا نسبت به قطره چکان های ساده گرانتر هستند. حال چرا باید پول بیشتری پرداخت کنیم در حالیکه به آنها نیازی نداریم. در بیشتر مواقع قطره چکان های جریان آشفته که تنظیم کننده فشار نیستند گزینه های بهتری می باشند. قطره چکان های PC معمولا در زمین هایی استفاده می شوند که اختلاف ارتفاعی بیش از ۱.۵ متر را داشته باشیم. بنابراین اگر شما تپه ای در مزرعه یا حیات باغ خود دارید و می خواهید آن را به سیستم آبیاری قطره ای مجهز کنید مجبور به استفاده از قطره چکان های تنظیم کننده فشار هستید.

در ضمن اگر سیستم شما احتمال تغییر فشار دارد مانند مواقعی که مجبور هستید طول لوله های آبده را زیاد کنید بهتر است از این مدل قطره چکان ها استفاده کنید.

توجه داشته باشید این قطره چکان ها برای فشار های خیلی پایین کاربردی ندارند.