کرم برگ خوار چغندر در ایران برای اولین بار در سال 1317 گزارش شده است. این آفت دارای اسامی مختلفی شامل رهه، راهو، منجه، کوخ و قورت بوده است. کارادرینا علاوه بر حبوبات به گیاهان زراعی فراوانی از جمله چغندر ، چغندر لبویی ، اسفناج، بادمجان، پنبه و سیب زمینی خسارت وارد می کند.
شکل شناسی کارادرینا
حشره کامل ، شب پره ای است که رنگ بالهای روئی آن قهوه ای و روی هر یک از آن ها دو لکه وجود دارد. لکه اولی به شکل لوبیا و دومی گرد و به رنگ نارنجی و رنگ بال های زیری سفید است. طول بدن حشره حدود 10 تا 13 میلیمتر و عرض بدن 24 تا 32 میلی متر است. پروانه ماده در انتهای شکم دسته های موئی شبیه قلم مو دارد که با آنها روی تخم ها را می پوشاند. رنگ لارو به طور معمول سبز است ولی گاهی به رنگ سیاه و قهوه ای هم دیده می شود. در دو طرف بدن آن نوار باریک سیاه ، نارنجی و سفید رنگی وجود دارد. روی بدن لارو صاف بوده و تقریبا بدون مو می باشد. اندازه لاروها نیز پس از رشد کامل حدودا به 30 میلی متر می رسد.
کرم های کارادرینا پس از رشد کافی به داخل خاک یا زیر کلوخه ها رفته و با ترشح بزاق از خاک برای خود لانه گلی می سازد. شکل این لانه تقریبا بیضی و برجسته است و روی آن خطوط نامنظمی وجود دارد.
زیست شناسی کارادرینا
کارادرینا زمستان را در مناطق سردسیر که در آن ها یخبندان زمستانی وجود دارد، به حالت شفیره درون لانه های گلی در خاک به سر می برد و هر چه تعداد این شفیره ها زیادتر باشد، تراکم آفت در سال بعد بیشتر خواهد بود. در مناطق گرمسیری که زمستان گرم و ملایم دارند،آفت می تواند به همه حالات رشدی مثل تخم ، لارو ، شفیره و حشره کامل ، زمستان گذرانی کند. در بهار پس از گرم شدن هوا شفیره ها به شب پره تبدیل می شوند. شب پره ماده پس از جفت گیری ، تخم های خود را به صورت دسته ای روی برگ چغندر و یا علف های هرز و محصولات زراعی دیگر می گذارد.
خسارت
لارو کارادرینا به برگ های جوان حمله می کند . در ابتدا که لاروها کوچک هستند در اثر تغذیه، برگ ها را به صورت توری در می آورند و به تدریج که لاور رشد می کند از قسمت های دیگر تغذیه و آن را سوراخ می کند. چنانجه آفت شدت داشته باشد، لاروها کلیه قسمت سبز برگ و حتی رگبرگ ها را خورده و آن را نابود می کند. این لارو ها برای ادامه تغذیه به وسط بوته فرو می رود و قسمتی از سر ریشه را نیز مورد حمله قرار می دهد. میزان تغذیه کرم کارادرینا تا به مرحله ای که به حد بلوغ برسند بسته به شرایط آب و هوای محیط و نوع گیاه فرق می کند.
کنترل آفت کارادرینا
استفاده از تله های فرمونی جهت ردیابی آفت و تعیین زمان مبارزه ، مبارزه بیولوژیک با استفاده از رنبور براکون ماده با توجه به دستورالعمل توصیه می شود . روش های زراعی شامل تنظیم تاریخ کاشت با نظر کارشناس ، شخم زمین های آلوده در پاییز و زمستان برای نابودی شفیره ها و در صورت امکان دادن یخ آب و سمپاشی به موقع اهمیت خاصی دارد. با توجه به پیش آگاهی در زمان نیاز با تشکیل اولین پیله ها می توان از سموم تری کلروفن %80SP ، یک تا دو کیلو گرم در هکتار ، تیودیکارب %80DF ، یک کیلو گرم در هکتار ، ایندوکساکارب %SC15 ، 200 میلی لیتر در هکتار استفاده نمود.
کلمات کلیدی: آفات کشاورزی ، کرم برگ خوار چغندر ، کارادرینا، شفیره، رهه، راهو، منجه ، لارو.
در مقاله زیر به معرفی آفات چغندر قند و روش های کنترل آن می پردازیم:
شب پره زمستانی
لارو این شب پره ها از برگ، ساقه و طوقه گیاهان مختلف تغذیه می کند. این آفت در اکثر نقاط دنیا مشاهده شده است. در استان خوزستان در شهرستان های دزفول، شوش، اندیمشک و بهبهان خسارت وارد می کند که این خسارت در شهرستان دزفول بیشتر می باشد.
شکل شناسی
حشره کامل، شب پره نسبتا بزرگی است. بال های جلویی به رنگ زرد متمایل به قهوه ای تا خاکستری تیره و در روی هر یک از آن ها سه لکه مشخص قاعده ای مثلثی، میانی گرد و لکه حاشیه ای لوبیایی شکل است. بال های عقبی سفید رنگ با رگبال های مشخص خاکستری است. اطراف بال ها مجهز به ریشک بلند می باشد.
خسارات
لاروهای تازه از تخم خارج شده ابتدا از قسمت های سبز برگ تغذیه مختصری نموده و سپس خود را به پای بوته ها رسانده و در زیر خاک کنار طوقه گیاه شروع به تغذیه از طوقه نموده و سپس طوقه را قطع می کند. در اثر این تغذیه قسمت هوایی گیاه از ریشه جدا شده و در نتیجه گیاه پژمرده و خشک می شود.
روش های کنترل
– زراعی
۱) شخم عمیق پس از برداشت محصول جهت از بین بردن یا کاهش ذخیره زمستانه آفت
۲) آبیاری اول، دوم و سوم کمی فاصله داشته باشد تا شرایط زیستی و تغذیه ای برای آفت نامطلوب گردد و از خسارت آن کاسته گردد.
۳) وجین علف های هرز میزبان
۴) شیوه آبیاری می تواند در میزان آلودگی چغندر قند نقش داشته باشد. به عنوان مثال، در آبیاری نشتی درصد آلودگی نسبت به آبیاری بارانی، در سطح بالاتری قرار می گیرد.
ب- شمیایی
اگر به ازای هر یکصد بوته چغندر قند به طور متوسط ۱۰ تا ۱۲ عدد لارو وجود داشته باشد مبارزه شیمیایی قابل توصیه است.
کرم برگ خوار چغندر
لارو این حشره به اکثر محصولات زراعی خسارت وارد می کند. این آفت در سراسر کشور به ویژه در مناطق چغندر کاری به شدت شیوع دارد.
شکل شناسی
حشره کامل پروانه ای است نسبتا کوچک به طول ۱۴-۱۰ میلی متر و عرض بدن با بال های باز ۳۰-۲۵ میلی متر می باشد. بال های جلویی به رنگ قهوه ای یا خاکستری بوده که هر یک از آن ها مجهز به دو عدد لکه است. لکه اولی لوبیایی شکل و قهوه ای رنگ و لکه قاعده ای گرد و به رنگ زرد صدفی تا نارنجی می باشد. بال های عقبی به رنگ سفید متمایل به خاکستری که رگبال ها و حاشیه بال ها قهوه ای است.
خسارات
این لاروها برگ های سبز چغندر قند و دیگر گیاهان میزبان را مورد حمله قرار می دهند. لاروها در ابتدا به صورت دسته جمعی از سطح زیرین برگ گیاهان میزبان تغذیه می کنند که علائم آن به صورت مشبک شدن برگ ها دیده می شود، اما به تدریج که لاروها رشد می کنند از بقیه قسمت های سبز برگ نیز تغذیه می کنند و آن ها را سوراخ می کنند.
روش های کنترل
– زراعی
۱- کشت زود و به موقع: هراکش نمودن نباتات یکی از اصول مهم است. زیرا با کشت به موقع خصوصا زود هنگام، بوته های چغندر می توانند در برابر حمله آفات تا حدودی مقاومت نماید.
۲- وجین علف های هرز اطراف و داخل مزرعه چغندر قند
۳- کاهش فاصله آبیاری اول هم باعث می شود تا لاروها نتوانند مهاجرت نماید و از خسارت آن تا بزرگ شدن بوته ها کاسته می شود.
ب- بیولوژی
این آفت دشمنان طبیعی فراوانی دارد که نقش موثری در کاهش جمعیت آن دارد.
ج- شیمیایی
برای کنترل این آفت از امولوسیون اتریمفوس متیل ۵۰% به میزان ۱.۵ لیتر در هکتار، پودر وتابل دیپترکس ۸۰% به نسبت یک کیلوگرم در هکتار می توان بهره گیری نمود.
برای مطاله بیشتر در مورد آفات چغندر قند و آشنایی کامل با روش های کنترل آفات می توانید کتاب آفات چغندر قند را مطالعه فرمایید.
کلمات کلیدی: چغندر قند ، آفات چغندر قند ، آفات ، کنترل
آبیاری تیپ در مزارع سیب زمینی چه مزایا و معایبی دارد؟ مناسب ترین فواصل نوارهای آبیاری تیپ در افزایش عملکرد محصول سیب زمینی چه مقدار می باشد؟
آبیاری قطره ای (تیپ) در مزارع سیب زمینی یکی از روش های پیشرفته آبیاری تحت فشار محسوب می شود. در این روش آب از مرکز کنترل وارد لوله های آبرسان شده و سپس با فشار کم از روزنه یا قطره چکان از شبکه خارج و به صورت قطره در پای بوته گیاه قرار گرفته و منطقه اطراف ریشه را آبیاری می کند. فشار لازم در این سیستم به وسیله پمپ یا اختلاف ارتفاع تامین می شود.
از معایب آبیاری قطره ای (تیپ)، مسدود شدن احتمالی قطره چکان ها در اثر رسوبات نمکی و یا ذرات جامد معلق در آب می باشد. این قطره چکان ها قابل تعمیر نیستند بنابراین در صورت گرفتگی مجرای قطره چکان ها، بایستی با آب اسید (اسید کلریدریک، اسید سولفوریک و اسید فسفریک) شسته و یا تعویض شود.
مهم ترین تفاوت آبیاری قطره ای (تیپ) با سایر روش های آبیاری در این است که در یک دوره زمانی محدود (۲۴ تا ۷۲ ساعت)، بین تبخیر از خاک و تعرق از گیاه و همچنین مقدار آبی که باید به زمین داده شود تعادل برقرار می شود. بنابراین، به دلیل محدود بودن میزان آب در دسترس، بیشترین بهره وری از آب انجام می پذیرد.
به کارگیری روش آبیاری قطره ای (تیپ) می تواند نقش مهمی در کنترل مقدار آب مصرفی و همچنین جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک زراعی داشته باشد.
یکی از مشکلات توسعه روش آبیاری قطره ای (تیپ) در مزارع سیب زمینی، مصرف زیاد نوارهای تیپ در واحد سطح و در نتیجه افزایش هزینه ها می باشد. روش اجرای نوارهای تیپ بر عملکرد غده، کارایی مصرف آب و یکنواختی غده ها تأثیر دارد.
بیشترین افزایش عملکرد در تولید غده های مناسب سیب زمینی با اندازه ی ۵۵-۳۵ میلی متر و نیز کارایی مصرف آب آبیاری، در روش آرایش کاشت به صورت یک نوار تیپ برای دو ردیف کاشت به فاصله ۳۵ سانتی متر بدست آمده است. در صورت استفاده از آرایش مذکور، هر گونه عملیات ماشینی از مرحله ی کاشت تا برداشت امکان پذیر می باشد.
مقدار غده های بذری تولید شده در روش آرایش کاشت یک نوار تیپ برای دو ردیف کاشت به فاصله ۳۵ سانتی متر، در مقایسه با روش آرایش کاشت یک نوار تیپ برای یک ردیف کاشت به فاصله ۷۵ سانتی متر، به میزان ۲۶ درصد و همچنین نسبت به آرایش کاشت یک نوار تیپ برای دو ردیف کاشت به فاصله ۴۵ سانتی متر، به میزان ۹ درصد بیشتر گزارش شده است.
در ضمن افزایش عملکرد غده های بذری و کارایی مصرف آب در روش آرایش کاشت یک نوار تیپ برای دو ردیف کاشت به فاصله ۳۵ سانتی متر نیز گزارش شده است. روش آرایش کاشت به صورت دو ردیف کاشت با فاصله ۳۵ سانتی متر و یک نوار تیپ بین آن ها، قابل توصیه برای مناطق سرد و معتدل می باشد.
بافت خاک
جهت کشت چغندر قند همانند اکثر محصولات زراعی، بهترین بافت خاک، بافت متوسط می باشد. در این نوع خاک درصد رس در محدوده ۲۰ تا ۳۵ درصد است. . توصیه می شود حتی الامکان از مزارعی برای کشت چغندر قند استفاده شود که مقدار رس در آن ها کمتر از ۲۰ و بیش از ۳۵ درصد نباشد.
عمق خاک
با توجه به عمق نفوذ ریشه چغندر قند، زمین انتخابی باید حداقل دارای ۶۰ سانتی متر خاک زراعی بدون محدودیت باشد. همچنین لایه محدود کننده نفوذ آب در عمق بیش از ۶۰ سانتی متر نیز نبایستی وجود داشته باشد.
نیاز آبی چغندر قند
سطح کشت چغندر قند بایستی متناسب با مقدار آب قابل دسترس باشد. مقدار آن باید با توجه به عواملی نظیر شرایط اقلیمی، بافت خاک و روش آبیاری با نظر کارشناس مربوطه تعیین شود. برای کشت چغندر قند در شرایط اقلیمی کشور ما برای تأمین نیاز آبی کامل چغندر قند با استفاده از روش های آبیاری سطحی برای ماه های پیک مصرف (تیر و مرداد)، هیدرومدول (مقدار آب دائم) آبیاری مورد نیاز حدود ۱.۱ تا ۱.۳ لیتر در ثانیه برای هر هکتار برآورد می گردد.
تناوب
زمین انتخابی جهت زراعت چغندر قند، حتما بایستی در سال قبل زیر کشت چغندر قند نبوده باشد. نوع تناوب مناسب با توجه به شرایط منطقه ای و عواملی نظیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، آلودگی به بیماری ها و علف های هرز و مسائل اقتصادی با نظر کارشناسان محلی تعیین می گردد.
آرایش کاشت
تراکم مناسب بوته چغندر قند در محدوده ۸۰ تا ۱۲۰ هزار بوته در هکتار می باشد. این مقدار ممکن است در مناطق مختلف با توجه به عوامل مختلف اقلیمی و زراعی تفاوت کند. فاصله ردیف ها باید حداکثر ۵۰ سانتی متر و فاصله بوته روی ردیف حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر باشد. کشت های ۶۰×۴۰ و ۵۰×۴۰ نیز به علت امکان افزایش تراکم بوته و صرفه جویی در مصرف آب توصیه می شود. کشت متراکم، باعث کنترل علف های هرز می گردد. در اراضی شور توصیه می شود تا از کشت ۵۰×۴۰ استفاده شود و بیلچه های بذرکار را بزرگتر انتخاب نمود (بیلچه ذرتی) تا پس از کشت دو ردیف روی یک پشته، وسط پشته های عریض به حالت برجسته باقی بماند و بذور در دو طرف این پشته قرار گیرند.
در زراعت چغندر قند، روش های آبیاری تحت فشار شامل انواع روش های آبیاری بارانی و قطره ای از نظر راندمان آبیاری دارای مزایای زیادی هستند. با این وجود از آنجا که در حال حاضر در بیشتر مناطق کشور آبیاری به روش نشتی صورت می گیرد، لذا در این مقاله روش آبیاری نشتی مد نظر قرار گرفته است.
جهت جوانه زنی و سبز شدن یکنواخت بذور در مزرعه لازم است تا دو آب اولیه با فاصله کم (۳ تا ۵ روز) و به مقدار کافی و بلافاصله پس از کاشت، انجام شود. در صورت بارندگی رگباری که باعث ایجاد سله در سطح مزرعه می شود و کاهش درصد سبز شدن و استقرار مناسب بوته در مزرعه می شود، بایستی نسبت به آبیاری مجدد اقدام شود.
توصیه می شود در آبیاری ها پس از رسیدن آب به سه چهارم انتهای فاروها، دبی ورودی به فاروها به نصف کاهش یابد. در مناطق با آب شور، اگر آب شیرین در دسترس باشد، توصیه می شود آبیاری اول و دوم با آب شیرین صورت گیرد.
کمبود آب یکی از عوامل محدود کننده تولید محصول سیب زمینی در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. تحت این شرایط استفاده حداکثر از واحد حجم آب الزامی است. جهت رسیدن به این هدف مهم با توجه به محدودیت منابع آب دو راه حل عملی شامل ۱) افزایش بهرو وری و بالابردن ظرفیت تولید و افزایش راندمان ۲) کاهش آب مصرفی وجود دارد. در این ارتباط شایان ذکر است که جهت بالابردن راندمان و کارایی مصرف آب استفاده از سیستم های آبیاری با راندمان بالا، اعمال کم آبیاری و ترکیبی از این دو می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
همانطور که بیان شد در زراعت سیب زمینی معمولا آبیاری به صورت بارانی، قطره ای و یا به صورت نشتی در جوی های ایجاد شده بین ردیف های کشت و یا با استفاده از نوارهای پلاستیکی تیپ در پشته های دو ردیف انجام می شود. انتخاب سیستم آبیاری بسته به شرایط اقلیمی هر منطقه، میزان بادهای غالب و سرعت آن، ویژگی های مزرعه سیب زمینی و با توجه به خصوصیات خاک و نیز امکانات و توانایی های کشاورز صورت می گیرد. اما نکته مهم در این ارتباط آن است که سیستم آبیاری بتواند مقدار آب مورد نیاز گیاه را در مراحل مختلف رشد و بدون آنکه بوته های سیب زمینی با تنش و کمبود مواجه شوند، تأمین نماید.
سیب زمینی به عنوان یک گیاه زراعی با آنکه از آب با کارایی نسبتا بالایی استفاده می کند، اما عموما به عنوان یک گیاه حساس به خشکی شناخته می شود. بنابراین دوره های کوتاه مدت خشکی هم می تواند عملکرد و کیفیت محصول را با کاهش مواجه کند. اهمیت پرهیز از وقوع خشکی و کم آبی برای محصول سیب زمینی در مراحل مختلف رشد در بخش بعدی مورد توجه واقع شده است. با این حال بیان این نکته ضروری است که آبیاری بیش از حد نیاز گیاه علاوه بر افزایش هزینه های تولید محصول، معایب دیگری نظیر کاهش عملکرد و کیفیت سیب زمینی و نیز افزایش میزان ابتلا به بیماری های گیاهی و همچنین افزایش میزان خسارت وارده به غده ها در زمان برداشت، دوره انبار داری و سردخانه خواهد داشت.
سیب زمینی به طور کلی به عنوان یک گیاه حساس به خشکی شناخته می شود بطوریکه تولید محصول در یک زراعت آبی در طول دوره رشد ممکن است بارها دچار تنش کم آبی بشود. در این گیاه تنش خشکی، رشد و نمو اندام های هوایی نظیر شاخ و برگ و اندام های زیر خاک شامل ریشه ها و غده ها را تحت تأثیر منفی قرار می دهد. اولین نمود خشکی در سیب زمینی با کاهش اندازه برگ ها تظاهر می کند. کاهش رشد برگ ها و پیری زودرس آن ها در واقع یک نوع واکنش به معمول گیاهان به کمبود آب به شمار می آید و نوعی سازگاری در مقابل چنین شرایط محیطی محسوب می شود. بنابراین در شرایط تنش آبی در سیب زمینی میزان جذب تشعشع خورشید توسط برگ ها و اندام های سبز گیاه کاهش می یابد و بدین ترتیب میزان تولید مواد فتوسنتزی هم کم می شود.
تولید غده های بد شکل در سیب زمینی یکی از نتایج وقوع تنش خشکی در مرحله غده دهی است که چنانچه با مصرف زیاد ازت و نیز افزایش درجه حرارت محیط همراه باشد، با شدت بیشتری دیده می شود.
در سیب زمینی با اینکه انتخاب ارقام محتمل به خشکی امکان پذیر است ولی این اراقام معمولا پتانسیل عملکرد بالایی ندارند و بنابراین در شرایط مطلوب توان تولید چنین ارقامی در مقایسه با سایر ارقام پر محصول کمتر است.
مدیریت آبیاری سیب زمینی در تنش شوری
به طور کلی در تولید سیب زمینی در شرایط شور، انتخاب روش صحیح آبیاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. البته اگر چه استفاده از روش های آبیاری سطحی در چنین شرایطی امکان پذیر است، اما سوختگی برگ ها، کاهش عملکرد و افزایش شوری خاک به دلیل استفاده بیشتر از آب شور از معایب این گونه روش های سطحی است. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده استفاده از سیستم آبیاری قطره ای با شوری آب ۵/۴ تا ۵/۵ دسی زیمنس بر متر امکان پذیر است و در چنین شرایطی در مقایسه با آبیاری سطحی تا ۳۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی می شود. شایان ذکر است که در این روش، آبیاری مداوم گیاه سیب زمینی موجب کاهش اثرات تنش کم آبی ب محصول نیز می شود. نتایج تحقیقات دیگری نشان داده است که امکان استفاده از آب با شوری ۵/۱ تا ۶ دسی زیمنس بر متر در سیستم قطره ای بدون آنکه بر عملکرد سیب زمینی تأثیر منفی داشته باشد، وجود دارد.
انتخاب مزرعه و آماده سازی آن
برای تولید محصول سیب زمینی در حد مطلوب، انتخاب زمین زراعی مناسب از نکات مهم و کلیدی است که همواره باید مورد توجه کشاورزان و تولیدکنندگان باشد. با این حال از آنجا که سیب زمینی از قابلیت سازگاری نسبتا خوبی برخوردار است، امکان کاشت سیب زمینی در بسیاری از اراضی کشاورزی وجود دارد. اما بدیهی است که در چنین شرایطی عملکرد و یا کیفیت سیب زمینی تولیدی در حد مطلوب نخواهد بود.
عملیات آماده سازی زمین زراعی انتخاب شده برای کشت سیب زمینی باید به گونه ای انتخاب شود که عمق مناسبی از خاک را برای نفوذ ریشه ها فراهم نماید و در عین حال خاک آماده شده از قابلیت زهکشی و تخلخل کافی نیز برخوردار باشد. این خاک همچنین باید توانایی تأمین جایگاه مناسبی برای رشد و پرورش غده ها را دارا باشد، زیرا محصول سیب زمینی یا همان غده ها درون خاک رشد نموده و پرورش می یابند.
سیب زمینی در مقایسه با بسیاری از گیاهان، سیستم ریشه ای ضعیفی دارد و به همین دلیل در صورت برخورد ریشه با لایه های نفوذناپذیر یا سخت، عملکرد به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. تهیه بستر کاشت سیب زمینی معمولا باید در زمانی که رطوبت خاک در حد مناسبی است انجام شود تا میزان کلوخه های تشکیل شده هنگام شخم زمین به حداقل ممکن کاهش یابد. برای کشت سیب زمینی ابتدا زمین مورد نظر را شخم می زنند و سپس با کمک دیسک کلوخه های ایجاد شده را خرد می نمایند. عملیات کاشت نیز پس از ماله کشیدن زمین دیسک خورده توسط بذر کار سیب زمینی انجام می شود.
کاشت سیب زمینی
کاشت سیب زمینی به طور معمول بر روی پشته هایی که از یکدیگر حدود ۷۵ سانتی متر فاصله دارند انجام می شود و آبیاری به صورت بارانی، قطره ای و یا به صورت نشتی در جوی های ایجاد شده بین ردیف های کشت انجام می شود. کشت سیب زمینی همچنین بر روی پشته های پهنی که وسط آن ها از یکدیگر ۵/۱ متر فاصله دارد نیز انجام می شود. با این حال بر روی هر پشته پهن تعداد دو ردیف کاشت سیب زمینی وجود دارد که در بین آن ها برای آبیاری محصول نوارهای پلاستیکی به نام تیپ قرار می گیرد. آبیاری در این روش به صورت قطره ای است و بنابراین میزان مصرف آب در حداقل ممکن خواهد بود. در این روش آبیاری، در بعضی مواقع نوارهای پلاستیکی تا عمق حدود ۳ تا ۵ سانتی متر و گاهی بیشتر ار آن با خاک پوشانده می شوند که به بهبود کیفیت آبیاری و ممانعت از تخریب پشته های کاشت سیب زمینی بر اثر نشت احتمالی آب آبیاری کمک می کند.
فاصله بوته های سیب زمینی بر روی هر پشته بسته به هدف کاشت سیب زمینی اعم از تولید بذر و یا مصرف بازار ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر خواهد. بدیهی است که با کاهش فاصله بین بوته ها بر روی هر ردیف کاشت، غده های تولید شده کوچکتر بوده و به همین دلیل برای استفاده به عنوان بذر مناسب ترند.
در زراعت سیب زمینی عمق کاشت غده ها با توجه به اندازه غده های بذری و شرایط خاک تعیین می گردد. بر این اساس کاشت سیب زمینی در شرایط خشکی در عمق بیشتری از خاک انجام می شود. در شرایط گرمای هوا و خاک نیز عمق کاشت غده ها بیشتر خواهد بود. با این حال چنانچه میزان رطوبت خاک بالا باشد و خطر خشک شدن سطح آن نیز وجود داشته باشد، ضرورتی برای افزایش بیشتر عمق کاشت به نظر نمی رسد. در شرایط محیطی سرد نیز عمق کاشت غده ها بهتر است کم باشد. بر این اساس عموما عمق کاشت غده های سیب زمینی از ۶ تا ۱۵ سانتی متر در کشورها و مناطق مختلف و نیز با توجه به بافت خاک متفاوت است. به طور کلی توصیه می شود که در ابتدای کاشت عمق غده ها خیلی زیاد نباشد تا سبز شدن آن ها با تأخیر مواجه نشود. اما پس از سبز شدن، لازم است با خاک دهی بوته های سبز شده طی دوره رشد، شرایط مناسب تری را برای تشکیل غده های جدید سیب زمینی ایجاد نماییم.
تراکم گیاهی مناسب
برای دست یابی به بالاترین عملکرد، تراکم بوته های سیب زمینی در مزرعه ۵۳ تا ۵۶ هزار بوته سیب زمینی به عنوان یک تراکم مناسب مطرح است. اما تراکم های پایین تر و یا بالاتر نیز در برخی موارد توصیه می شود. تعداد ساقه های ایجاد شده به ازای هر غده که بسته به رقم و شرایط محیطی حاکم متفاوت خواهد بود و همچنین عادت رشد گیاه (کاملا ایستاده، ایستاده تا خیلی ایستاده، ایستاده، ایستاده تا نیمه ایستاده، نیمه ایستاده، نیمه ایستاده تا خوابیده، خوابیده، خوابیده تا کاملا خوابیده و کاملا خوابیده) که به رقم مورد کشت بستگی دارد در تعیین تراکم کاشت سیب زمینی می تواند مؤثر باشد.
با توجه به نتایج بدست آمده با تامین ۱۰۰ درصد آب مورد نیاز سیب زمینی ، دو آرایش کاشت زیر قابل توصیه می باشد .
– آرایش کاشت دو ردیف روی پشته به فاصله ۳۵ * ۲۵ سانتی متر (فاصله کاشت ۲۵ سانتی متر روی ردیف و فاصله ردیف ها ۳۵ سانتی متر و یک نوار آبده تیپ وسط آن ها ، که فاصله نوار های آبده یا شیار ها از یکدیگر ۱۲۵ سانتی متر خواهد بود)
– آرایش کاشت دو ردیف روی پشته به فاصله ۴۵ * ۲۵ سانتی متر (که فاصله نوار های آبده یا شیار ها ۱۵۰ سانتی متر از یکدیگر خواهد بود) که بیشتر به منظور تولید غده های بذری و خوراکی بنا به دلایل زیر به آرایش کاشت مرسوم در آبیاری سطحی برتری دارند .
– افزایش عملکرد کل تولید
– افزایش عملکرد قابل ارایه به بازار
– میزان غده بذری بیشتر
– کارایی مصرف آب بالاتر
– یکنواختی توزیع رطوبت بهتر در منطقه غده ها و ریشه ها در دو طرف ردیف های کاشت مخصوصا زمانی که نیاز آبی کم باشد .
نکته : اگر هدف از کشت سیب زمینی تولید غده برای مصرف خوراکی باشد ، آرایش کاشت ۴۵ * ۲۵ سانتی متر با ۱۰۰ درصد تامین آب آبیاری قابل توصیه است زیرا غده ها فضای بیشتری برای رشد دارند .
مدیریت آبیاری
سیستم آبیاری قطره ای دارای سه قسمت اصلی است :
الف- ایستگاه پمپاژ و مرکز فیلتراسیون
ب- لوله های اصلی و نیمه اصلی
ج- لوله های فرعی (مانیفولد ها) و لوله های آبده
این سیستم ها در صورتی موفقیت آمیز هستند که علاوه بر طراحی و اجرای صحیح و استفاده از لوازم مرغوب ، مدیریت بهره برداری از آن ها صحیح باشد .
سیستم آبیاری قطره ای این امکان را فراهم می آورد که هر زمان بتوان مقدار آب مورد نیاز گیاه را نزدیک ریشه در اختیار گیاه قرار داد .این مزیت بزرگ باعث توزیع یکنواخت آب آبیاری در مزرعه ، صرفه جویی در مصرف آب و نهایتا افزایش کارایی مصرف آب می شود .
در مناطقی که امکان صدمه دیدن نوار های آبده قطره ای توسط پرندگان یا جوندگان وجود دارد ، می توان نوار ها را در عمق ۵ تا ۱۰ سانتی متری خاک نصب نمود . در صورتی که لوله ها در زیر خاک نصب گردند ، هنگام وجین و یا مبارزه مکانیکی با علف های هرز باید دقت لازم برای جلوگیری از آسیب و صدمه رسیدن به آن ها به عمل آید . نوار های آبده تیپ معمولا برای یک بار مصرف و برای یک فصل رشد مورد استفاده قرار می گیرند . معمولا نوار های آبده با فاصله روزنه ای ۲۰ و یا ۳۰ سانتی متر مناسب می باشند که آبدهی آن ها در طول یک متر در فشار ۶/۰ تا ۷/۰ بار حدود ۴ لیتر در ساعت می باشد . این نوار ها معمولا برای استفاده در یک فصل کاشت تولید می شوند .
بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده هرگونه کم آبیاری در زراعت سیب زمینی باعث افت عملکرد و کوچک شدن غده ها می شود . اگر در زمان شروع تشکیل غده ها تنش رطوبتی به گیاه وارد شود ، به دلیل اینکه در این مرحله هوا رو به گرم شدن می باشد ، غده زایی متوقف و یا کاهش یافته و تا زمان سرد شدن هوا تشکیل مجدد غده و یا رشد آن به تاخیر خواهد افتاد . در اواخر تابستان به علت اینکه زمان کافی برای رشد غده های تشکیل شده نیست ، کاهش قابل ملاحظه ای در کمیت و کیفیت غده ها و در نهایت عملکرد پدید خواهد آمد .
ایران در منطقه ای از دنیا واقع شده است که متوسط نزولات آسمانی سالانه آن کمتر از یک سوم میانگین بارش سالانه جهان می باشد . به علاوه توزیع زمانی و مکانی بارش ها بسیار ناموزون بوده به طوری که حتی در پر باران ترین مناطق نیز در فصل تابستان ، گیاهان زراعی نیاز به آبیاری دارند .
سیب زمینی بعد از گندم ، برنج و ذرت بیشترین سهم را در میزان تولید محصولات غذایی دارا بوده و نقش مهمی در تغذیه و سبد غذایی جمعیت جهان دارد . در کشور های در حال توسعه اهمیت غذایی سیب زمینی به مراتب بیشتر است و در ایران بعد از گندم رتبه دوم را به خود اختصاص داده است . از طرفی مدیریت آبیاری ، یا به عبارت کلی تر ، آب مهم ترین عامل برای تولید پایدار سیب زمینی می باشد . با توجه به مشکل کم آبی در کشور ، تلاش در جهت استفاده بهتر از آب های استحصالی و کاهش از منابع آب زیرزمینی ، اجتناب ناپذیر است .
با این وجود آیا به کارگیری آبیاری قطره ای برای آبیاری گیاهانی که قابلیت کاشت ردیفی دارند ، می تواند یکی از راهکار های موثر برای تولید محصول بیشتر و با کیفیت مناسب تر نسبت به آبیاری سطحی باشد ؟
برای استفاده از آبیاری قطره ای در مزرعه نکاتی باید مد نظر قرار گرفته و رعایت شوند تا بهره برداری از این روش قرین موفقیت باشد که عبارتند از :
آماده سازی زمین و کاشت بذر
ابتدا مطابق روش معمول عملیات آماده سازی زمین شامل شخم ، دیسک و شرایط رطوبتی مناسب خاک انجام شود .
کود های مورد نیاز شامل فسفر ، پتاس و ازت بر اساس تجزیه ی خاک مزرعه و توصیه کودی موسسه تحقیقات آب و خاک ، به خاک داده شود . سپس برای مشخص نمودن مسیر خطوط کاشت و یا محل استقرار نوار های آبیاری ، شیار های کم عمقی احداث شود . کاشت غده ها می تواند در خاک خشک انجام گیرد و سپس نوار های آبیاری قطره ای روی زمین پهن شده و آبیاری شروع می شود . اولین آبیاری مقداری سنگین تر انجام شود تا رطوبت کافی به محل غده ها برسد . معمولا این رطوبت برای سبز کردن غده ها کفایت می کند . در صورت خشک شدن خاک و سبز نشدن غده ها آبیاری مجددا انجام شود .
از مرحله کاشت تا سبز شدن غده ها ، خاک اطراف غده ها باید مرطوب نگه داشته شود ، ولی نباید غرقاب گردد . تحقیقات انجام شده نشان داده است که ، در مرحله سبز شدن تا تشکیل غده های سیب زمینی ، باید مقدار آب زیاد تر با دور طولانی تر نسبت به مراحل رشد اعمال شود و از مرحله تشکیل غده به بعد نیز باید رطوبت مناسب و کافی در اطراف غده های دختری تامین شود . در صورتی که قبل از سبز شدن غده ها آبیاری سنگین باشد و خاک محل غده ها دارای رطوبت زیاد باشد و یا خاک برای مدت طولانی خیس بماند احتمال پوسیدن غده ها وجود دارد.
احتمال پوسیدن غده ها در خاک هایی که بافت سنگین دارند زیاد تر است . لذا باید در این موارد دقت لازم مبذول شود . در زراعت سیب زمینی کاهش مقدار آب آبیاری باعث کاهش عملکرد می شود .
در اوایل دوره رشد برای سبز شدن ، به علت وجود آب در غده سیب زمینی ، آب زیادی لازم نیست ولی به دلیل سیستم ریشه ای سطحی ، برای تولید حداکثر محصول ، نیاز به وجود آب کافی در سطوح رویی خاک می باشد . اما اگر تنش رطوبتی قبل از تشکیل غده ها باشد تعداد غده ها به شدت تنزل می یابد که از این امر باید پرهیز شود .
به طور کلی سیب زمینی گیاه نسبتا حساسی به تنش کم آبی تشخیص داده شده است