آموزش انواع روش های پیوند زدن

آموزش انواع روش های پیوند زدن

پیوند زدن عبارت است از متصل کردن دو قسمت گیاهی مانند ساقه به ریشه، یا دو ساقه مختلف به یکدیگر، به صورتی که آن دو قسمت، با باززایی در محل اتصال، با هم یکی شده، به عنوان گیاهی جداگانه، به رشد ادامه دهند. قسمتی که در بالای پیوندگاه (محل پیوند) قرار می گیرد، پیوندک و قسمت زیرین که ریشه را تشکیل میدهد، پایه خوانده می شود. هرگاه پیوندک از یک شاخه دارای چند جوانه تشکیل شده باشد، چوپیوند گفته می شود و هرگاه تنها از یک جوانه، همراه اندکی از پوست و چوب تشکیل شده باشد، کوپیوند نامیده می گردد. گاهی قطعه ای از ساقه که میان پایه خوانده می شود، بین پایه و پیوندک قرار می گیرد. استفاده از میان پایه از زمان های پیش معمول بوده است و از قرن ها پیش دانسته شده که برای مثال در درختان میوه قرار دادن یک میان پایه کوتاه کننده، بین یک پایه پررشد و یک پیوندک پررشد، موجب تولید گیاهان پا کوتاه با میوه های زودرس می گردد.

زمان پیوند زدن

بهترین زمان برای چوپیوند در اواخر زمستان یا اوایل بهار (با استفاده از پیوندکی که در زمان استراحت گیاه گرفته شده و در دمایی نزدیک به صفر درجه سلسیوس انبار شده و برای کوپیوند بر حسب منطقه از بهار تا تابستان، زمانی که پایه پوست می دهد، می باشد.

مزایای پیوند زدن

مزایای پیوند زدن به شرح زیر است:

الف: با استفاده از پیوند، می توان گیاهی را که دارای ریشه های ضعیفی است روی پایه ای که دارای ریشه قوی است قرار داد. به همین منظور می توان از پایه هایی استفاده کرد که در برابر شرایط نامناسب خاک، مانند زهکش بد یا سنگینی خاک، یا در برابر حشره ها و بیماریها مقاوم هستند.

ب: با پیوند زدن، می توان از گیاهانی مانند گردو و اکالیپتوس که افزایش آن ها با سایر روشها دشوار است یا ممکن نیست، هم گروههایی پدید آورد.

پ: با پیوند، می توان شکل های ویژه ای از رشد را به دست آورد. برای مثال، با پیوند زدن بید مجنون، که توانایی تولید ریشه کافی ندارد، روی بید معمولی می توان شکل مجنون را با ریشه ای قوی پدید آورد، یا نارون چتری را روی نارون معمولی پیوند زد و شکل چتری ایجاد کرد.

ت: با پیوند، می توان رقم های جدیدی را با استفاده از پایه های قدیمی، جایگزین رقم های قدیمی کرد. این کار، سرشاخه کاری گفته می شود. برای مثال، می توان باغی را که دارای سیب ترش است با استفاده از سرشاخه کاری پایه های قدیمی به باغ سیب گلاب تبدیل کرد

آماده سازی درخت برای سرشاخه کاری

 نمای درختی که برای سرشاخه کاری آماده شده است.

ث: با پیوند زدن می توان چند رنگ گل یا چند نوع میوه را روی یک پایه به وجود آورد. برای مثال، می توان گلهای ورد سفید، سرخ و زردرنگ را روی یک پایه پیوند زد یا می توان نارنگی، پرتقال لیمو و غیره را روی یک پایه مرکبات تولید کرد. البته، این کار ممکن است از نظر تجاری سودآور نباشد، زیرا رشد گیاه چند پیوندی، به دلیل وجود پیوندک های متفاوت، نامتناسب می گردد.

انواع چوپیوند

انواع چوپیوند به شرح زیر است:

چوپیوند زبانه ای

این نوع چوپیوند زمانی به کار می رود که پایه و پیوندک، دارای قطری مساوی و بین 0.5 تا 1.5 سانتیمتر باشند. در درختان میوه (مانند پایه های یک ساله سیب و گلابی) و درختان زینتی (مانند برخی از گونه های خطمی درختی) از این روش چوپیوند استفاده می شود. گاهی این روش چوپیوند، روی میز یا سکوی گلخانه هم انجام می شود که در این صورت به آن چوپیوند رومیزی گفته می شود. روش کار چوپیوند زبانهای بدین ترتیب است که پایه در ۱۰ سانتیمتری بالای خاک بریده شده، یک برش شیبدار به طول حدود ۳ سانتیمتر در بالای آن ایجاد می شود. سپس، در میان این برش یک برش دیگر به شکل زبانه ایجاد می گردد

مراحل چوپیوند زبانهای

مراحل چوپیوند زبانهای (از چپ به راست).

در پیوندک نیز برشهای همسانی زده می شود، به طوری که بتواند با پایه جفت شود. پس از جفت کردن پایه و پیوندک به گونه ای که لایه های زاینده پایه و پیوندک روی هم قرار گیرند، باید پیوندگاه را با چسب پیوند پوشانید. در چوپیوند گیاهانی مانند مو چسب، نوع ساده این چوپیوند که بدون زبانه است به کار می رود که در این صورت، چوپیوند نیمانیم نامیده می شود. همچنین گاهی برای برخی از گیاهان مانند یاس خوشه ای، پایه به شکل گاوهای در آورده می شود و پیوندک، طوری تهیه میشود که به طور کامل در آن جفت شود که در این صورت به آن چو پیوند زینی گفته می شود.

مراحل انجام چو پیوند نیمانیم (راست) و چوپیوند زینی (چپ).

مراحل انجام چو پیوند نیمانیم (راست) و چوپیوند زینی (چپ).

چوپیوند ترصیعی

این نوع چوپیوند برای پایه هایی که ۷ تا ۱۰ سانتیمتر قطر دارند، به کار میرود. روش کار بدین ترتیب است که پیوندک به طول ۱۰ تا ۱۲ سانتیمتر، با ۲ تا ۳ جوانه، گرفته می شود و ۲ تا ۴ سانتیمتر پایین آن به شکل گاوهای در می آورید. برای تهیه پایه، ۲ تا ۳ برش به سوی مرکز چوب زده شده و قطعه هایی از پوست و چوب پایه به صورت یک هرم با قاعده مثلثی واژگون در آورده می شود تا پیوندک به طور کامل در آن جفت شود. پایه و پیوندک طوری در هم قرار داده می شود که لایه های زاینده آن ها روی هم قرار گیرند. پیوندگاه را باید با چسب پیوند پوشاند.

مراحل انجام چو پیوند برشی یا ترصیعی

مراحل انجام چو پیوند برشی یا ترصیعی (از چپ به راست).

چوپیوند پوست

این نوع چو پیوند، ساده است و برای پایه هایی که ۲ تا ۳۵ سانتیمتر قطر دارند، به کار میرود. روش کار بدین ترتیب است که یک برش عمودی به طول2.5 تا 5 سانتیمتر در پوست پایه زده شده و پوست به آرامی برداشته می شود. پیوند ک طوری تهیه میشود که سمت درونی آن برشی بلند و قسمتی به نام شانه و سمت دیگر، برش شیبدار کوتاهی داشته باشد. پیوندک را باید بین پوست و چوب قرار داده و پیوندگاه را به دقت با چسب پیوند، پوشاند. این چوپیوند باید هنگامی زده شود که درخت پوست میدهد (یعنی پوست به آسانی از چوب جدا گردد). انواع دیگری از این روش نیز وجود دارد.

 مراحل انجام چو پیوند پوست

مراحل انجام چو پیوند پوست (از چپ به راست).

View this post on Instagram

یکی از راه های تکثیر گیاهان پیوند است. برای این کار یک قسمت از شاخه های اصلی گیاه مورد نظر را جدا می کنیم (در پیوند این تکه از گیاه پیوندک نام دارد) و آن را به قسمتی از گیاه دیگر ولی از همان خانواده متصل می کنیم (که به آن پایه می گویند). در این حالت پیوندک و پایه با هم یکی شده و رشد و هماهنگی خواهند داشت. شاخه های بوجود آمده از پایه زیر پیوندک حذف می شوند. در این حالت پیوندکی که رشد می کند تنه و شاخساره را تشکیل می دهد. #پیوند_درخت #پیوند #پیوند_زدن #پیوندگردو #پیوندک #باغبانی #باغداری #ابزار_پیوند #ابزار_باغبانی #پادیاب

A post shared by Padiab (@padiabcom) on

چوپیوند اسکنه

این روش برای پایه هایی که ۳ تا ۱۰ سانتیمتر قطر دارند به کار میرود. پیوندک در هنگام استراحت گیاه، از شاخه های یک ساله گرفته می شود. روش کار بدین ترتیب است که سر پایه را قطع کرده، در طول سطح برش یک شکاف عمودی به طول ۵ سانتیمتر ایجاد می شود و دو پیوندک که ته آن ها به شکل گاوهای بریده شده، در دو سوی آن قرار داده می شود، به طوری که لایه های زاینده پایه و پیوندک روی هم قرار گیرند. پیوندگاه و نوک پیوندک باید با چسب پیوند پوشانیده شوند.

مراحل انجام چو پیوند اسکنه

مراحل انجام چو پیوند اسکنه (از چپ به راست).

چوپیوند جانبی

از این روش سه نوع چوپیوند جانبی زبانه ای، جانبی زیر پوست (جانبی نیمانیم) و جانبی کنده ای وجود دارد. در نوع جانبی کنده ای، شیوه کار بدین ترتیب است که به طور معمول بدون این که سر پایه قطع شود، یک برش شیبدار با زاویه ۲۰ تا ۳۰ درجه و به ژرفای 2.5 سانتیمتر در آن زده می شود. پیوندک به طول ۷ سانتیمتر گرفته شده و حدود 2.5 سانتیمتر پایین آن به شکل گاوه ای تراشیده می شود. پس از قرار دادن پیوندک در پایه، در صورت لزوم، پایه از بالای پیوندگاه قطع شده و پیوندگاه با چسب پیوند پوشانده می شود.

مراحل انجام چوپیوند جانبی

مراحل انجام چوپیوند جانبی ( از چپ به راست).

چوپیوند پلی

در برخی از مناطق که تنه یا شاخه درختان توسط جانوران، یخبندان زمستانه و یا وسایل مکانیکی آسیب می بینند، از چو پیوندهایی به نام چو پیوند ترمیمی استفاده می شود. نمونه این چوپیوندها، چوپیوند پلی است که برای تعمیر پوست درختان استفاده می شود. زمان چوپیوند پلی در اوایل بهار است که رشد فعال گیاه آغاز می شود. روش کار بدین ترتیب است که وقتی گیاه هنوز در زمستان در حالت خفتگی است، پیوندک تهیه شده و در پیت خزه نگهداشته میشود. برای تهیه پیوندک، از شاخه هایی که ۱ تا ۲ سانتیمتر قطر دارند استفاده شده، هر سر آن، به طور شیب دار بریده می شود تا دو سر پیوندک گاوهای شکل شوند. قسمت های مرده پوست درختی که آسیب دیده تا رسیدن به بافت های زنده فعال، برداشته می شود. برش هایی عمودی، به فاصله ۵ تا ۷ سانتیمتر، در بالا و پایین قسمت آسیب دیده زده می شود، به طوری که پیوندک در آن جفت شود و قسمت گاوهای شکل دو سر پیوندک زیر پوست درخت برود. باید توجه داشت که پیوندک، وارونه قرار داده نشود. پیوندک با میخ در محل خود محکم نگهداشته شده و با چسب پیوند پوشانده می شود.

است

چوپیوند پلیمراحل انجام مختلف چوپیوند پلی (از چپ به راست).

چوپیوند اتصالی

این نوع چوپیوند برای ترمیم و تقویت ریشه هایی که توسط جانواران، بیماری یا وسایل کشاورزی آسیب دیده اند، به کار می رود. در چوپیوند اتصالی، پایه و پیوندک هر دو روی ریشه های خود هستند. بدین ترتیب که دانهال ها یا قلمه های ریشه دار، دایره وار گرداگرد گیاه آسیب دیده کاشته می شوند و یا از پاجوشهای همان گیاه استفاده می گردد. گیاهان جوان پیرامون گیاه اصلی، به اندازه ای که قرار است چوپیوند زده شود، کوتاه می گردند و یک برش شیب دار ۱۰ سانتیمتری در بالای آن ها، در سمتی که درخت آسیب دیده قرار دارد، زده می شود. در سمت دیگر هم یک برش کوتاه زده می شود تا انتهای پیوندک به صورت گاوه ای شکل در آید. برش هایی به اندازه پیوندک روی پایه زده میشود و نوک گاوه ای شکل گیاهان جوان در زیر پوست درخت آسیب دیده قرار داده میشود و با میخ محکم می گردد. میخ زدن ممکن است در تمام طول شاخه نیز انجام گیرد. پیوندگاه با چسب پیوند پوشانده میشود. این چو پیوند باید بیدرنگ پس از پوست دادن درخت در فصل رشد، انجام شود.

مراحل انجام چو پیوند اتصالی

مراحل انجام چو پیوند اتصالی (از چپ به راست).

چوپیوند مجاورتی

در این نوع چوپیوند، دو گیاه مستقل، که جوش خوردن آن ها با روشهای دیگر افزایش به سختی انجام می گیرد، به هم چوپیوند زده می شوند و پس از این که جوش خوردند قسمت بالایی پایه در بالای پیوندگاه بریده می شود. چوپیوند مجاورتی را می توان در هر زمان از سال انجام داد ولی جوش خوردن چو پیوند در صورتی که چوپیوند در فصل هایی که گیاه رشد فعال دارد، زده شود، سریعتر است. این چوپیوند شیوه های گوناگونی دارد که ساده ترین روش، این است که در پیوندگاه، پوست را به اندازه 2.5 تا ۵ سانتیمتر از هر دو ساقه، چنان برداشته می شود که برشها هم اندازه و صاف بوده، لایه های زاینده روی هم قرار گیرند. سپس، هر دو ساقه به هم بسته شده و با چسب پیوند پوشانده می شود.

مراحل انجام مختلف چوپیوند مجاورتی

مراحل انجام مختلف چوپیوند مجاورتی (از چپ به راست).

چوپیوند مهاری

گاهی روی درخت، شاخه های بزرگی وجود دارند که زاویه آن ها با تنه اصلی بسته است و خطر شکسته شدن دارند. برای جلوگیری از این مشکل، یک شاخه کوچک مناسب (پیوندک) در نزدیکی شاخه بزرگی که قرار است روی آن چوپیوند زده شود (پایه) برگزیده می شود و به اندازه ای که لازم است کوتاه می گردد و به روشی مشابه چوپیوند اتصالی، به شاخه اصلی چوپیوند زده می شود

پیوند مهاری

پیوند مهاری

کوپیوند

هرگاه پیوندک فقط از یک جوانه تشکیل شده باشد، کوپیوند نامیده می شود. کوپیوند هنگامی زده می شود که شیره گیاهی به آسانی در گیاه جریان داشته، در نتیجه پوست گیاه به سادگی از چوب جدا میشود. این کار، برحسب آب و هوا، می تواند از اواخر زمستان تا اواخر تابستان انجام گیرد. چنانچه این کوپیوند در بهار زده شود، باید پیوندک را هنگام خفتگی گیاه جمع آوری کرد و تا بهار، در دمای صفر تا ۴ درجه سلسیوس، نگهداشت. در زمان های دیگر، باید پیوندک را از شاخه های سال جاری گرفت.

انواع کوپیوند

انواع مهم کوپیوند به شرح زیر هستند

کوپیوند سپری

کوپیوند سپری (شکمی) بیشتر از سایر انواع کوپیوند استفاده می شود. روش کار بدین ترتیب است که در پایه، برشی عمودی، به طول 2.5 سانتیمتر زده می شود سپس، در بالا و عمود بر این برش، یک برش افقی به اندازه یک سوم قطر ساقه در پوست ایجاد می شود، به طوری که به شکل T درآید. برای گرفتن پیوندک از گیاه مورد نظر نیز، برشی 1.5 سانتیمتری زیر یکی از جوانه ها زده می شود. سپس، برش شیب داری بالای جوانه ایجاد می گردد تا جوانه همراه با پوست (و گاهی با لایه نازکی از چوب) برداشته شود. جوانه را از بالا، در شکاف ایجاد شده در پوست پایه وارد کرده و به سوی پایین برده می شود تا جفت شود. سپس، با نوارهای پلاستیکی ویژه این کار و یا با مواد مشابه، بسته می شود. این نوار نباید آنقدر محکم بسته شود که به پوست پایه آسیب برساند.

View this post on Instagram

پیوند تی یا شکمی باکمک چاقوی مخصوص پیوند روی تنه پایه به صورت تی پوست درخت را می بریم و بعد از قرار دادن پیوندک داخل آن به کمک نوار پیوند آن را محکم می کنیم. فقط باید توجه داشت که روی جوانه پیوندک باید باز باشد در مورد زمان مناسب پیوند هم که تعدادی از دوستان سوال کرده بودند باید بگویم بهترین زمان پیوند اوایل بهار است که درختان تازه در حال جوانه زدن هستند #پیوند #پیوند_زدن #چاقو_پیوندزنی #چاقو_باغبانی #باغ #باغبانی_درخانه #باغچه #باغداری #باغبانی #کشاورزی_در_منزل #کشاورزی #پیوند_درخت #پادیاب #padiab

A post shared by Padiab (@padiabcom) on

مراحل انجام کوپیوند سپری

مراحل انجام کوپیوند سپری (از چپ به راست).

افزون بر این، هیچگاه روی جوانه نبایستی بسته شود. پس از ۲ روز، پایه از ۵ تا ۷ سانتیمتری بالای پیوندگاه و پس از ۱۰ روز از بالای پیوندگاه بریده می شود.

در برخی از درختان (مانند درخت پسته) ممکن است پس از ایجاد شکاف، شیره گیاهی از گیاه خارج شود و روی جوانه پیوندک را بپوشاند و از جوش خوردن کو پیوند جلوگیری کند. راه رفع این مشکل، استفاده از کوپیوند سپری واژگون می باشد که شکاف افقی را در پایین شکاف عمودی (یعنی به شکل T برعکس) زده می شود تا شیره گیاهی، در صورت خروج، به پیوندک آسیبی نرساند. در این حالت، پیوندک از پایین وارد شکاف میشود.

گاهی تنها به یک شکاف عمودی بسنده می شود. این روش زمانی امکان پذیر است که پایه جوان باشد و بتوان تا اندازهای آن را خم ساخت. زیرا برای قرار دادن پیوندک باید درخت را به طرفی که شکاف واقع شده خم کرد تا پوست پایه از چوب جدا گشته، شکاف از هم باز شود، آنگاه بتوان پیوندک را در آن قرار داد و پایه را رها ساخت تا به حال اول خود باز گردد.

کو پیوند قاشی

از این روش کوپیوند زمانی بهره گیری می شود که درخت پوست نمی دهد. روش کار بدین ترتیب است که برای آماده کردن پیوندک، شاخه ای که قطر آن ۱ تا 2.5 سانتیمتر است، برگزیده، برشی با زاویه ۴۵ درجه در زیر جوانه داده، سپس از 2.5 سانتیمتری بالای جوانه یک برش شیب دار به سوی پایین در داخل ساقه زده میشود تا به برش اول برسد. در پایه نیز برشهایی همسان پیوندک ایجاد کرده، پس از برداشتن قسمت زاید آن، پایه و پیوندک را با هم جفت میشوند و کوشش می شود تا لایه های زاینده به طور کامل همبر با یکدیگر قرار گیرند. در پیوندگاه، جوانه را باید با نوارهای لاستیکی ویژه کوپیوند یا مواد مشابه، محکم نگهداشت. پوشاندن پیوندگاه با چسب پیوند ضروری است ولی باید آگاه بود که روی جوانه چسب زده نشود.

مراحل انجام کو پیوند قاشی

مراحل انجام کو پیوند قاشی (از چپ به راست).

کو پیوند وصله ای

این روش بیشتر برای درختانی که پوست آن ها ضخیم است، به کار می رود و زمانی باید انجام شود که درخت پوست بدهد و گیاه رشد سریع داشته باشد. در کو پیوند وصله ای، یک قسمت از پوست پایه به صورت مربع مستطیل برداشته میشود و به جای آن، قسمتی به همان اندازه از پیوندک که یک جوانه داشته باشد، جایگزین می گردد. ابزار دو تیغه ویژه ای وجود دارد که اجرای این نوع کو پیوند را آسان می سازد. بهتر است جوانه پیوندک در محلی از پایه قرار گیرد که بین دو گره بوده و چوب صاف و بی گره داشته باشد. جوانه را باید در جای خود با لاستیک های ویژه کوپیوند یا ریسمانهای چسب دار محکم ساخت. انواع گوناگونی از کوپیوند وصله ای وجود دارد.

مراحل انجام کوپیوند وصله ای

مراحل انجام کوپیوند وصله ای (از چپ به راست).

در ایران، نوع ویژه ای از این کوپیوند که به آن کوپیوند لوله ای گفته می شود، بهره گیری میشود که در آن برای گرفتن پیوندک، پوست درخت را به شکل استوانه ای یا لوله ای که طول آن حدود ۳ تا ۴ سانتیمتر بوده و روی آن تنها یک جوانه باشد جدا شده، انتهای پایه بریده می شود و پوست تا جایی که پیوندک باید قرار گیرد برداشته می شود، سپس، پوست استوانه ای دارای جوانه پیوندک، از بالا روی پایه گذاشته شده و آن قدر لغزانده می شود تا به محلی که قطر پایه و پیوندک یکی باشد، برسد. در این گونه کوپیوند، لایه های زاینده به طور کامل با یکدیگر تماس داشته و پیوندک و پایه، بدون بستن، به یکدیگر می چسبند. این نوع کوپیوند، روی شاخه هایی که کمتر از ۱ سانتیمتر قطر دارند، زده می شود و لازم است که پایه و پیوندک، به تقريب هم قطر باشند. اگر چنین نباشد، پوست استوانه ای پیوندک در رو به روی جوانه، شکاف طولی داده می شود تا بتوان لوله استوانه ای را باز کرد که به آن، کو پیوند حلقوی گفته می شود.

جوش خوردن پیوندگاه

برای این که دو گیاه مختلف، که با یکدیگر چوپیوند یا کوپیوند شده اند، بتوانند ادامه زندگی دهند پیوندگاه یعنی محل پیوند آن ها بایستی جوش بخورد. این کار از راه تولید بافت پینه ای بین لایه زاینده پایه و پیوندک انجام می شود. در گیاهان چوبی دو لپه چند ساله، لایه زاینده دور تا دور ساقه و به صورت حلقه ای می باشد، در حالی که، در گیاهان تک لپه، بریده بریده می باشد. بنابراین، در گیاهان تک لپه ای، پیوند زدن ممکن نیست و در صورتی که پیوندک با پایه جوش بخورد بیشتر از یک سال دوام نخواهد داشت. لایه زاینده جدیدی که پس از پیوند ایجاد می شود آوندهای آبکش و چوبی جدید را تولید می کند و رابطه محکمی بین پایه و پیوندک ایجاد می گردد. بنابراین، از کارهای اساسی و مهم در پیوند، این است که لایه های زاینده پایه و پیوندک همبر باشند تا بافتهای پینه ای که از آن ها تولید می شود، در هم رفته و یک پیوستگی همیشگی ایجاد کنند.

ناسازگاری پیوند

یکی دیگر از شرط های موفقیت در پیوند این است که بین پایه و پیوندک خویشاوندی از نظر گیاهشناسی وجود داشته باشد تا بتوانند با هم جوش خورده و به صورت یک گیاه ادامه زندگی دهند. البته، برخی از درختان (مانند به و گلابی) با وجودی که خویشاوندی خیلی نزدیکی با هم ندارند با هم جوش خورده و گیاهان پر محصول و قوی تولید می کنند. در برابر این، در برخی از گیاهان (مانند سیب و گلابی) که خویشاوندی نزدیکی دارند پیوند به سختی انجام میشود و در صورت جوش خوردن پیوند نیز، عمر درخت پیوندی کوتاه و محصول آن کم خواهد بود. در برخی از موارد، برای مثال حتی درخت سیبی که دارای چوب نرم است با درخت سیب دیگری که چوب سفت دارد قابل پیوند نیست.

ویژگی توارثی عدم توانایی گیاهان برای پیوند خوردن با هم، ناسازگاری پیوند خوانده می شود که ممکن است به دلیل های فیزیولوژیکی یا ساختاری گیاه باشد. در بسیاری از موارد، ناسازگاری پیوند موجب جوش نخوردن پیوندگاه، رشد ضعیف یا غیر عادی پیوندک، تورم و سستی پیوندگاه و در نتیجه شکسته شدن آن می شود. ممکن است ناسازگاری بیدرنگ پس از پیوند، یا پس از چند سال، مشاهده شود. به طور کلی پیوندهایی که بین رقم های یک گونه انجام می شود با هم سازگار هستند. پیوند بین گونه های مختلف یک جنس، درجه های مختلفی از ناسازگاری را نشان می دهند، برای مثال، بادام و زردآلو را می توان روی هلو که گونه دیگری از جنس این گیاهان است، پیوند زد. در مورد جنس های درون یک تیره، احتمال جوش خوردن کمتر است و تنها در مورد گیاهان علفی کوتاه عمر به مدت کوتاهی، می تواند انجام شود. همچنین، گلابی را می توان به خوبی روی درخت به پیوند زد اما پیوند به، روی گلابی موفق نیست.

برهمکنش پایه و پیوندک

در پیوند یا کوپیوند، گاهی پایه و پیوندک با هم برهمکنش دارند. برای مثال، برخی از پایه ها بر اندازه درخت اثر می گذارند. در سیب، پایه های معروف به ایست مالینگ( East Malling )، بر درخت اثر پاکوتاه کنندگی دارند. در مرکبات، نوع پایه ممکن است بر کیفیت میوه اثر بگذارد. برای مثال، نشان داده شده که چنانچه پرتقال و نارنگی روی پایه نارنج کو پیوند زده شود، میوه ها پوست نازک و آبدار و با کیفیت خوب می باشند، درحالی که هنگامی که لیموی خارکی به عنوان پایه به کار برده شود، میوه ها تا حدودی بزرگ و خشن می شوند.

اثرهای پیوندک بر پایه نیز در بیشتر حالتها مانند اثر پایه بر پیوندک است. برای مثال، اگر یک پیوندک پر رشد روی پایه ضعیف پیوند زده شود، رشد پایه را تحریک می کند و به همین صورت یک پیوندک ضعیف روی یک پایه پر رشد، رشد پایه را کم می کند.

عوامل موثر بر جوش خوردن پیوند

عوامل دیگری افزون بر آنچه گفته شد در موفقیت پیوند موثرند که عبارتند از:

 الف: نوع گیاه و نوع پیوند

حتی در زمانی که پایه و پیوندک با هم سازگارند، ممکن است آغاز جوش خوردن دشوار باشد ولی هنگامی که پیوند جوش خورد، دیگر مشکلی وجود نخواهد داشت. این پدیده در گیاهانی مانند بلوت و راش دیده می شود. برخی از گیاهان ممکن است زیر تاثیر نوع پیوند یا کوپیوند قرار گیرند. برای مثال، در سر شاخه کاری (سرشاخه کاری عبارت است از پیوند سرشاخه های یک گیاه استقرار یافته با یک رقم جدید برای تغییر رقم). گردوی ایرانی روی گردوی سیاه، پیوند پوست، موفقیت آمیزتر از پیوند اسکنه است.

ب: شرایط محیطی

از میان شرایط محیطی، دما و رطوبت اهمیت ویژه ای در جوش خوردن پیوند دارند. دمای مناسب برای فعالیت یاخته ها بین ۱۳ تا ۳۲ درجه سلسیوس است. از سوی دیگر، بافت های پینه ای که دارای یاخته های پارانشیمی با دیواره یاخته ای نازک هستند، در صورتی که در هوای خشک قرار گیرند، خشک می شوند. بنابراین، رطوبت زیاد نیز برای پیوند لازم است و به همین دلیل است که پیوندگاه با چسب پیوند پوشانده میشود.

پ: مرحله رشد گیاه

پیوند موفقیت آمیز، به مرحله رشدی گیاه نیز بستگی دارد. بهترین زمان برای انجام کوپیوندها و چوپیوند پوست، هنگامی است که گیاه، پوست بدهد. یعنی زمانی که تقسیم یاخته ای فراوانی انجام می شود و لایه های زاینده پایه و پیوندک به آسانی به هم جوش می خورند بهترین زمان انجام چوپیوند هنگامی است که هوا رو به گرمی گذاشته، ولی هنوز فعالیت گیاه آغاز نشده باشد. در هیچ کدام از انواع پیوند و یا کوپیوند، چنانچه از گیاه، شیره گیاهی و یا شیرابه گیاهی زیادی بیرون بزند، جوش خوردن به آسانی انجام نمی شود.

ت: سایر عوامل: عوامل دیگری که چندان هم کم اهمیت تر از عوامل بر شمرده شده نیستند نیز در موفقیت پیوند تاثیر به سزایی دارند که از آن ها می توان به مهارت در پیوند زدن، ایجاد برش همگن و تماس کامل بین لایه های زاینده پایه و پیوندک، زدن چسب بیدرنگ پس از پیوند زدن در شرایط مناسب و آلوده نبودن به ویروس، حشره ها و بیماریها اشاره نمود.

چسب پیوند:

چسب پیوند برای پیشگیری از آب از دست دهی و مرگ یاخته ها و همچنین جلوگیری از ورود ریزاندامواره ها به پیوندگاه به کار می رود که امروزه انواعی از آن در بازار یافت می شود.

مهمترین شکل های هرس و پیرایش درختان

مهمترین شکل های هرس و پیرایش درختان

به طور کلی، پیرایش و هرس عبارت از دادن شکلی ویژه به نهال جوان و مناسب ساختن آن برای منظورهای معین می باشد. از جمله این منظورها می توان باز کردن میانه شاخساره برای ورود نور بیشتر تنظیم ارتفاع و پراکندگی افقی درخت، تقویت شاخه های اصلی و بالا بردن قدرت تحمل آن ها نسبت به فشار ناشی از وزن میوه و برف و یخ زمستانه، بالا بردن پایداری در برابر باد، دادن شکل ویژه به گیاه جهت حاشیه سازی، آلاچیق سازی و غیره را نام برد. چهار گروه اصلی از انواع پیرایش، یعنی شکل های گرد یا آزاد، شکل های پهن داربستی، شکل های ویژه و شکل های تزیینی به قرار زیرند:

شکل های گرد یا آزاد

در این گروه، سه شکل اصلی هرمی (پیشاهنگ مرکزی)، شلجمی (پیشاهنگ متغیر) و جامی (مرکز باز ، بدون شاخه پیشاهنگ برای درختان و درختچه ها و همچنین، شکل پاچراغی برای گیاهانی مانند تاک و گیاهان مشابه آن وجود دارد.

شکل های گرد شامل شکل های درجه دومی مانند هرمی مطبق (در سروها، کاج ها و بعضی درختان میوه و گیاهان زینتی چوبی)، مجنون (در بید و برخی از انواع توت) و چتری که در آن شاخساره به تقریب کروی است (در نارون و بعضی انواع ورد و درختچه های زینتی دیگر نیز می باشد که بیشتر جنبه تزیینی دارند.

شکل های گرد را بر حسب ارتفاع پایین ترین شاخه شاخساره، از سطح زمین (طول تنه)، می توان به گروه های پابلند (طول تنه بیش از ۱۸۰ سانتیمتر)، نیمه پابلند (طول تنه ۸۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر) و پاکوتاه (طول تنه کمتر از ۸۰ سانتیمتر) تقسیم کرد. به طور معمول اگر طول نهال کاشتنی، که بیشتر به صورت یک ترکه و گاهی نیز منشعب است، برای ارتفاع مورد نظر مناسب باشد به طور مستقیم به پیرایش آن به شکل دلخواه پرداخته می شود، ولی اگر طول نهال کمتر از حد لازم باشد، چنان که بیشتر در مورد درختان پابلند دیده می شود، از آن جا که سرعت رشد جوانه انتهایی با افزایش طول تنه، مرتب کند می شود، باید در ۲ یا ۳ سال اول، برای تسریع رشد تنه، جوانه انتهایی را هر ساله قطع و از بین شاخه های فرعی تولید شده، بالاترین آن ها را نگاهداری و جانشین جوانه انتهایی ساخته، بقیه را قطع کرد. وقتی طول تنه به حد دلخواه رسید، می توان از طریق پیوند و یا اگر تنه، خود ناشی از پیوندک باشد، از طریق نگاهداری شاخه های فرعی مناسب، نسبت به ایجاد شاخساره اقدام نمود.

شکل هرمی

در این شکل که بیشتر برای درختان زینتی (مانند سپیدار، چنار و کاج) به کار می رود، به درخت اجازه داده می شود که به طور طبیعی در حالی که شاخه مرکزی آن از شاخه های فرعی بلندتر است، رشد نماید و هرس تنها محدود به حذف شاخه های فرعی اضافی و قطع شاخه های پایینی تنه تا ارتفاع دلخواه می باشد. بدین ترتیب، در این شکل همیشه ارتفاع شاخه مرکزی، شاخه پیشاهنگ درخت است.

مراحل هرس درخت به شکل هرمی

گیاهانی که به این شکل پیرایش می شوند، چون طول شاخه های پایینی آن ها بیشتر از شاخه های فرعی بالاتر که جوانتر هستند می باشند، شکل یک هرم یا مخروط به خود می گیرند که به طور معمول دارای ارتفاع به نسبت زیاد و قطر شاخساره به نسبت کم می باشند و به این دلیل، کار کردن با آن ها دشوار است. از همین رو، به طور معمول شکل هرمی را برای درختان میوه به کار نمی گیرند، هر چند که تجربه ثابت کرده که پیرایش نوع هرمی که شاخه های فرعی آن دارای زاویه مناسب باتنه (۳۵ تا۶۰ درجه) باشد و فاصله پایین ترین شاخه از سطح زمین دستکم به ۵۰ سانتیمتر برسد، حتی در مورد هلوو آلوی ژاپنی که خیلی مناسب این شکل نیستند، قویترین و پرمحصولترین درخت را ایجاد می کند.

شکل شلجمی

این شکل پیرایش بیشتر در میوه کاری و برای محدود کردن ارتفاع درختانی مانند گلابی، برخی از انواع سیب، زردآلو، آلو، بادام، گردو، خرمالو، پسته و غیره و گسترده نمودن شاخساره آن ها به 2 می رود. در این روش، پس از این که نهال ترکه ای در زمین کشت شد، سر آن در فاصله ای حدود ۱2۰ تا 150 سانتیمتری زمین قطع می شود. این نهال در سال بعد، تعدادی شاخه های فرعی تولید می کند که در زمستان تولید شماری از آن ها را که از رشد چند جوانه بالایی حاصل شده و زاویه بسته و رشد عمودی دارند، حذف شده و از دیگر شاخه ها ۲ تا ۵ شاخه که با تنه زاویه نزدیک به عمودی داشته، در پیرامون تنه اصلی قرار دارند و با یکدیکر ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر فاصله عمودی داشته باشند، به عنوان شاخه های اصلی درخت آینده گزینش و بقیه از ته قطع می شوند. شاخه های برگزیده را نیز، اگر طولشان از حدود ۳۰ سانتیمتر بیشتر است، باید با هرس سرزنی کوتاه کرد تا به نوبه خود منشعب شده و استخوان بندی درخت را تشکیل دهند. ولی اگر خیلی کوتاه باشند باید این عمل را در آینده انجام داد.

تصویر مراحل هرس درخت به روش شلجمی

در این شکل پیرایش، هیچ شاخه ای به طور پیوسته حالت پیشاهنگ به خود نمی گیرد و به مجرد این که شاخه ای بر دیگران مسلط و از آن ها بزرگتر باشد، باید سر آن را قطع و نقش پیشاهنگ، به شاخه دیگر واگذار گردد.

این شیوه پیرایش، موجب می شود که درخت در تمام جوانب خود دارای شاخه های قوی بشود شاخه ها بتوانند محصول زیادی تولید کرده و در برابر وزن آن و نیز فشارهای خارجی به راحتی مقاوم کنند.

تصویر یک باغ هلو که بهترین هرس به شکل شلجمی روی آن صورت گرفته و در نتیجه بیشینه تولید را خواهد داشت.

تصویر یک باغ هلو که بهترین هرس به شکل شلجمی روی آن صورت گرفته و در نتیجه بیشینه تولید را خواهد داشت.

شکل جامی

این شکل از نظر شیوه پیرایش بسیار همانند شکل شلجمی است، با این تفاوت که در هنگام گزینش شاخه های اصلی، فاصله عمودی آن ها با یکدیگر کمتر و حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. چنین شاخه هایی، پس از این که رشد کردند و قطور شدند، فاصله های میانی را پر خواهند کرد و چنین به نظر خواهد آمد که همگی از انتهای تنه منشعب شده اند. شکل جامی بیشتر برای هلو و آلوی ژاپنی و گهگاه برای برخی از رقم های سیب و بادام، به کار می رود. مزیت این شکل، باز بودن قسمت مرکزی شاخساره و نفوذ نور کافی به درون آن می باشد. مهمترین عیب این شکل این است که محل اتصال شاخه های اصلی به تنه، به دلیل تراکم آن ها، به نسبت ضعیف است و همیشه این خطر وجود دارد که در اثر وزن میوه و فشار ناشی از برف و یخ زمستانه، تنه یک یا چند شکاف از وسط بردارد و درخت از بین برود. عیب دیگر این شکل این است که حتی در درختانی مانند هلو که برای پیرایش به شکل های هرمی و شلجمی مناسب نیستند، پیرایش به شکل جامی به دلیل هرس زیادی که برای باز نگاهداشتن مركز شاخساره لازم است، موجب کم شدن محصول می شود.

تصویر مراحل پیرایش درخت به شکل جامی

در جمع، پیرایش درختان را در ارتفاع های مختلف سرزنی، می توان در تصویر زیر مقایسه کرد.

تصویر مقایسه روش های پیرایش درختان در ارتفاع سرزنی کوتاه و بلند.

شکل پاچراغی

به طوری که پیش از این نیز گفته شد، کاربرد این روش در پیرایش تاک و بوته های مشابه مانند انواع ورد غیر رونده می باشد. برای پیرایش تاک به روش پاچراغی، در اول بهار، قلمه را که بهتر است به خاطر رشد سریعتر، پیش از این ریشه دار شده باشد، در محل اصلی کشت کرده و طوری از نزدیک سطح زمین قطع می شود که تنها یک جوانه روی آن باقی بماند. در طول بهار از رشد این جوانه، شاخه ای به وجود می آید که در ابتدا ترد و ظریف است و بنابراین باید توسط قيم محافظت شود. این شاخه در آینده تنه اصلی بوته تاک را تشکیل خواهد داد و باید پس از این که طول آن به ارتفاع دلخواه برای تشکیل شاخساره (به طور معمول حدود ۷۵ سانتیمتر) رسید، سر آن را قطع کرد. در بهار سال دوم، باید تمام جوانه های موجود روی این شاخه، به جز ۲ تا ۴ جوانه قوی که در قسمت بالا باقی گذاشته می شوند، حذف گردند. این جوانه ها در سال دوم تبدیل به شاخه هایی خواهند شد که باید آن ها را در زمستان سال دوم کوتاه کرد به طوری که ۲ تا ۳ جوانه روی هر کدام باقی بماند. در سال دوم باید مرتب پاجوش ها و ترکهایی را که در اطراف و روی تنه ایجاد می شوند، حذف کرد. در سال سوم، بوته دارای ۶ تا ۱۲ شاخه فرعی خواهد بود که ۶ عدد آن ها را بر حسب قوت یا ضعف گیاه، به گونه ای کوتاه می شوند که ۲ تا ۶ جوانه روی هر کدام باقی بماند. بقیه شاخه ها را باید به طور کامل حذف کرد. بدین ترتیب، پس از حدود ۴ سال، شاخساره گیاه تکمیل می شود. از آن جا که میوه تاک روی شاخه فصل جاری که ناشی از جوانه های بارده سال پیش است، پدیدار می شود، باید هر سال به طور مرتب گیاه را هرس کرد و به تعداد کافی جوانه برای رشد سبزینه ای و تولید محصول متعادل روی آن باقی گذاشت. شمار مناسب جوانه برای یک بوته قوی در سیستم دیم حدود ۳۰ و در سیستم آبی تا ۷۵ عدد می باشد

تصویر مراحل پیرایش بوته تاک به روش پاچراغی

شکلهای پهن داربستی

در شکل های پهن، درختان طوری پیرایش می شوند که دو بعد بیشتر نداشته باشند، یعنی به جای اشغال حجم معینی از فضا با سطح مقطع دایره ای، تنها یک سطح عمود بر زمین را اشغال کنند. در این شکل ها، درختان به وسیله پیوند زدن روی پایه های کوتاه کننده، پاکوتاه می شوند و شاخه های آن ها توسط قیمهای ریسمانی (دربرگیرنده ۲ تا ۵ رشته مفتول که به طور افقی و موازی هم و به فاصله حدود ۵۰ سانتیمتر روی دیوار و یا داربست های ضخیم فلزی و یا چوبی نصب شده اند) نگاهداری میشوند

تصویر چگونگی ایجاد شکلهای پهن

شکل های پهن به دلیل این که زود به بار می نشینند، میزان تولیدشان بالاست و انجام کارهای باغبانی بر آن ها نیز مکانیزه و ساده تر از شکل های دیگر می باشد، به طور روزافزون مورد توجه هستند. در ایران، چون به طور معمول برای پیرایش گیاهان به این شکل ها، باید از پایه های پاکوتاه کننده استفاده کرد تا نیاز به هرس کم گردد. وانگهی برای هرس درختان پهن باید روش های ویژه ای را به کار برد و به شرایط ویژه ای نیز نیاز است. هنوز احداث باغ به این روش ها، به جز در مورد تاک چندان متداول نگشته است. شکل های پهن دربرگیرنده چهار نوع اصلی طنابی (ریسمانی)، چنگالی، دیوارهای ۴ و پنجهایه می باشند که هر کدام به نوبه خود چند نوع دارند.

تصویر نمونه هایی از شکل های پهن داربستی و آماده سازی آن ها.

شکل های پهن طنابی

در این روش، که یکی از پرمحصولترین شکل های پیرایش درختان است، گیاه تنها از یک ترکه به طول ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر (که این ترکه در سیب تنها حاوی شماری سیخک می باشد) تشکیل می شود. در این روش، گیاهان که روی پایه های بسیار کوتاه کننده پیوند شده اند، به طور متراکم (یعنی به فاصله ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر روی ردیف و حدود ۱۰۰ سانتیمتر بین دو ردیف) کشت می شوند و با هرس پیوسته زمستانه و تابستانه، همیشه به شکل و اندازه اولیه نگهداشته می شوند. شکل های یک شاخه ای دربرگیرنده انواع مختلفی مانند عمودی، مایل، ضربدری و غیره می باشد.

شکل های پهن چنگالی

در این شکل ها، فاصله کشت بیش از شکل های تک شاخه است و به ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر روی ردیف و بین دو ردیف می رسد. در این روش، پس از این که نهال پیوندی در پای داربست کشت شد، سر آن در ارتفاع پایینترین مفتول داربست طوری قطع می شود به طوری که در جوانه انتهایی باقیمانده، یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ، واقع شود. شاخه های حاصل از رشد این جوانه ها، به تدریج که رشد می کنند، با بستن به مفتول های داربست به صورت افقی در می آیند و پس از این که طولشان به اندازه مورد نظر رسید، سر آن ها طوری قطع می شوند که آخرین جوانه باقیمانده رو به بالا باشد و پس از رشد تبدیل به یک شاخه عمودی بشود و بدین ترتیب یک چنگال دو شاخه تولید گردد.

تصویر چگونگی پیرایش درختان به شکل پهن چنگالی

همین شکل را می توان با خم کردن سر شاخه های افقی (به جای قطع کردن آن ها نیز به دست آورد. در این روش باید دقت شود که شاخه های اضافی و فرعی روی بازوهای افقی و نیز قسمتهای عمودی درخت، مرتب پیراسته شوند و به آن ها اجازه رشد داده نشود. این شکل بویژه در گلابی، برای ایجاد پوشش روی دیوار مورد استفاده قرار می گیرد و دارای انواع مختلف شامل ۲، ۳، ۴ و ۵ شاخه ساده و مطبق است که می توان آن ها را با گزینش شمار بیشتری جوانه و شاخه فرعی، پس از هرس ابتدایی، ایجاد کرد.

شکلهای پهن دیواره ای

این شکل، در بین انواع پهن، از همه متداولتر و در درجه اول برای تاک و در درجه دوم برای سیب مورد استفاده قرار می گیرد. شیوه پیرایش گیاه در این روش، بسیار شبیه به روش چنگالی است، با این تفاوت که انتهای بازوها به طرف بالا برنمی گردد و میوه روی سیخکهای موجود بر بازو به وجود می آید.

شکل های پهن افقی می توانند دارای ۲، ۴ و یا ۶ بازو باشند که در ۱، ۲ ویا ۳ طبق قرار گرفته اند. در تاک، میزان محصول بوته هایی که به این شکل پیراسته شده باشند، بیشتر از آن است که به شکل پاچراغی پیراسته شده اند. ولی در شکل داربستی خطر آسیب رسیدن به محصول در حمله پرندگان به ویژه گنجشک، بیشتر است.

شکلهای پهن پنجه ای

این شکل نیز در ابتدا، بسیار شبیه شکل های چنگالی و افقی می باشد و تفاوت عمده آنها در اینست که بازوها توسط دو قیم چوبی نگهداری می شوند که با خط افق زاویه ای ۳۰ تا ۶۰ درجه می سازند و هر کدام می توانند به نوبه خود منشعب شوند.

شکل های پنجه ای، بویژه در هلو و سیب کاربرد دارند و از سودمندی آنها یکی نبود نیاز به پیوند روی پایه های کوتاه کننده و دیگری، افزایش میزان محصول آن ها نسبت به شکل های داربستی و گرد است.

چگونگی پیرایش درختان میوه به شکل پهن پنجه ای

شکل های ویژه

در میوه کاری، افزون بر شکل های گرد و داربستی، برای پیرایش درختان، شکل های ویژه دیگری نیز ابداع گشته که نظر به اهمیتی که از نظر تولید محصول زیاد دارند، دو نوع از آن ها به طور مختصر این جا مورد بحث قرار خواهند گرفت.

شکل بوته ترکه ای

در این شکل، سر نهال ترکهای پس از کشت، در فاصله ۸۰ تا ۱۰۰ سانتیمتری سطح زمین قطع می گردد. بر خلاف شکل های گرد، در این روش، پس از این که در زمستان سال اول شاخه های جانبی گزینش شدند، سرشان قطع نمی گردد، بلکه آن ها به کمک ریسمان به طرف زمین خم شوند، تا به حالت نزدیک به افقی در آیند و تنها شاخه پیشاهنگ مرکزی به حال خود رها گذاشته می شود. در این روش، باید تمام شاخه های جانبی را که ارتفاع آن ها از سطح زمین کمتر از ۴۰ سانتیمتر است، حذف شود. از سال دوم به بعد، با هرس مداوم از بلند شدن درخت و ضخیم شدن شاخه ها جلوگیری به عمل می آید و کوشش می شود تنها شاخه های جانبی و به نسبت نازک و افقی بر درخت باقی بماند و هرگاه شاخه ای بیش از حد ضخیم شد باید آن را تا حد یک جوانه جانبی مناسب قطع و شاخه حاصله از رشد این جوانه را جانشین شاخه اولی نمود

شکل بوته ترکه ای و چگونگی ایجاد آن

در این روش، نیازی به استفاده از داربست نیست و تنها باید در چند سال اول، تنه را توسط قیم نگاهداری کرد. با بهره گیری از این روش و با کاشت ۱۸۵۰ درخت سیب در هکتار، در سال هفتم پس از کاشت، تا ۸۵ تن در هکتار محصول برداشت به دست آمده است.

شکل داربستی جناغی

این روش از نظر شیوه پیرایش تک تک درختان، در حقیقت نوعی شکل پنجه ای دوشاخه است. تفاوت اصلی این شکل با شکل های پنجهای این است که در این روش، درختان در روی ردیف هایی به فاصله ۷۵ سانتیمتر، یعنی بسیار نزدیکتر از روش پنجه ای، کشت می شوند و صفحه ای که از سطح دو شاخه هر درخت تشکیل می شود، به جای این که در امتداد جهت ردیف باشد بر صفحه داربست عمود است، به طوری که وقتی از انتهای ردیف به درختان آن نگاه شود، درختان به حالت جناغ دیده می شوند.

این روش، یکی از بهترین روش های پیرایش درختان میوه مانند هلو به شمار می رود، زیرا هرس و برداشت آن به طور کامل مکانیکی انجام می شود و بنا براین ارزان تمام میشود و دیگر اینکه مقدار محصول را بالا می برد، چنان که در استرالیا توانسته اند با تراکم حدود ۳۵۰۰ درخت در هکتار، در سال چهارم پس از کشت، با این روش، تا ۱۱۰ تن در هکتار هلو برداشت کنند.

شکل های تزیینی

شکل های تزیینی همان طور که از نامشان پیداست، بیشتر برای زیبایی ظاهری و تزیین باغ و باغچه به کار می روند. در این شکل ها محدودیتی وجود ندارد و هر فرد بر حسب سلیقه و مهارتی که در هرس دارد، می تواند گیاهان مناسب برای این کار را به شکل دلخواه در آورد. برای این منظور، سه نوع پیرایش بیشتر مرسوم است:

 الف-آلاچیق سازی:

که در آن با استفاده از مواد اولیه ای (مانند آهن نبشی و سپری و مفتول فلزی و یا چوب و غیره)، اسکلت بندی آلاچیق بناشده و در پای آن گیاهان رونده ای مانند انواع مناسب تاک، ورد، پیچ برفی، پیچ امین الدوله، آبشار طلایی و غیره کشت می شوند. شاخه ها همراه با رشد، با بست های سیمی یا نخی به آلاچیق متصل می شوند و به تدریج روی آن را می پوشانند.

ب- پرچین سازی:

در پرچین سازی سعی بر این است که با کشت گیاهانی مانند شمشاد و برگ نو و هرس و پیرایش آن ها به شیوه درست، دیواره هایی با قطر و ارتفاع دلخواه ایجاد کرد و بدینوسیله دو یا چند محوطه را از هم جدا ساخت. ارتفاع دیواره بر حسب نوع گیاه کشت شده از ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر در مورد شمشاد نعناعی و در مورد برگ نو تا چند متر متغیر است. در هر حال بدینوسیله باید ضخامت دیوار با ارتفاع آن متناسب باشد. برای احداث دیواره با این گیاهان مورد نظر نواری متراکم در پیرامون محل مورد نظر کاشت و با هرس شدید سرزنی، آن ها را وادار به تولید شاخساره متراکم کرد. وقتی ارتفاع گیاهان به حد دلخواه رسید، باید آن ها را با هرس پیوسته تابستان و زمستانه از نظر شکل و اندازه ثابت نگاه داشت.

پ – شکل سازی :

با کمی صبر و حوصله و به کار بردن سلیقه و مهارت می توان در برخی از گیاهان مانند برگ نو، سرو، نوش (سرو  خمره ای) و غیره با گزینش دقیق شاخه ھا، با هرس، شکل ها و حجم های مختلفی به وجود آورد و به عبارت دیگر، تندیس سازی کرد. در این مورد، لازمه ی به یادآوری است که در بسیاری از موارد، هرس به تنهایی نمی تواند شکل مورد نظر را به دست دهد و بایستی از پیش، اسکلت بندی شکل مورد نظر را با مفتول فلزی، ساخته و برخی از شاخه های گیاه، محکم به آن بسته شود تا به مرور در اثر چوبی شدن، حالت دلخواه را به خود بگیرند. از شکل هایی که بدین ترتیب می توان ساخت، تندیس انواع پرندگان و جانوران، انواع طاق نما، حجم های مطبق و نیز حجم های هندسی مانند کره، مخروط و مکعب می باشد.

تصویر نمونه هایی از شکل سازی به کمک هرس

 

فیلم آموزشی 4 تکنیک هرسی که هر کسی باید بداند:

آشنایی با انواع هرس های مختلف (هرس ریشه – هرس برگ – هرس پوست – هرس گل و میوه – هرس شیمیایی)

آشنایی با انواع هرس هرس ریشه هرس برگ هرس پوست

هرس ریشه

ریشه، از دو راه به رشد گیاه کمک می کند. یکی از راه جذب آب که به عنوان نیروی محرکه به کار می رود و دیگری از راه هورمون های ویژه ای از گروه جیبرلین که عامل تحریک رشد گیاهی هستند. وجود تعادل بین حجم ریشه با شاخساره، برای رشد و باروری متناسب گیاه، لازم است. اگر این تعادل در جهت ریشه به هم بخورد (از بین رفتن شاخساره در اثر هرس شدید و یا حمله بیماری ها و حشره ها)، گیاه تولید شاخساره بسیار می کند و باردهی آن به عقب می افتد. اگر به هم خوردن تعادل در جهت شاخساره باشد (رشد محدود ریشه به دلیل نامناسب بودن خاک، کم آبی و یا از بین رفتن آن در اثر حمله بیماریها و حشره ها)، رشد گیاه محدود می شود دنبال آن، گیاه زودتر به بار می نشیند و در صد تبدیل گل به میوه نیز بالا می رود. با استفاده از این پدیده بشر از زمان های دور، کوشیده است با هرس ریشه اندازه گیاهان مورد نظرش را به کنترل خود درآورد و به حد دلخواه محدود سازد. مثال بسیار چشمگیر از این نوع هرس را می توان در درختان بسیار کوچک (مینیاتور) ژاپنی که دارسان (بونسایی) نامیده می شوند، دید که به وسیله آن توانسته اند درختانی چند صد ساله را که در طبیعت ارتفاعشان به دهها متر می رسد، بسیار کوچک نگاهداشته شود

درخت بن سای بوسیله هرس ریشه

برای این کار، ریشه در سال های پی در پی، به صورت پیوسته هرس می شود.

 نوعی دیگر از هرس ریشه، هنگام کشت نهال در محل اصلی و یا انتقال آن از خزانه ای به خزانه دیگر، در مورد برخی از گیاهان چوبی (مانند میوه های دانه دار و هسته دار و مرکبات و بعضی گیاهان زینتی (مانند رز) و نیز هنگام نشای برخی سبزی ها (مانند گوجه فرنگی و بادمجان) با سرزنی ریشه های فرعی صورت می گیرد. برخلاف نوع پیشین هرس ریشه، به دلیل این که گیاه را تحریک به تولید ریشه های فرعی جدید و بیشتری می کند، اثر تقویت کننده داشته و به رشد نهال سرعت می بخشد.

میزان تحمل و واکنش گیاهان مختلف به هرس ریشه با یکدیگر متفاوت و وابسته به توانایی آن ها برای تولید ریشه های فرعی است که هر چه این توانایی بیشتر باشد، پاسخ گیاه به هرس ریشه بیشتر و آسیب وارده، کمتر است. برخی از گیاهان (مانند پسته و انواع جالیزی ها) از آن جا که نمی توانند ریشه فرعی زیادی تولید کنند، به جابجایی و هرس ریشه بسیار حساس بوده و از این عمل به شدت آسیب می بینند.

هرس برگ

هرس برگ

هرس برگ، هرسی است تابستانه که گهگاه در مورد گیاهانی که رشد زیاد و شاخساره متراکم دارند، به کار گرفته می شود و مانند سایر هرس های تابستانه اثر تضعیف کننده دارد. برای انجام این هرس، با استفاده از وسایلی مانند چوب های بلند و یا با دست، قسمتی از برگ های درخت را حذف می کنند تا بدین وسیله نور بیشتری به قسمت های مرکزی شاخساره بتابد و میوه از کیفیت بهتری برخوردار شود و به ویژه در مورد گیاهانی مانند سیب با رسیدن نور به درون شاخساره گیاه، میوه ها خوشرنگتر گردند.

هرس پوست

زخم کردن پوست، هرسی است تابستانه که به طور معمول در بهار و به منظور تبدیل شاخه نابارده به بارده، تقویت شاخه های بارده ضعیف که گل میدهند ولی قدرت نگهداری میوه های تولید شده و گاهی حتی گل های خود را ندارند و همچنین مبارزه با غرور درختان (میوه ندادن درختان) و وادار کردن آن ها به باروری، انجام می شود. در هر سه مورد، زخم کردن پوست باعث قطع رابطه آوندی قسمتهای بالای زخم با بقیه گیاه می شود و در نتیجه، این قسمت ها که کربوهیدرات های خود را از دست نمی دهند، تقویت می شوند. در حالت اول، به طور معمول، با انجام تکه برداری (یعنی بانوک چاقوی پیوند، تکه کوچکی از پوست شاخه، در زیر یک یا چند جوانه برداشته می شود)

تکه برداری

تاثیر تکه برداری در رشد جوانه

و یا شکاف زنی (یعنی با چاقوی پیوند، شکاف های کوتاه و موازی با هم، در زیر جوانه ایجاد می شود)، چنین جوانه هایی، در تابستان سال جاری دارای سرآغازه های گل خواهند شد و در سال بعد، به بار خواهند نشست. در حالت های دوم و سوم که نیاز به عمل کاراتری می باشد، می توان با حلقه زنی ( که در آن، به کمک چاقو يا اره دندانه ریز، در پوست قاعده شاخه یا تنه، بدون حذف قسمتی از آن، شکافی سراسری به شکل یک دایره ایجاد می شود)، یا با پاهنگ (طوقه) برداری (که در آن، نواری از پوست دور تا دور ساقه یا تنه به عرض ۱ تا ۵ میلیمتر حذف می شود و یا به روش پوست واژگونی ( یعنی برگرداندن پوست که در آن حلقه ای به عرض حدود یک سانتیمتر از پوست جدا شده و به صورت واژگون در محل خود قرار می گیرد) گیاه را وادار به تولید و یا نگاهداری گل ساخت.

انواع هرس پوست

استفاده از هر یک از این روش ها، بستگی به شدت ضعف و یا قوت گیاه دارد که در تمامی آن ها، گیاه بیدرنگ آغاز به تولید بافت پینه ای و ترمیم قسمت قطع شده می کند و پس از مدتی که در آن گیاه فرصت کافی برای تولید سرآغازه های گل در جوانه پیدا کرد، به حالت عادی برمی گردد.

از نظر فیزیولوژیکی برای این که گیاه توانایی تولید گل داشته باشد، افزون بر بلوغ، باید نسبت کربوهیدرات ها به مواد نیتروژنه، درون بافتهای ساقه آن، مساوی با بزرگتر از مقدار مشخصی باشد که برای گیاهان مختلف، این حد، متفاوت است. این امر را می توان به صورت فرمول زیر نشان داد:

فرمول مقدار کربوهیدرات به مقدار نیتروژن

در فرمول بالا اگر مقدار مواد نیتروژنه، به دلیل هایی مانند مصرف بیش از حد کود نیتروژنه بالا برود، مقدار کسر کوچک می شود و درخت در حالی که رشد رویشی زیادی می نماید، گل نمیدهد که در این حالت، به اصطلاح گفته می شود که گیاه دچار غرور شده است. اگر به دلیل هایی، مانند هرس شدید تابستانه و یا از بین رفتن شاخساره در اثر آفت ها و بیماریها و یا ضعف عمومی شاخه های واقع در سایه، میزان تولید کربوهیدرات ها کم شود، مقدار کسر بالا کوچک می گردد و گیاه توانایی تولید گل را نخواهد داشت. زخم کردن پوست، موجب می شود که کربوهیدرات های ساخته شده در ساقه از آن بیرون نروند و در نتیجه، کسر بالا بزرگ شده، گیاه به بار بنشیند. از سویی، هرس ریشه یا کم آبیاری کردن درخت به این دلیل آن را وادار به گلدهی می کند که با کاهش حجم ریشه یا ضعیف گشتن ریشه، جذب مواد نیتروژنه پایین می آید و کسر بالا بزرگتر می شود.

در شرایط معمولی، زمان لازم برای بهبودی زخم های ناشی از این نوع هرس، در مورد شکاف زنی و حلقه زنی، ۲ تا ۴ هفته و در مورد پاهنگ برداری و پوست واژگونی، ۲ تا ۳ ماه می باشد. در روش پاهنگبرداری باید دقت شود که عرض نوار برداشت شده از بیشینه ۵ میلیمتر تجاوز نکند. در غیر این صورت، ممکن است درخت توانایی ترمیم قسمت حذف شده را نداشته و شاخساره آن خشک شود.

خم سازی شاخه

به تجربه ثابت شده است که هنگامی که شاخه ای با استفاده از قیم و یا به کار بردن وزنه در انتهای آن، به طرف زمین خم شود، اگر نابارور باشد، بارور می گردد و اگر بارور باشد، میزان محصول آن بالا می رود. بر اساس آنچه در قسمت هرس شاخه گفته شد، در چنین شاخه هایی، به علت فشردگی آوند آبکش موجود در پوست، رشد شاخه محدود می گردد و در نتیجه، خروج شیره پرورده از این شاخه ها دشوار گشته و به دنبال آن، باروری تقویت می شود.

هرس گل و میوه

این هرس از اول بهار، یعنی زمان شکوفایی گل ها تا هنگامی که میوه ها به قطری حدود 1 سانتیمتر می رسند، می تواند انجام شود. هدف از هرس گل و میوه که به طور کلی تنک کردن میوه نامیده می شود، تنظیم مقدار بار درخت، متناسب با قدرت آن می باشد

روش های هرس کردن

در حال حاضر، در سراسر دنیا، انواع مختلف هرس با به کار گرفتن وسایلی مانند چاقوهای ویژه و انواع مختلف قیچی و اره با نیروی دست انجام می پذیرد. از آن جا که با گسترش روزافزون جمعیت دنیا نیاز به تولید در سطح های بزرگ بالا رفته و به دلیل دستمزد بالای کارگر ماهر، این امر در این سطح ها، قابل اجرا و مقرون به صرفه نیست، به تازگی گرایش بر این است که در صورت امکان، درختان و درختچه ها به روش های ویژه ای، کشت شده و توسط ماشین های ویژه ای هرس شوند. روش دیگری که در این زمینه در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و پژوهش های بسیاری روی آن به عمل آمده، استفاده از مواد شیمیایی ویژه هرس و یا برای کمک رسانی به هرس مکانیکی می باشد که نتایجی بسیار امیدوار کننده در برداشته است.

هرس مکانیکی

هرس مکانیکی

هرس مکانیکی به طور معمول در باغ هایی به کار گرفته می شود که درختانشان روی ردیفهایی منظم با فاصله های کمتر از معمول، کشت شده اند و بدین دلیل می توان بدون شاخه گزینی یا پرداختن به تک تک شاخه ها و به طور کلی بر اساس شکل و یا اندازه ویژه ای، هرس کرد. به طور معمول در هرس مکانیکی، از نوعی تیغه های متحرک، شبیه قسمت درو کننده کمباین های برداشت غلات و یا ماشین های برداشت یونجه، استفاده میشود. این نوع اره ها، به ویژه برای درختانی مانند هلو و مرکبات که در کشورهای خارجی هر ساله هرس شدید می شوند و باغ هایی که درختانشان به شکل های پهن داربستی کشت و پیرایش شده اند، قابل استفاده اند. نوعی اره موتوری کوچک نیز وجود دارد که گهگاه در باغ ها، برای بریدن تک شاخه های ضخیم، مورد استفاده قرار می گیرد. وسیله دیگری که در باغ ها برای هرس مورد استفاده دارد نوعی قیچی باغبانی است که بر سر لوله بلندی نصب شده و برای بریدن شاخه های ضخیم که در ارتفاع های بالای درخت و دور از دسترس قرار دارند، به کار می رود.

هرس شیمیایی

هرس که در گذشته تنها با صرف وقت و هزینه زیاد، به وسیله کارگران ماهر قابل انجام بود، امروزه با راحتی و سرعت زیاد توسط مواد شیمیایی هورمونی و غیرهورمونی اجرا می گردد. مواد شیمیایی مورد استفاده در هرس و پیرایش را می توان به سه گروه مشخص تقسیم کرد:

گروه اول: شامل موادی مانند بوترالین، مشتقات پیچیده استیک اسید و مشتقات اسیدهای چرب ۱۲- ۶ کربنی می باشد که به طور کلی مواد شاخه زا نامیده می شوند و با خشک کردن جوانه انتهایی گیاه جوان، مشابه هرس سربرداری عمل می کنند و نهال را در همان سال پیوند، وادار به تولید شاخه های فرعی می سازند. زمان پاشیدن این مواد اواخر بهار است و بدین وسیله می توان یک سال در وقت صرفه جویی کرد. درختان تیمار شده با این مواد، به طور معمول سریعتر رشد کرده و زودتر نیز به بار می نشینند. مواد شاخه زا در واقع با کم کردن مقدار آکسین، اثر چیرگی انتهایی را خنثی و پدیدار شدن شاخه های فرعی را آسان می کنند. تنظیم کننده هایی از گروه سایتوکینین و اتقن نیز در بعضی موارد به ویژه در گیاهان علفی اثری مشابه مواد شاخه زا دارند و می توان از این نظر آن ها را جز این گروه برشمرد.

گروه دوم: از مواد بازدارنده ای مانند آلار و مالئیک هایدروزاید و نیز از تنظیم کننده های اکسینی مانند نفتالن استیک اسید بهره گیری می شود. پژوهش ها نشان داده اند که آلار و مالئیک هایدروزاید، به شیوه بسیار موثری از رشد کلیه قسمتهای شاخساره درخت جلوگیری می کنند، به طوری که در بعضی موارد مصرف آن ها در یک سال، نیاز به هرس را در سال بعد، منتفی می سازد و یا بسیار کم می کند.

نفتالن استیک اسید، افزون بر سایر ویژگی ها، در صورتی که پس از هرس های شدید مکانیکی روی محل زخم و نیز پوست شاخه های ضخیم و تنه، مالیده یا پاشیده شود، از رشد نرکها که به طور معمول در این موارد به شمار زیاد تولید می شوند، جلوگیری می کند. از آکسینها، ایندول بوتیریک اسید نیز با موفقیت، برای جلوگیری از رشد پاجوش ها در سیب به کار رفته است و بنابراین می توان آن را جزو همین گروه محسوب کرد.

گروه سوم: بیشتر انواع آکسینها که در تنظیم مقدار گل و میوه، از راه تنک سازی و نیز جلوگیری از ریزش بی موقع موثرند، کاربرد دارند.

منبع : کتاب اصول نوین باغبانی دکتر مرتضی خوشخوی

مهمترین اصولی که در هرس کردن شاخه باید بدان توجه نمود

هرس کردن یکی از کارهای مهم باغبانی است که از حدود سه هزار سال پیش شناخته شده و مورد استفاده قرار می گرفته است. بیشتر گیاهان باغبانی ، به ویژه چند ساله های چوبی ، چنانچه در شرایط محیطی مناسب قرار داشته باشند ، بدون اینکه انسان رشد و نمو آن ها را کنترل کند، ممکن است پس از چند سال به درختان و یا درختچه هایی با شاخساره متراکم تبدیل شوند. چنین گیاهانی، چه از نظر میزان و کیفیت باروری و چه از نظر شکل ظاهری مطلوب نخواهند بود، زیرا شاخه ها، مزاحم رشد همدیگر شده و دچار پیچیدگی و خمیدگی می شوند. از سویی به دلیل تراکم شاخه ها، نور کافی به درون شاخساره گیاه نمی رسد و به تدریج برگ ها و شاخه های وسطی شاخساره خشک می شوند و از بین می روند. همچنین، تولید گل و میوه محدود به سطح برونی شاخساره گشته، میزان محصول کم می گردد. برای جلوگیری از این امر و ایجاد شکل و حالت مناسب در گیاه ، باید آن را هرس (Purning) و به شیوه دلخواه پیرایش کرد. در شکل زیر می توانید بخش های مختلف یک درخت را مشاهده نمایید.

بخش های مختلف یک درخت که در هرس کردن مهم هستند

به طور کلی هرس عبارتست از قطع کامل یا جزئی شاخه، ریشه، پوست، برگ، گل و یا میوه به منظور زیر تاثیر قرار دادن و هدایت شیوه رشد و باروری گیاه. از سویی دیگر، نوعی هرس که به منظور شکل دهی نهال های جوان تازه کشت شده که مهمترین گام برای تشکیل شاخه های اصلی و شکل درخت در آینده انجام می پذیرد، به نام پیرایش خوانده می شود. سودمندی های هرس را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:

1- برداشتن شاخه های مزاحم همدیگر، خشک شده، آفت زده، بیمار و شکسته.

2- ایجاد شرایط مناسب جهت ورود نور و هوا به درون شاخساره با برداشتن شاخه های زیادی به منظور ایجاد امکان تولید محصول بیشتر و مرغوبتر.

3- ایجاد شکل ویژه در شاخساره گیاه برای مثال استفاده از جوانه برداری (Pinching)، چه در میوه کاری و چه در شکل سازی گیاهان جهت تزیین باغ و باغچه

مقایسه دو گیاه یکی جوانه برداری شده و دیگری جوانه بردای نشده

شکل بالا دو گیاه را نشان می دهد سمت راستی جوانه برداری شده بنابراین بسیار پر پشت و پر از گل است اما سمت چپی جوانه برداری نشده

عمل جوانه بردای می تواند باعث بزرگتر شدن برگها شود

عمل جوانه بردای می تواند باعث بزرگتر شدن برگها شود

جوانه برداری در گیاهان

جوانه برداری از گیاه

4- ایجاد تعادل بین شاخساره و ریشه، به ویژه هنگام نشاکاری و جابجا کردن گیاه، جهت تضمین شرایط رشد ریشه ها

5- جوان سازی درختان کهنسال از طریق برداشتن شاخه های پیر و وادار کردن درخت به تولید شاخه ها نو

6- تنظیم گلدهی، پیش یا پس از انداختن باروری گیاه، ایجاد تعادل بین رشد رویشی و میزان محصول و در نتیجه بالا بردن کیفیت فرآورده تولید شده

7- محدود کردن رشد گیاه، به گونه ای که کارهایی مانند سمپاشی و برداشت محصول به آسانی صورت پذیرد و یا گیاه به منظورهای تزیینی، کوتاه بماند.

بهترین زمان هرس چه موقع است؟

بسته به نوع گیاه و هدف از هرس، این کار در دو موقع از سال انجام می شود. یکی هرس های سیاه یا زمستانه که در هنگام خفتگی یا خواب زمستانه گیاه انجام می شود و دیگری هرس های سبز یا تابستانه که در دوره فعالیت گیاه، یعنی هنگامی که گیاه دارای برگ و یا گل و میوه است، انجام می گیرد.

هرس در هر زمان که انجام شود، موجب عقب افتادن باروری نهال های جوان و کم شدن محصول درختان بارور می شود، بنابراین، باید در هرس، جانب تعادل رعایت گردد و بریدن اندام های گیاه تنها به مقدار لازم انجام پذیرد.

ابزار هرس آشنایی با انواع ابزار هرس هرس باغ فصل هرس

هرس سیاه یا زمستانه:

از آنجا که این نوع هرس ها در زمانی انجام می شوند که گیاه بدون برگ و درحال خفتگی است، به صورت سنگینتر انجام می شود، یعنی شاخه های بیشتری هرس می شوند. در این هنگام شاخه ها بدون پوشش بوده، قابل مشاهده هستند و به راحتی می توان به آنها دسترسی پیدا کرد و آنهایی را که باید به طور کامل و یا جزئی حذف شوند، با دیدی باز برگزید. افزون بر این، از آنجا که گیاه در این زمان فعالیت زیستی چندانی ندارد، میزان آسیب حاصله از هرس به کمینه خود می رسد. از هرس های زمستانه می توان هرس های شکل دهی نهال های جوان تازه کشت شده را نام برد. حذف شاخه های شکسته، بیمار و آفت زده نیز باید در زمستان و پیش از فعال شدن گیاه انجام شود. زیرا این نوع شاخه ها به طور معمول پناهگاه و منبع انتشار حشره ها و بیماری ها هستند.

از جمله هرس هایی که در زمستان انجام می شود هرس ریشه است.

هرس های سبز یا تابستانه:

این نوع هرس ها گرچه همگی به نام تابستانه خوانده می شوند ولی در عمل بر حسب نوع، می توان آن ها را از اوایل بهار تا اواخر تابستان انجام داد. مهمترین هرس های تابستانه عبارتند از حذف گل ها و میوه های زیادی به منظور درشت شدن میوه های دیگر و جلوگیری از سال آوری، که تنک کردن نامیده می شود.

ایجاد زخم روی پوست ساقه، حذف نرک ها (شاخه های تند رشد جوانی که روی تنه یا شاخه، به طور معمول پس از پیرایش شدید به وجود می آیند) پا جوش ها (شاخه هایی که از جوانه های نابجای ریشه و یا پاهنگ در پایین درخت حاصل می شوند)، بریدن قسمت ها انتهایی شاخه های تند ریشه و هرس درختچه های تزیینی و سرانجام هرس برگ.

انواع هرس:

همانطور که توضیح دادیم بر حسب هدف هرس، می توان قسمت های مختلف گیاه مانند شاخه، ریشه، برگ، پوست و گل و میوه را به طور کامل و یا جزیی حذف کرد. حذف هریک از این اندام ها، روی رشد و نمو و باروری گیاه، در همان سال هرس و گاهی در چند سال بعد اثرهای ویژه برجا می گذارد که با گزینش درست زمان و کم شدن شدت هرس می توان در شدت و ضعف این اثرها دخالت ورزید.

با توجه به مطالب گفته شده انواع هرس عبارتند از:

– هرس شاخه

– هرس هرس ریشه

– هرس برگ

– هرس پوست

– خم سازی شاخه

– هرس گل و میوه

برای آشنایی با هرس درختان سیب و گلابی پیشنهاد می کنیم کتاب زیر را مطالعه نمایید

هرس درخت سیب و گلابی کتاب هرس

هرس شاخه:

در بین اندام های مختلف یک گیاه ، شمار و چگونگی رشد شاخه ها مهمترین عامل تعیین کننده در پایداری آن در مقابل فشارهای ناشی از وزن میوه، باد، برف و یخبندان زمستانه به شمار می رود. افزون بر این، چگونگی قرار گرفتن شاخه ها و زاویه های آنها با تنه و شاخه های اصلی تر، به میزان زیادی روی قدرت باروری گیاه و پایداری آن در برابر شرایط نامساعد جوی تاثیر می گذارد. به این دلیل ها، در هنگام هرس شاخه های یک گیاه، باید دقت زیادی به کار برد و همواره شکل و اندازه نهایی آن را در نظر گرفت.

به طور کلی شاخ های یک گیاه چوبی را می توان به دو گروه بارده و نابارده تقسیم نمود. شاخه های نابارده عبارتند از پاجوش ها، نرک ها و شاخه های معمولی بی بار (بدون گل و میوه). شاخه های بارده عبارتند از سیخک ها و شاخه های بارده (دارای گل و میوه). این دو گروه، از رشد جوانه های رویشی به وجود می آیند.

در برخی از گیاهان مانند انگور، این شاخه ها پیش از رشد دارای سرآغازه های گل هستند و پس از رشد گلشان باز می شود. بعضی مانند رزها (وردها)، در سال رشد، گل و میوه تولید می کنند و برخی دیگر مانند هلو، در تابستان سال رشد جاری، در جوانه های جانبی آنها سرآغازه های گل به وجود می آید که پس از زمستان گذرانی، در بهار سال بعد تبدیل به گل و میوه می شوند.

در هرس شاخه های نابارده، اصل بر این است که تمام پاجوش ها و نرک ها را در طول فصل رشد، همچنان که به تدریج پدیدار می شوند از ته بریده شوند. البته، در شرایط ویژه، می توان این شاخه ها را نگه داشت و پاجوش ها را به عنوان پایه پیوند و نرک ها را (به وسیله چند سال سر زنی و وادار ساختن به انشعاب و تولید جوانه گل) به عنوان شاخه بارده و یا شاخه حامل سیخک به کار گرفت. شاخه های معمولی نابارده را، بر حسب موقعیت آنها، می توان در دوره خفتگی گیاه، سرزنی و یا شاخه برداری کرد.

هرس شاخه های معمولی نابارده

به طور معمول در فصل بهار سال بعد از هرس، گیاه که مقداری از شاخه ها و در نتیجه شماری از جوانه های خود را از دست داده، نیروی ذخیره خود را صرف رشد جوانه های باقیمانده می کند و بدین ترتیب جوانه هایی که در شرایط معمولی ممکن بود رشد نکرده و به حالت خفته یا جوانه نهفته در آیند، تبدیل به شاخه می شوند و موجب تولید شاخساری زیاد و متراکم شدن شاخساره درخت می گردند. در چنین حالتی، باید تعدادی از این شاخه های جدید را، در زمستان سال بعد، به طور کامل حذف کرد و شمار باقیمانده را نیز سرزنی و کوتاه کرد تا از رشد سریع و بدون انشعاب، و در نتیجه از ترکه ای شدن آن ها جلوگیری کرده و در ضمن، برای رشد سال بعد شمار کافی جوانه روی گیاه باقمی بماند.

هرس شاخه های بارده ، بستگی به طول عمر آنها دارد. برای مثال، شاخه های بارده معمولی بیش از یکبار تولید گل و میوه نمی کنند، بنابراین، باید در زمستان سالی که به بار نشته اند، هرس شوند.

سیخک ها در گیاهان مختلف، طول عمرهای متفاوتی دارند. برای مثال، در زردآلو تا 4 سال، در سیب 10 تا 20 سال، در گیلاس 10 تا 12 سال و در گلابی حدود 20 سال عمر می کند و پس از آن خشک می شوند در این هنگام باید سیخک ها را از طریق قطع شاخه هایی که روی آنها قرار دارند، هرس کرد و گیاه را وادار به تولید شاخه های جدیدی کرد که هر کدام، پس از چند سال، به صورت شاخه های حامل سیخک های جوان بارده در می آیند.

در هرس شاخه، برای دارا بودن شکل بهینه و جلوگیری از رشد بی رویه و عقب افتادن باروری و کم شدن محصول سال بعد، توجه به نکته های زیر ضروری است:

الف- هنگام حذف کامل یک شاخه، صرف نظر از قطر آن ، باید دقت شود که برشی که برای هرس داده می شود در پایین ترین قسمت شاخه ای که قرار است حذف گردد و هم سطح تنه یا شاخه اصلی ایجاد گردد، به طوری که قسمتی از شاخه بریده شده روی تنه یا شاخه اصلی باقی نماند. این امر باعث می شود که سطح بریده شده، سریع توسط بافت پوششی پینه التیام یابد و راه نفوذ عوامل مولد بیماری و پوسیدگی مسدود گردد. اگر برش به طور ناصحیح انجام شود، زایده ای از شاخه بریده شده روی درخت باقی خواهد ماند که ناخنک (مهمیز) نامیده می شود و به دلیل رشد نکردن، پس از مدتی می میرد و مورد حمله انواع قارچ ها و باکتری های گنده رو قرار گرفته و دچار پوسیدگی می شود. اگر شاخه ای که بریده دارای قطری بیش از 5 سانتی متر باشد، باید سطح بریده شده را توسط چسب باغبانی که دارای قارچکش باشد، پوشاند تا به درخت فرصت کافی برای التیام داده شود و در عین حال ، قسمت های مرکزی سطح بریده شده که قابلیت ترمیم ندارند ایمن بمانند.

ب- هرگاه درختی چند سال هرس نشده باشد و به هرسی شدید نیاز داشته باشد، این کار باید در چند سال انجام شود و به تدریج، درخت به شکل و اندازه دلخواه درآید. هرس شدید یکباره، باعث خواهد شد که باروری درخت (در صورتی که درخت هنوز بارور نشده باشد) یک تا چند سال عقب بیفتد و اگر بارور شده باشد، میزان محصول آن ، برای یک یا گاهی چند سال، به شدت پایین بیاید و حتی گهگاه به طور کامل متوقف شود. مشکل دیگر هرس شدید یکباره، این است که گیاه در سال بعد شمار زیادی نرک تولید خواهد کرد که حذف آنها در طول فصل رشد کاری پر زحمت خواهد بود.

پ- در هنگام حذف کامل شاخه ها، باید دقت داشت که هرچه زاویه ای که شاخه با تنه و یا شاخه حامل خود می سازد به 90 درجه نزدیکتر باشد، این شاخه قوی تری بوده، رشد بهتری خواهد نمود و چنین زاویه ای در مقابل وزن میوه و فشارهای خارجی نیز مقاومت بیشتری خواهد داشت. بنابراین، در هنگام هرس باید در درجه اول ، شاخ هایی حذف شوند که با تنه و یا شاخه حامل خود زاویه بسته تری دارند و در نتیجه ضعیف تر هستند.

ت – در انشعاب های دو شاخه ای، آنهایی که قطر یکی از شاخه هایشان از دیگری کمتر است، قوی تر از آنهایی هستند که قطر شاخ هایشان با هم مساوی است. بنابراین باید کوشش شود که انشعاب های دو شاخه ای که قطر دوشاخه آنها یکسان نیست نگه داشته شوند.

ث – در هنگام سر زنی، به طور معمول یک سوم تا نصف انتهای شاخه های طویل حذف می شود. وضعیت محل برش نسبت به اولین جوانه نزدیک به آن، در شیوه رشد شاخه و شکل درخت بسیار موثر است. به این معنی که اگر جوانه یاد شده در قسمت بالایی شاخه قرار گرفته باشد در اثر رشد، به شاخه ای تبدیل خواهد شد که به تقریب به طور عمودی رشد کرده و به بالا خواهد رفت و اگر جوانه در در زیر شاخه قرار گرفته باشد بسیار نزدیک به حالت افقی رشد خواهد نمود. با توجه به این موضوع، می توان با گزینش محل برش در هرس سرزنی، شکل درخت و میزان گسترش شاخساره آن را کنترل نمود. یعنی اگر هدف متراکم کردن شاخساره درختی مانند هلو  باشد که به طور طبیعی شاخساره گسترده دارد، باید جوانه در قسمت بالایی باقی گذاشته شود و برعکس، اگر هدف پخش و گسترده کردن شاخساره درختانی مانند سیب گلاب و انواع گلابی باشد، که به طور طبیعی رشد عمودی دارند، باید جوانه در قمست زیرین شاخه باقی گذاشته شود.

باید به این نکته اشاره شود که هر چه یک شاخه عمودی تر (مانند نرک ها) باشد، چون شیره گیاهی در آن راحت تر و سریعتر جریان می یابد، رشد سریعتر و بیشتری نیز خواهد داشت. در روی یک شاخه نیز، رشد جوانه هایی که در سطح بالا قرار دارند به طور معمول از جوانه های زیرین بیشتر است.

ج – در گیاهان باغبانی و به ویژه در درختان میوه، برای تولید محصول زیاد و مرغوب باید نور با شدت کافی به تمام نقاط و به ویژه به قسمت های درونی آن برسد. برای این منظور ، باید در هنگام هرس کردن، سعی شود با حذف شاخه های اضافی، قسمت های میانی شاخساره در حد لازم و متعادل، باز نگهداشته شود. به ویژه شاخه هایی که باید هرس شوند که به طور شیبدار و کج، درون شاخساره رشد می کنند و افزون بر سایه اندازی، مزاحم سایر شاخه ها نیز هستند.

چ – بسیاری از بیماری زاها و حشره ها، در سطح یا درون شاخه های خشکیده، زمستان گذرانی می کنند. از این رو، لازم است در تمام فصل سال و به ویژه در زمستان، تمام شاخه های شکسته و خشکیده، بریده و سوزانده شوند. این عمل به ویژه در مبارزه با آفت هایی مانند انواع چوبخوارها، پوستخوارها و سوسک های شاخک بلند، از اهمیت وافری برخوردار است.

ح – گهگاه هنگام بریدن شاخه های ضخیم و سنگین، پس از اینکه ژرفای برش به حدود نیمی از قطر شاخه رسید، در اثر وزن زیاد، بقیه شاخه می شکند و همراه خود، قسمتی از پوست و چوب تنه را قطع و زخمی می سازد. برای جلوگیری از این امر، که برای سلامت گیاه زیانبار است، باید چنین شاخه هایی را با سه برش قطع کرد. بدین ترتیب که اول، برشی به ژرفای یک سوم تا نصف شاخه، از پایین به بالا، در فاصله حدود 10 سانتی متری ته شاخه ایجاد کرد. سپس برش دوم را چند سانتی متر بالاتر از برش اول ، از بالا به پایین ایجاد و شاخه را از تنه جدا ساخت. در مرحله سوم باید زایده باقیمانده را که سبک است و خطر شکستن ندارد با یک برش از ته، قطع نمود.

نحوه صحیح برش شاخه های بلند

نحوه برش صحیح شاخه های بلند در یک نمونه واقعی

نحوه صحیح برش شاخه های بلند

منبع : کتاب اصول نوین باغبانی دکتر مرتضی خوشخوی

تکنیک پیوند پوست Bark Grafting

پیوند پوست bark grafting

تکنیک پیوند پوست بیشتر برای مواقعی است که پایه بزرگتر از پیوندک باشد. برای انجام این پیوند ، پایه باید به راحتی پوست بدهد. ( پوست از درخت جدا شود ). در پوست پایه ای که هرس شده به طور عمودی از بالا به پایین شکافی در حدود چهار برابر اندازه پیوندک ایجاد کنید و پوست پایه را از هر دو طرف شکاف ایجاد شده جدا کنید. در این حالت به آسانی می توان پیوندک را بین پوست و چوب قرار داد.

روش انجام پیوند پوستی bark grafting

پیوندک باید مانند پیوند نیمانیم آماده کرده، سپس نوک تیز و باریک انتهایی آن را با یک برش کوچک بردارید. سپس پیوندک را با احتیاط در قسمت پایین شکاف پوست با یک برش سطحی طولانی و مورب مقارن با چوب پایه قرار دهید. مراقب باشید که در پیوندک خراشیدگی عمیق مقارن با چوب پایه ایجاد نشود، زیرا ممکن است سلول های کامبیومی از بین بروند. زمانیکه یک قسمت کوچک از پیوندک در بالای پایه پدیدار است کار را متوقف کنید. سپس محل پیوند را بسته و با یک پاکت پلاستیکی روی پایه و پیوندک را بپوشانید.

در فیلم زیر روش انجام این پیوند به طور کامل آموزش داده شده است.

۵ کار مهمی که در هرس نباید انجام داد

هرس ریشه هرس درخت نحوه هرس ریشه درختان

هرس عبارت است از قطع کامل یا جزئی قسمتی از درخت به منظور تحت تاثیر قرار دادن، هدایت و نحوه رشد و باروری گیاه. هرس در میزان باردهی نوع رشد و به طور کلی آینده یک درخت تاثیر گذار است. بنابراین هرس را باید یک مسئله جدی و یک تخصص در نظر گرفت. در ادامه با پنج کار مهمی که در هرس نباید انجام داد آشنا می شویم

هرس هرس درخت هرس سر شاخه سر شاخه زنی

1- عمل سرشاخه زنی را در زمان میوه دهی انجام ندهید. سرشاخه زنی بیشتر باید در سال های اولیه و برای شکل دادن به درخت انجام شود و در بعد از باردهی این کار کمتر می شود. البته در بعضی از درختان مانند هلو و بادام پس از باردهی هم سرشاخه زنی انجام می شود.

علت این تفاوت هرس در چیست؟

میوه دهی درختانی مانند سیب و گلابی بر روی شاخه های مسن تر انجام می شود، پس با سرشاخه زنی باعث تحریک درخت به تولید شاخه های جدید شده و امکان بالغ شدن شاخه های قدیمی را از آن می گیریم و به همین علت میوه دهی آن کاهش پیدا می کند.

اما میوه دهی درختانی مانند بادام و هلو بیشتر بر روی شاخه های جدید و یکساله است. پس با سرشاخه زنی و تحریک درخت به تولید شاخه های جدیدتر میوه دهی را بیشتر می کنیم.

۲- هرس را اول فصل سرما انجام ندهید. در مناطقی که زمستان های سردی دارند هرس زمستانه باید در اواخر زمستان و بعد از تمام شدن یخبندان ها انجام گیرد. این هرس بیشتر شامل هرس فرم، ریشه و اندام هایی از قبیل پاجوش، نرک یا شاخه های خشک، بیمار و آفت زده است.

نرک چیست؟ نرک شاخه ای است که از لحاظ طولی بسیار رشد کرده و به علت اینکه مواد غذایی را در رشد مصرف کرده گل نمی دهد

هرس هرس درخت هرس سر شاخه سر شاخه زنی

۳- در سال های اولیه درختان را هرس شدید نکنید. هرس شدید در سال های اولیه باعث تحریک رشد شاخه های اولیه شده و باعث تاخیر در به محصول رفتن درختان می شود و عملا باردهی را به عقب می اندازد. برای فرم دهی در سال های اول بهتر است هرس در حد امکان سبک تر صورت گیرد تا تاثیر چندانی در به محصول رفتن در ایجاد نشود.

۴- پس از شروع باردهی درخت آن را هرس فرمی نکنید. هرس فرمی به هرسی می گویند که برای شکل دادن به درخت انجام می شود و بسته به نوع درخت اشکال مختلفی دارد. این هرس فقط مخصوص سال های اولیه درخت است و در سال های بعد و تا پایان عمر آن برای اینکه محصول بهتری دهد لازم است هر یک یا چند سال یکبار آن را هرس نماییم که به این نوع هرس، هرس باردهی می گویند.

انواع هرس درختان میوه

۵- هرس تابستانه را به اول و آخر تابستان موکول ننمایید. این هرس را موقعی انجام می دهند که درخت در حال رشد و سرعت انتقال جریان شیره گیاه در حداقل است و شاخه های جوان دیگری در طول فصل رشد ایجاد نخواهد شد. بنابراین در مناطقی که تابستان های زیاد گرمی ندارند این هرس را می توان از اواخر خرداد تا اوایل مرداد انجام داد.

برای آشنایی بیشتر با هرس تابستانه پیشنهاد می گردد مقاله ” هرس تابستانه درختان میوه ، اثرات و روش های انجام آن ”  را بخوانید

ابزار هرس هرس درختان میوه فصل هرس

هرس بوته های خیار گلخانه ای چگونه صورت می گیرد؟

خیار گلخانه ای

هرس به معنی حذف اندام های اضافی یک گیاه است. با توجه به نوع گیاه و هدف از هرس، اندام حذف شده می تواند شاخه، برگ، گل، میوه و ریشه باشد. حذف شاخه های اضافی خیار به بوته اجازه رشد طولی و تولید میوه هرچه نزدیک تر به ساقه اصلی را داده، به علاوه تهویه و برداشت را آسان تر می نماید.

هرس اولیه

محصولات صیفی در اوایل رشد تمایل زیادی به ایجاد شاخه های فرعی دارند. این هرس شامل قطع کلیه شاخه های فرعی که بین برگ و ساقه اصلی رشد می نماید تا ارتفاع ۴۰-۳۵ سانتی متری از محل یقه و بعدا قطع جوانه انتهایی این شاخه ها بعد از ظهور دو برگ می باشد، زیرا که میوه های تحتانی دارای کیفیت مناسب نبوده و با خاک و گل در تماس خواهند بود. این کار باعث می شود که بوته ها وادار به رشد طولی شده و بوته ها تقویت شوند.

هرس بعدی شامل قطع برگ های زرد شده ابتدایی بوته ها است که تولید را به پایان رسانده و در تغذیه گیاه اثر ندارند، ولی باید توجه داشت که هرس برگ و شاخه های فرعی نمی تواند یکباره انجام گیرد و باید به تدریج و در طول دوره رشد گیاه قسمت های اضافی را حذف نمود، در غیر اینصورت پس از چند هفته اگر یکباره ساقه و برگ های اضافی حذف شوند، به بوته شوک وارد شده و قادر به عرضه میوه مناسب نخواهد شد.

روش مرسوم هرس خیار گلخانه ای در ایران شامل قطع کلیه شاخه های فرعی و میوه ها تا ارتفاع ۳۰ تا ۵۰ سانتی متری بالای خاک و کلیه شاخه های فرعی بالاتر از این ارتفاع پس از نگهداری ۱ تا ۲ میوه می باشد.

هرس ساقه های جانبی

محصولات صیفی معمولا پس از پایان هرس اولیه، تعداد زیادی ساقه فرعی تشکیل می دهند که باید نسبت به هرس آن ها اقدام نمود، در غیر اینصورت گیاه انرژی خود را صرف رشد رویشی نموده و گل های کمتری به میوه تبدیل می شوند و گلخانه به صورت یک جنگل در می آید. برای کشت های متراکم (فاصله دو بوته کمتر از ۴۰ سانتی متر) ساقه های فرعی حذف شده و بوته به صورت تک شاخه هرس می شود. با هرس به موقع ساقه های جانبی و برگ های اضافه، مسن و پژمرده از آلوده شدن به آفات و بیماری ها تا حدودی پیشگیری می شود.

بهتر است برای انجام عمل هرس از قیچی مخصوص هرس استفاده شود. بسیاری از آفات مکنده (شته، کنه، تریپس، مگس سفید و …) ناقل بیماری های ویروسی محسوب می شوند. بنابراین در صورت مشاهده بوته های آلوده باید آن ها را از گلخانه خارج نمود. زیرا هرس مشترک بوته های آلوده با قیچی باعث انتشار بیماری می شود.

برای آشنایی با تولید انواع محصولات گلخانه ای کتاب زیر را مطالعه فرمایید:

تولید محصولات گلخانه ای

کلمات کلیدی: هرس ، قیچی هرس ، هرس بوته های خیار ، خیار گلخانه ای ، هرس اولیه

هرس تابستانه درختان میوه ، اثرات و روش های انجام آن

هرس سبز هرس تابستانه درختان میوه

پس از انجام هرس زمستانه یا سیاه ، فعالیت گیاه شروع شده و بسیاری از اندام های درخت رشد و حرکت خود را به دست می گیرند و درخت به تکاپو می افتد. در طول این رشد و نمو ، اندام ها و اعضای زائد و بی مصرف درخت نیز آغاز رشد کرده و این اندام های طفیلی بار اضافی بر دوش درخت تحمیل می کنند. یعنی  انرژی درخت را دچار تحلیل کرده و مواد غذایی که قرار است به مصرف اندام های اصلی درخت برسد توسط شاخ و برگهای اضافی مصرف می شود؛ در نتیجه درخت دچار ضعف می شود. به همین خاطر باید این اندام ها را هرس کرد تا درخت بتواند رشد متعارفی داشته باشد.

از اعضای مهمی که باید نسبت به حذف آنها اقدام نمود می توان به پاجوش هایی که در پیرامون ریشه درخت یا تنه یا ساقه آن رشد کرده اند اشاره کرد . این اندام ها باید در هرس سبز یا همان هر تابستانه نابود شوند تا فعالیت این بخشها در درخت بتواند با فرآیند مناسبی انجام شود.

هرس سبز را می توان بر روی شاخه هایی انجام داد که رشد و حرکت آنها در تابستان برای تعدادی از واریته ها به پایان رسیده است. همچنین واریته هایی که در اوایل پاییز به رشد خود خاتمه داده اند را می توان با هرس سبز نابود کرد و درخت را از شر آنها خلاصی داد.

تجربیات باغبانان نشان داده است که اواسط تابستان بهترین زمان برای هرس سبز شاخه ها می باشد. یکی از دلایل این پیشنهاد این است که در این زمان ، مواد ذخیره شده در بافت های درخت به مصرف رسیده و درخت آماده می شود که مواد آلی را در اندامهای خود ذخیره نماید. در این حالت آسیبی به بافت درخت وارد نمی آید و مواد مغذی درخت نیز توسط شاخه ها دور ریخته نمی شود.

ابزار هرس هرس درختان میوه فصل هرس

از میان هرسها تابستانه می توان به هرس برگ ، گل ، ریشه ها ، میوه ها، حذف پاجوش ها ، نرک ها و همچنین ایجاد زخم بر روی پوست ساقه درخت و همین طور بریدن انتهای شاخه هایی که با سرعت رشد می کنند اشاره نمود.

از جمله اندام های زاید دیگر یک درخت، شاخه های رقیب را می توان نام برد. شاخه های رقیب به شاخه هایی گفته می شود که دو عدد از آنها از یک نقطه بوجود آمده باشد. با انجام هرس سبز، بسته به وضعیت آنها ممکن است یک یا هر دوی شاخه های مذکور را حذف نموده. همچنین اجرای هرس سبز بر روی شاخه هایی صورت می گیرد که قرار است در اواخر پاییز یا در زمستان، عمل هرس خشک بر روی آنها انجام شود. از این رو می توان گفت که هرس سبز، در واقع مقدمه هرس خشک است مگر در مواقعی که تمام قسمت های یک عضو مثل پاجوش یا میوه یا برگ در هرس سبز حذف شده باشند. علاوه بر مواردی که گفته شد هرس سبز ممکن است اعمالی بر روی ریشه، پوست تنه یا شاخه ها و نیز برگ، گل و میوه انجام یابد. در هرس درختان و درختچه های زینتی بخشی از شاخه ها حذف می شوند. گاهی در باغ ها مشاهده می شود که بعضی از درختان چندین ساله، رشد رویشی بیش از حدی دارند و به اصطلاح، درخت در حالت غرور است، به منظور کم کردن رشد رویشی و اضافه کردن رشد زایشی این درخت، تعدادی از ریشه های آن را باید در فصل زمستان قطع کرد. برای اینکه لطمه ای به درخت وارد نشود بهتر است این کار در دو یا سه سال انجام گیرد. یعنی هر سال فقط نصف مقدار ریشه ها را قطع کنید. بدین منظور ابتدا نیم دایره ای در سایه انداز درخت ایجاد کرده، در زمستان خاک آن قسمت را تا عمق ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر حفر کنید و هر گونه ریشه موجود در آن ناحیه را حذف نمایید. این کار نیز نوعی هرس ریشه محسوب می شود که باید با احتیاط انجام گیرد. باید توجه داشت که در مورد درختانی مانند پسته که تحمل هرس ریشه نداشته و قادر به تولید ریشه های فرعی جدی نیستند، نباید هرس ریشه صورت پذیرد.

هرس ریشه

هرس ریشه هرس درخت نحوه هرس ریشه درختان

هرس تابستانه باعث شده که بخشی از شاخ و برگهای درخت حذف گردد و این کار تهویه آن را سرعت می بخشد. با حذف برگهایی که مانع از رسیدن نور خورشید به درون درخت می شدند ، درخت نور بیشتری دریافت کرده و فعالیت های آن تسریع می شود. هرس تابستانه نسبت به هرس زمستانه اصولا سبک تر و خفیف تر انجام می شود.

برخی از اصطلاحاتی که هنگام هرس درختان میوه باید با آنها آشنا باشیم

برخی از اصطلاحاتی که هنگام هرس درختان میوه باید با آنها آشنا باشیم

در میان باغبانان و متخصصان کشت درخت و میوه اصطلاحاتی وجود دارد که هنگام هرس و کشت درختان باید با آنها آشنا باشیم. اصطلاحاتی همچون ، دارد-dard-، میخچه، برندی ، بورس درخت و… . عدم آگاهی ما از این اصطلاحات باعث می شود که در کار باغبانی به مشکل بربخوریم. چون هنگامی که با یک متخصص باغبانی صحبت می کنیم او دائما از اصطلاحات خاصی داد سخن می زند و در حالی که او به زبان ما صحبت می کند ما از حرفهای او سر در نمی آوریم.

دارد یا میخچه: در درختان سیب و گلابی که دارای میوه های گوشته دار هستند شاخه های بسیار کوتاهی وجود دارد که به یک جوانه کوچک ختم می شوند. این مینی شاخه ها «دارد یا میخچه» خوانه می شوند. میخچه ها در بین  جوانه های چوب و میوه قرار دارند. درواقع این میخچه ها هستند که در نهایت به ما میوه می دهند. به همین خاطر است که گفته می شود که تا حد امکان باید تعداد این گونه میخچه ها را در روی درخت نگه داشت و آنها را افزایش داد. طول این شاخه ها تقریبا به اندازه ۱ تا ۳ سانتی می باشد.

 لامبورد : لامبوردها شبیه میخچه هستند و در انتهای آنها جوانه های گل و میوه شکل می گردد. در کل لامبورد از میخچه تا حدی بزرگتر است و در اکثر زمانها در روی بورس درختان امکان تجدید لامبورد و میخچه به همراه یکدیگر وجود دارد.

بورس: بورس محلی از درخت یا شاخه ی درخت است که میوه و گل در آنجا تشکیل می شود.

 برندی یا شاخک: برندی تقریبا همانند یک شاخه کوچک و باریک است ومی تواند خم شود. این شاخک هنگامی که به طور کامل رشد کرده باشد طول آن به ۲۰ سانتی متر می رسد. برندی حالت خاصی دارد. برای شناخت برندی تکینک خاصی وجود دارد . به این حالت که اگر در انتهای آن ، جوانه ، گل داشته باشد ، برندی تاجدار و اگر جوانه ، چوب داشته باشد برندی ساده است.

 نرک یا گورمان: به شاخه هایی گفته می شود که میوه بر روی آنها تشکیل نمی شود یا این کار به سختی صورت می گیرد. دلیل این موضوع این است که در اثر تغذیه مناسب ، تعدادی از جوانه ها رشد زیادی داشته و تبدیل به جوانه قوی و کاملی و سختی می شوند. قدرت رویش این شاخه ها به گونه ای است اجازه رشد میوه بر روی آنها به سادگی داده نمی شود.

شاخه: در طول دوران رشد درخت و شرایط مناسب فصلی تعدادی از جوانه ها فعال می شوند. بعضی از این جوانه ها چون در کنار بخش چوبی درخت قرار دارند تبدیل به برگ شده و گاهی حتی اقدام به تولید جوانه های ثانویه می کنند. از قرار معلوم در پاییز که برگها ریزش می کنند این جوانه ها تبدیل به شاخه می شود.

  جوانه چوب: جوانه های میوه یا گل همچون چوانه چوبی هستند که به طور جانبی بر روی شاخه ها قرار می گیرند. این جوانه ها عموما در انتهای لامبوردها یا برندی ها تشکیل شده و روی آنها با فلس ها جنینی پوشیده شده است.

× عضویت در گروه تلگرام کشاورزی پادیاب