شبدر ایرانی گیاهی است یکساله که در اوایل بهار و اواخر زمستان تولید علوفه می نماید. بذر شبدر ایرانی در پاییز کاشته می شود و با آغاز بهار رشد این گیاه شروع می گردد و تولید دمگل های ظریف و راستی می نماید. شبدر ایرانی در طول مدت بهار تولید علوفه می کند و در اواخر بهار یا اوایل تابستان با اتمام رشد، تولید بذر می نماید.
اهمیت شبدر ایرانی در رشد سریع آن است. این گیاه از انواع علوفه مرغوب بوده و می توان آن را به صورت چرای مستقیم، تهیه علوفه سبز یا خشک، تهیه سیلو، استفاده در کشت مخلوط و تهیه مراتع غنی و همچنین اصلاح خاک مورد استفاده قرار داد.
سازگاری
شبدر ایرانی خاک های سنگین و مرطوب را دوست داشته و در دره های جنوب ایران یافت می شود و خاک های شنی، زیاد مناسب رشد آن نمی باشد. گرچه این شبدر پاییزه است ولی مقاومت زیادی نسبت به سرمای زمستان نشان نمی دهد. بهترین خاک برای رشد و نمو این شبدر خاک های زراعی حاصلخیز است و چنانچه اوایل رشد مصادف با آب و هوای گرم و خشک گردد، رشد آن ضعیف می گردد. بستر این شبدر شبیه بستر چمن باید کوبیده باشد. این نوع شبدر را معمولا به صورت بذرپاش می کارند.
تهیه زمین
به طور معمول، شبدر ایرانی را در خاک هایی که قبلا گیاهان خانواده غلات در آن کشت گردیده، بذرکاری می نمایند. مناسب ترین خاک برای کشت آن خاک های مرطوب، سنگین با قلیاییت کم یا اسیدی متوسط می باشد. برای تهیه بستر بذر باید زمین را شخم و دیسک زده و سپس اقذام به کشت نمود و در صورتی که نیاز به آبیاری باشد، می توان از روش های آبیاری نشتی یا بارانی استفاده نمود. در بیشتر موارد، کشت بذر به صورت بذرپاشی صورت می گیرد. عمق کاشت به علت اینکه بذرها خیلی ریز می باشند باید کم باشد تا باعث خفگی بذر نشود.
زمان کاشت و میزان بذر
کشت بذر در پاییز در زمین هایی که بستر آماده نگردیده، قبل از بارندگی های پاییزه انجام می گیرد، ولی در کشت هایی که زمین قبل از کاشت آماده شده در اوایل پاییز، به میزان ۵ تا ۸ کیلو بذر، با آبیاری مناسب کشت می گردد.
آبیاری
دفعات آبیاری در شبدر ایرانی متغیر بوده و به تعداد چین و چگونگی مصرف بستگی دارد. در استان هایی که بارندگی بهاره به اندازه کافی و با پراکندگی مناسب باشد، در کشت پاییزه، بین ۴ تا ۶ مرتبه آبیاری می نمایند، لیکن در کشت های بهاره نیاز به آبیاری بیشتری بوده و باید توجه داشت که کشت بهاره آن کمتر از ۱۰% می باشد.
بیماری ها و آفات
شبدر ایرانی به دلیل کشت در پاییز، سریع الرشد بودن، تعداد چین ها و زمان رشد آن که تقریبا در هوای معتدل می باشد، دارای بیماری و آفات بسیار کمی بوده و ضرر اقتصادی زیادی به محصولوارد نمی نمایند.
طی گزارش های گوناگون از استان ها، آفاتی از قبیل برگ خوارها، شته ها، سرخرطومی و بیماری هایی مانند لکه قرمز برگ، سفیدک لکه قهوه ای و آجری مشاهده گردیده است.
برای آشنایی با زراعت انواع نباتات علوفه ای کتاب زیر را مطالعه فرمایید:
کلمات کلیدی: زراعت نباتات علوفه ای ، شبدر ، زراعت شبدر ، کاشت شبدر ، شبدر ایرانی
نخود علوفه ای گیاهی است خود گشن، یک ساله، دارای ساقه های باریک و بالارونده، که ارتفاع آن بسته به شرایط کشت (آبی و دیم) و نوع گونه و واریته از ۲۰۰-۵۰ سانتی متر متفاوت است. ساقه های نازک و ترد نخود علوفه ای برای بالا رفتن نیاز به قیم دارد.
طول دوره ی گل دهی نخود علوفه ای ۳۵-۳۰ روز می باشد. طول دوره ی رویشی نخود علوفه ای با هدف تولید علوفه ۶۵-۵۵ روز و با هدف تولید دانه از ۱۲۰-۱۱۰ روز با توجه به شرایط آب و هوایی متفاوت می باشد.
زمان کاشت
نخود علوفه ای را می توان در همه فصول کشت کرد. عواملی در تعیین زمان کشت مؤثر بوده که کشاورزان با توجه به شرایط و هدف از کشت (دانه-علوفه) نسبت به آن عمل می کنند. کشت بهاره نخود علوفه ای در شرایط آبی و کم آبیاری مناطق سرد کشور، با اهداف تولید دانه، علوفه و کود سبز انجام می گیرد.
برای استفاده بهتر از بارندگی های مؤثر در بهار، ضروری است کشت بهاره در این مناطق در اولین فرصت ممکن به محض گاورو شدن زمین در نیمه اول فروردین ماه صورت گیرد.
کشت پاییزه نخود علوفه ای در مناطق معتدل سرد همزمان با کشت گندم و جو، در نیمه اول لغایت نیمه دوم آبان ماه انجام می گیرد. در صورت کشت پاییزه می توان این گیاه را به صورت کود سبز، علوفه و دانه برداشت نموده و مورد استفاده قرار داد. در حال حاضر کشت پاییزه نخود علوفه ای در منطقه الموت استان قزوین با هدف تولید علوفه و کود سبز در تناوب با برنج، مورد استفاده کشاورزان قرار گرفته است.
کوتاه بودن طول مدت رشد و نمو نخود علوفه ای تا مرحله ۵۰ درصد گلدهی (۷۰-۶۰ روز) یکی از ویژگی هایی است که این گیاه را قادر می سازد به عنوان کشت دوم بعد از برداشت گیاهانی نظیر گندم، جو و کلزا در مناطق شمال غرب کشور و استان های مرکزی مورد استفاده قرار داد.
در صورت کشت تابستانی نخود علوفه ای در مناطق سرد به دلیل محدودیت شرایط اقلیمی، امکان تولید دانه مقدور نبوده و علوفه حاصل از زراعت این گیاه در مرحله ۵۰ درصد گلدهی (اواخر مهر ماه) به صورت چرای مستقیم دام، علوفه تر، علوفه خشک و یا به عنوان کود سبز مورد استفاده قرار می گیرد.
میزان بذر در واحد سطح، عمق کاشت و نحوه کاشت
بذور نخود علوفه ای را می توان به روش دست پاش و یا با استفاده از بذر افشان سانتریفیوژ، ردیف کار گندم آبی و دیم و ردیف کار لوبیا کشت نمود. نخود علوفه ای را می توان بدون انجام شخم و عملیات خاک ورزی با استفاده از عمیق کار گندم دیم، ردیف کار گندم آبی و یا ردیف لوبیا در داخل بقایای کلش گندم و جو کشت نمود. عمق کاشت با توجه به اندازه بذر و بافت خاک از ۳ تا ۵ سانتی متر متفاوت می باشد. میزان بذر با توجه به بستر خاک تهیه شده، کشت به موقع، کشت دیر هنگام و وزن صد دانه، از ۱۲۵ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار متفاوت است. تراکم بوته در واحد سطح بسته به اهداف تولید از ۱۵۰ تا ۲۰۰ دانه در متر مربع متغیر است. چنانچه هدف از زراعت این گیاه، تولید علوفه باشد میزان تراکم ۲۰۰ دانه در متر مربع و با هدف تولید دانه، تراکم ۱۵۰ دانه در متر مربع مناسب می باشد.
آبیاری نخود علوفه ای
نخود علوفه ای متحمل به خشکی بوده و نیاز آبی کمتری دارد. میزان آب مورد نیاز نخود علوفه ای در زراعت آبی، بسته به شرایط آب و هوایی، زمان کشت، بافت خاک و به ویژه هدف از کشت (علوفه-دانه) متفاوت است. تعداد دفعات آبیاری در زراعت بهاره ی نخود علوفه ای با هدف تولید دانه دو نوبت بیشتر از تولید علوفه می باشد. تعداد دفعات آبیاری این گیاه در شرایط کشت بهاره و تابستانی و با هدف تولید علوفه از ۳ تا ۵ نوبت و با توجه به شرایط آب و هوایی متغیر است.
فواصل آبیاری، بسته به بافت خاک از ۱۰ تا ۲۰ روز متفاوت می باشد. زراعت این گیاه در اراضی کم آب و مناطقی که از آب مطمئن برخوردار نیستند، با یک یا دو نوبت آبیاری در افزایش عملکرد علوفه تر و ماده خشک این گیاه بسیار مؤثر می باشد.
در شرایط کشت پاییزه نخود علوفه ای در مناطق معتدل که همزمان با کشت گندم و جو صورت می گیرد، انجام یک نوبت آبیاری برای استقرار مطلوب این گیاه ضروری است. در این مناطق به دلیل نزولات جوی در پاییز و اوایل بهار سال بعد، نیازی به آبیاری نبوده و پس از توقف بارندگی های بهار، با دو نوبت آبیاری، ۱۵ تا ۲۰ تن علوفه تر از این گیاه حاصل می شود.
عمق نفوذ ریشه های گیاه یونجه چه مقدار می باشد؟ نیاز آبی یونجه چگونه است؟ روش های مناسب جهت آبیاری یونجه در شرایط مختلف چه روشی می باشد؟
یونجه گیاهی است که در برابر خشکی مقاومت نسبی دارد. با این حال محصول یونجه خوب در اراضی با خاک های مناسب و عمیق و آب فراوان تولید می شود. یونجه دارای ریشه های عمیقی است، به طوری که در شرایط مطلوب خاک و رطوبت، ریشه هایش تا بیش از ده متر نفوذ می کند. بایستی توجه داشت که ریشه های فعال یونجه تا عمق یک تا سه متر نفوذ می کند. با این همه یونجه توان جذب رطوبت از منابع سطحی و عمیق خاک را دارد.
آب مورد نیاز یونجه بستگی به عوامل مختلفی مانند میزان تبخیر و تعرق، ارقام مختلف یونجه، حاصلخیزی خاک، قابل دسترس بودن آب و اثرات متقابل این عوامل عمده دارد.
به طور کلی برای تولید یک تن ماده خشک، یونجه نیاز به ۱۵ سانتی متر آب دارد. از این رو حداقل بارش ۵ سانتی متر در هفته تا زمان برداشت برای تولید یونجه مورد نیاز است.
فاصله آبیاری یونجه نباید آنقدر زیاد باشد که تنش های آبی شدید به گیاه وارد شود، در این میان تأمین آب گیاه به ویژه در آغاز گل دهی را بایستی با دقت فراوان انجام داد. البته رطوبت خاک نیز نباید آنقدر زیاد باشد که سبب خوابیدگی و تأخیر در تشکیل دانه شود. نکته دیگر استفاده از یخ آب در آخر پاییز است که با تأمین به موقع رطوبت در اوایل بهار سبب رشد بهینه یونجه می شود.
روش های مختلف آبیاری یونجه
روش های متعدد و مختلفی برای آبیاری مزراع یونجه وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از: آبیاری غرقابی، آبیاری ردیفی، آبیاری ردیفی و آبیاری زیرزمینی.
نوع خاک، روش آبیاری مورد استفاده را تحت تأثیر قرار می دهد. نفوذپذیری خاک مقدار آب مورد استفاده را تعیین می کند که تا حد زیادی با بافت خاک مشخص می شود.
۱) آبیاری غرقابی
روش متداولی است که کشاورزان به خوبی با آن آشنا هستند. بعد از تثبیت بوته های یونجه، آبیاری غرقابی یکی از بهترین روش های آبیاری یونجه است و کشاورزان از آن استقبال می کنند. علت پذیرش آن از طرف زارعین وجود شیب های غیر یکنواخت و کم و بیش زیاد در اراضی کشاورزی است که در چنین شرایطی با کرت بندی یونجه آب از کرتی به کرت دیگر هدایت می شود. نکته مهم در این نوع آبیاری این است که نبایستی آب به مدت طولانی راکد بماند، زیرا سبب خفگی بوته های یونجه می شود. عیب عمده آبیاری غرقابی در اوایل کاشت یونجه است، به خاطر اینکه در این زمان به علت سله بستن، بذور جوانه زده نمی توانند از سطح خاک بیرون آیند.
۲) آبیاری ردیفی
به منظور جلوگیری از سله بستن، هنگام جوانه زدن و سبز شدن دانه های یونجه امروزه این روش آبیاری انجام می شود. برای این منظور آب در ردیف های ایجاد شده، جریان یافته به طوری که روی پشته ها سوار نمی شود. در این روش به تدریج آب از ردیف ها به پشته ها نشت کرده و سبب خیس شدن کامل پشته می شود که اصطلاحا به آن سیاه شدن می گویند.
آبیاری ردیفی یا نشتی در مزارعی انجام می گیرد که زمین تخت و مسطح باشد. به طور کلی طول قطعات کاشت از ۵۰ تا ۱۵۰ متر متغیر است.
۳) آبیاری بارانی
این روش در اراضی شیب دار که امکان آبیاری غرقابی یا ردیفی نیست، روش کارآمدی است و تنها روش آبیاری می باشد. آبیاری بارانی با حفظ رطوبت خاک در سبز شدن بذور یونجه بیش از دو روش قبلی مؤثر است. از طرف دیگر، در این روش آی بیشتر صرفه جویی می شود.
۴) آبیاری زیرزمینی
در بعضی از کشورهای جهان با ایجاد کانال زیرزمینی و نصب لوله هایی در عمق ۳۷-۳۰ سانتی متر زیر خاک، سطح خاک مرطوب نمی شود و در نتیجه به طور قابل توجهی تبخیر آب کاهش می یابد. فاصله لوله ها بستگی به بافت خاک داشته ولی معمولا ۱۵۰ تا ۲۴۰ سانتی متر است. تهویه کافی و استفاده از جریان تند آب برای جلوگیری از گرفتگی لوله ها ضروری است. ضدعفونی دوره ای با اسید برای جلوگیری از گرفتگی و نیز ضدعفونی با کلر ضروری است. با نگهداری مناسب لوله ها، چنین لوله هایی می تواند با کارایی بالا به مدت ۱۰ تا ۲۰ سال استفاده شود. در این روش کنترل دقیق زمان و مقدار آبیاری، کارایی استفاده آب را بهبود بخشیده و به علت نیاز به کارگر کم به رغم هزینه اولیه بالای آبیاری یونجه، مورد توجه قرار گرفته است.
کارایی بالای این سیستم، آن را مخصوصا در نواحی که آبیاری محدود است و مکان هایی که آب و انرژی جهت پمپ نمودن خیلی گران است، قابل استفاده نموده است.
می توانید اطلاعات تکمیلی در ارتباط با یونجه را در کتاب زراعت و اصلاح یونجه مطالعه فرمایید.
