یکی از سرشناس ترین راه ها برای شناسایی کمبود مواد و عناصر مغذی در درختان میوه انجام آزمونی تحت عنوان آزمون تجزیه برگی می باشد. نا گفته پیداست که گرچه کمبود امکانات آزمایشگاهی و تجهیزات وابسته به آن در اکثر نقاط کشور را می توان حس کرد اما شناسایی علائم کمبود عناصر غذایی و مواد معدنی و برطرف نمودن آنها ، موجب شده که مقاوت درختان در مقابل آفات و بیماریها افزایش یابد و عملکرد محصول آنها در واحد سطح فزونی پیدا کند.
در زیر به برخی از علائم بارز کمبود این عناصر خواهیم پراخت.
نیتروژن یا ازت : در صورتی که کمبود ازت در درخت حاصل شود کمبود آن از برگهای پیر به برگهای جوان تر انتقال پیدا کرده و اکثرا این کمبود در برگهای پیر قابل مشاهده است. توفق رشد و زرد شدن برگهای پادرختی بیشتر ناشی از کمبود ازت است.
فسفر: از علائم کمبود فسفر در درختان می توان به کوچک شدن برگ ها، ارغوانی شدن برگهای پایین تر درخت و توقف رشد برگها اشاره کرد.
پتاسیم: کمبود پتاسیم در درختان را می توان در این علائم رهگیری کرد: رنگ پریدگی و سوختگی حاشیه برگها و زرد شدن حاشیه برگهای پایینی. به طور خاص در درخت انگور کمبود پتاسیم باعث خشک شدن نوک خوشه ها می گردد.
گوگرد: کمبود گوگرد در درختان را می توان در توقف رشد و همین طور زرد شدن برگهای پایینی مشاهده کرد.
آهن: از علائم کبود این عنصر، زرد شدن پهنگ برگهای جوان تر و سبز باقی ماندن رگبرگهای آن می باشد. برگ های تازه روئیده زردی بیشتری را در خود ظاهر می سازند و لکه های نارنجی بر روی برگهای انتهایی گسترده می شوند.
روی : از مشخه های کمبود روی، ریز شدن برگها و جارویی شکل شدن برگ های جوان در سرشاخه های درخت است و همین طور وجود نقطه های زرد مایل به کرمی رنگ در زمینه سبز تیره برگ های میانی است. در درخت انگور کمبود روی سبب شده که میوه های آن به صورت غیر همزمان برسند.
منگنز: کمبود این عنصر مشابه سایر ریز مغذی ها در خاکهای آهکی است . با این وصف که برگها، زرد کمرنگ می شوند و این زردی از حاشیه برگ شروع شده و به طرف رگبرگهای میانی پیشروی می کند.
کلمات کلیدی: کمبود عناصر غذایی، علائم کمبود عناصر غذایی ، کمبود فسفر ، علائم کمبود آهن در درختان میوه ، علائم کمبود گوگرد در انگور.
مواد آلی موجود در خاک یک فاکتور بسیار مهم در رشد و باردهی محصول درختان انگور ایفا می کنند. کمبود یا اشباع بیش از حد آنها می تواند اثرات نامطلوبی بر روی درخت بر جای بگذارد. از تاثیرات مفید این مواد می توان به اصلاح ساختار خاک ، هدایت مناسب جریان آب در بافت خاک و کاهش آبدوی یا خاصیت از دست دادن آب در خاک اشاره کرد.
مواد آلی خاک را می توان با اضافه نمودن کودهای آلی به خاک تامین کرد. این کودها شامل کودهای دامی ، کمپوست و کود سبز می باشد.
– مواد آلی به کاهش روان یا آبدوی از خاک و فرسایش آن کمک می کند. خاک هایی که از لحاظ مواد آلی فقیر به حساب می آیند انسجام کافی نداشته و جریان آب را ساده تر از خود عبور می دهند و این آب به زودی به درون لایه های زیرین زمین نشت کرده و به هدر می رود و به مصرف درخت یا گیاه نمی رسد.
– مواد آلی با تجزیه و فساد خود و همین طور ظرفیت تبادل یونی قابل توجهی که دارند در تغذیه درخت انگور مورد استفاده قرار گرفته و نقش مثبتی در این زمینه ایفا می کنند.
– مواد آلی ترکیبات ضروری برای شکل گرفتن و تثبیت خاکدانه ها را فراهم نموده و به اصلاح ساختمان خاک کمک می کنند. ترکیبات پیچیده کربوهیدرات ها همچون رزین ها ، صمغ ها و اسید های آلی که از تجزیه مواد آلی خاک به دست می آیند، در ارتباط با ذرات خاک همچون سیمان عمل کرده و ساختار خاک را بهبود می بخشند.
– مواد آلی ظرفیت نگهداری و استعداد خاک را برای هدایت آب فزونی می بخشند. زیرا این مواد قدرت جذب آب زیادی داشته و ظرفیت آبگیری خاک را بهبود می دهند. ذرات مواد آلی در بینابین ذرات رس قرار گرفته و به هم چسبیدگی آنها را کاهش می دهند . این فرایند سبب بهبود ساختمان خاک شده و جریان آب را تسهیل می نماید.
در آخر ذکر این نکته خالی از ارزش نیست که بدانید خاک هایی که کمتر از ۲ درصد ماده آلی داشته باشند از نظر موجودیت مواد آلی فقیر محسوب شده و تاثیرات منفی حاصل از کمبود این مواد در آنها واقع می شود.
کلمات کلیدی: مواد آلی خاک ، تغذیه درخت انگور ، خاصیت آبدوی خاک ، اصلاح ساختمان خاک ، ظرفیت نگهداری و هدایت آب .
منظوراز هرس، قطع شاخه های ضعیف، خشک و بیمار و یا بریدن قسمتی از شاخه برای حفظ فرم و شکل درخت می باشد. هرس در بیشتر درختان میوه بخصوص در بوته های انگور از نظر افزایش میزان وکیفیت محصول تولید شده فواید بسیاری دارد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
۱) با قطع تعدادی از شاخه های دارای جوانه گل، در سال بعد تعداد کمتری خوشه گل ایجاد می شود و در عوض میوه های حاصل از آن ها دارای کیفیت بهتری خواهند بود.
۲) از آن جا که برای تشکیل جوانه های گل در تابستان نیاز به نور وجود دارد، با هرس کردن بوته ها خلوت شده و نور بیشتری به داخل آن ها راه می یابد و در نتیجه حتی بر روی شاخه های داخلی بوته نیز جوانه های گل تشکیل می شوند.
۳) دفع علف های هرز، آبیاری، کود پاشی و برداشت محصول آسانتر می شود.
هرس انگور چه زمانی باید صورت گیرد؟
هرس انگور می تواند از اواخر پاییز (بعد از ریختن برگ ها) تا بهار (قبل از ظهور برگ های جدید) انجام شود.
لازم به ذکر است که هرچه هرس زودتر انجام شود، رشد گیاه در بهار زود تر شروع می شود و هرچه هرس دیرتر صورت گیرد، ظهور گل ها و برگ ها در بهار نیز تا حدودی به تأخیر می افتد. به این ترتیب در مناطقی که سرمای بهاره ندارند می توان با جلو انداختن زمان هرس باعث شد که بوته انگور در بهار زودتر فعال و در نتیجه پیش رس شود. همچنین در مناطقی که در پاییز هوا زود تر سرد می شود و به اصطلاح فصل رشد کوتاه است، می توان با زود هرس کردن بوته های دیر رس، باعث شد که جوانه ها در بهار زودتر باز شوند و بدین ترتیب میوه ها فرصت کافی برای رسیدن روی بوته بدست آورند.
بر عکس دو حالت بالا، در مناطقی که دارای سرمای بهاره هستند باید هرس را تا حد امکان به تعویق انداخت تا جوانه ها در بهار دیر از خواب بیدار شوند و از خطر سرما محفوظ بمانند.
لازم به ذکر است که شاخه های بالغ و رسیده انگور می توانند در زمستان تا ۱۵ درجه سانتی گراد زیر صفر را تحمل نمایند ولی در بهار پس از اینکه حرارت به حدود ۱۰ درجه بالای صفر رسید و جوانه ها شروع به فعالیت و سبز شدن نمودند، قدرت تحمل آن ها به سرما بسیار کم می شود و حتی در سرمای ۱ الی ۲ درجه زیر صفر نیز از بین می روند. در بعضی از نقاط انگورخیز ایران مثل ارومیه در اکثر زمستان ها درجه حرارت بسیار پایین تر از ۱۵ درجه سانتی گراد زیر صفر است. لذا در این مناطق امکان دارد که حتی شاخه های بالغ و رسیده نیز در اثر سرما آسیب دیده و خشک شوند.
برای جلوگیری از این امر باید بوته انگور را طوری تربیت نمود که تنه و شاخه های میوه دهنده در نزدیکی سطح زمین قرار گیرند تا بتوان در زمستان آن ها را با خاک و یا کاه و کلش پوشاند و از سرما محافظت کرد. در تاکستان های آبی، اگر هرس به تعویق بیفتد (در اواخر زمستان یا اوایل بهار انجام گیرد) تا چند روز پس از هرس از محل قطع شاخه ها مقداری آب از گیاه خارج شود، این آب که مقدار آن گاهی نسبتا زیاد می باشد، نتیجه فعالیت ریشه بوده و دارای مقداری مواد غذایی است که گیاه آن را از خاک جذب کرده است.
به طور کلی یک بوته متوسط انگور می تواند در آخر فصل رشد ۲۵ تا ۳۰ شاخه که هر کدام دارای حدود ۳۰ جوانه هستند داشته باشد، در این حالت چنین بوته ای در آخر فصل رشد ۷۵۰ تا ۹۰۰ جوانه وجود خواهد داشت. این بوته معمولا در شرایط عادی قادر است حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ عدد از این جوانه ها را در بهار وادار به فعالیت کند و بقیه جوانه ها در این زمان از خواب بیدار نمی شوند. همین ۱۰۰ تا ۱۵۰ جوانه نیز در صورتیکه رشد کنند، فشار زیادی به بوته وارد خواهند آورد و در نتیجه خوشه ها کم رشد خواهند شد.
به این دلیل باید با انجام عملیات هرس، تعداد جوانه ها را به ۴۰ تا ۶۰ عدد تقلیل داد. تا ریشه بتواند به همه آن ها آب و مواد غذایی کافی برساند و رشد آن ها را تأمین نماید.
در این مورد باید متذکر شد که در انگور های ضعیف تر و نیز آن هایی که به صورت دیم کاشته شده اند، تعداد مناسب جوانه ۲۰ تا ۳۰ عدد و در بوته های قوی که آبیاری می شوند این تعداد تا ۷۵ عدد افزایش می یابد.
نکاتی که در زمان هرس باید رعایت نمود:
– در موقع هرس ابتدا باید پاجوش ها و تنه جوش ها قطع شوند.
– شاخه های مریض، آفت زده و خشک قطع گردند.
– شاخه هایی که رو به پایین رشد کرده اند، قطع گردیده و جوانه هایی که رو به بالا می باشند، نگه داشته شوند.
– در موقع قطع کامل یک شاخه باید دقت شود تا شاخه از نزدیک تنه قطع گردد. به طوری که تا حد امکان زائده ای روی تنه بافی نماند.
– در هنگام قطع کامل شاخه ها باید دقت شود که هرچه زاویه ای که شاخه با تنه تشکیل می دهد، باز تر باشد (به ۹۰ درجه نزدیک تر باشد) این شاخه قوی تر بوده و رشد بیشتری خواهد نمود، بنابراین باید از قطع آن ها خودداری گردد.
– چنانچه پس از چند سال عدم انجام هرس و یا برای کم کردن ارتفاع درخت، نیاز به هرس شدید باشد باید این کار را طی چند مرحله و در سال های متوالی انجام داد تا به تدریج درخت به شکل و اندازه دلخواه درآید.
کلمات کلیدی: انگور ، هرس ، هرس انگور
انگور از جمله گیاهان مقاوم به کم آبی است اما به منظور تولید محصول مناسب و با کیفیت، تأمین آب مورد نیاز درخت خصوصا در مراحل بحران بسیار ضروری می باشد. نکته مهم در مدیریت آبیاری تاکستان انگور در نظر داشتن میزان آب مورد نیاز با توجه به نوع رقم، مرحله رشد، شرایط اقلیمی و نوع سیستم آبیاری می باشد. موکاری در نواحی با بارندگی سالیانه حدود ۱۱۰۰-۲۷۰ میلی متر گسترش دارد. رشد رویشی مو ومیزان عملکرد توسط آب مصرفی تعیین می گردد.
نشانه های کمبود آب در تاک
تنش های آبی از جنبه های مختلف بر گیاه تأثیر می گذارد. اولین علایم تنش در مو شامل کاهش در زاویه محور دمبرگ و برگ و همچنین مسطح شدن سطح برگ است. کمبود آب از کارایی برگ ها می کاهد. در این حالت برگ ها به رنگ سبز تیره درمی آیند و در حالت شدید نوک شاخه ها و پیچک ها خشک شده و از بین می روند و برگ ها ریزش می کنند.
مراحل بحرانی نیاز مو به آب
فاصله آبیاری معمولا ۱۵ تا ۲۰ روز می باشد اما با توجه به شرایط آب و هوایی، نوع خاک، تابش آفتاب، وزش باد و رقم تعداد دفعات آبیاری متفاوت است. ۵ مرحله بحرانی ذیل که تأمین آب در این مراحل در کیفیت و کمیت میوه بسیار حائز اهمیت است، عبارتند از:
۱- مرحله شکفتن و رشد جوانه ها
در این مرحله رشد رویشی بسیار شدید بوده و الگوی تاج بوته در تمام فصل رشد در این دوره تعیین می شود. به علاوه، مرحله نمو گل آذین، تعداد گل ها و همچنین رشد حبه ها تحت تأثیر این مرحله قرار می گیرند.
۲- مرحله قبل از گلدهی و تشکیل میوه
گلدهی و تشکیل میوه از مهم ترین مراحل نمو مو هستند. تنش آبی در این مراحل موجب استقرار ضعیف میوه ها و کوچک ماندن حبه ها می گردد.
۳- بعد از لقاح و تشکیل میوه
بعد از گلدهی، تاج به سرعت فرم نهایی خود را پیدا خواهد کرد و با افزایش دما و کاهش رطوبت محیط میزان آب مصرفی تاکستان به شدت افزایش می یابد به علاوه ادامه رشد و گسترش شاخسارها و نمو اولیه حبه ها به شدت تحت تأثیر تنش آبی قرار می گیرد. بنابراین آبیاری در فاصله زمانی بین تشکیل میوه و شروع رنگ گیری اثر زیادی بر گسترش تاج و میزان محصول دارد.
۴-مرحله رنگ گیری تا برداشت
در طول رسیدن میوه ها مقاومت درخت در مقابل خشکی بالاست و در صورت تنش برگ ها پژمرده می شوند. برگ های پیرتر ریزش می کنند.
۵- مرحله پس از برداشت
پس از برداشت محصول خصوصا در نواحی گرم آبیاری ضروری می باشد. آبیاری در این مرحله اگرچه به مقدار کمتر صورت می گیرد ولی برای حداکثر تجمع کربوهیدرات ها ضروری است.
ارزیابی برنامه آبیاری و میزان آب مصرفی
شیوه های مختلفی به منظور ارزیابی آبیاری و یا میزان آب مصرفی وجود دارد. از ابزارهای مهمی که مورد استفاده قرار می گیرد تانسیومتر می باشد که پتانسیل ماتریکس را اندازه می گیرد. رشد شاخساره ها زمانی که دستگاه عدد ۴۰- را قرائت می کند، خواهد بود. ریزش برگ ها با رسیدن به ۸۰- سانتی بار شروع می شود و شرایط غرقاب هنگامی است که دستگاه عدد زیر ۱۰- را نشان می دهد. هر دستگاه تانسیومتر برای ۸ هکتار کافی می باشد و دستگاه در پایین ردیف درختان قرار می گیرد. در آبیاری قطره ای در صورت مطلوب بودن آبیاری دستگاه عدد ۱۰ تا ۲۰ سانتی بار کیلو پاسکال را نشان می دهد و در آبیاری شیاری هنگامی که پتانسیل ماتریکس خاک در عمق ۶۰ سانتی متر ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر می رسد آبیاری باید صورت گیرد و بعد از آبیاری مطلوب، پتانسیل خاک ۱۵-۱۰ سانتی بار افزایش می یابد.
کیفیت آب آبیاری
انگور جزء گیاهان حساس به شوری می باشد و نمک موجود در خاک و آب آبیاری به طریق مختلف بر کمیت و کیفیت محصول تأثیر می گذارد. کاهش میزان رشد و عملکرد از اولین علایم مسمومست در گیاه هستند. ترکیبات بر و نمک از اهمیت خاصی برخوردار هستنند. میزان مطلوب عنصر بر در آبیاری کمتر ۷۵/۰-۵/۰ میلی گرم در لیتر می باشد. آبیاری با آب دارای یون سدیم بیش از حد مجاز باعث شکسته شدن کلسیم و منیزیم و بروز کمبود بسیاری از عناصر غذایی در بوته می شود.
می توانید اطلاعات تکمیلی در ارتباط با پرورش انگور را در کتاب راهنمای جامع و مصور پرورش انگور مطالعه فرمایید.
