کاشت و پرورش نیشکر چگونه است؟ آیا نیشکر را از طریق قلمه زدن نیز می توان تکثیر نمود؟ در چه زمانی تکثیر نیشکر از طریق کاشت بذر صورت می گیرد؟
در این نگاره قصد داریم شما را با انواع روش های کاشت نیشکر از جمله تکثیر از طریق قلمه زدن و بذر آشنا کنیم.
تکثیر نیشکر از طریق قلمه
قطعه ای که برای تهیه قلمه انتخاب می شود معمولا از میان مزارع کشت گیاه جدید یا مزارع راتون (پس از برداشت سال اول) که دارای رشد کافی بوده و نیشکر یکنواخت و عاری از بیماری و آفت انتخاب می شود که چند ماه قبل از کشت، این قطعات مورد مراقبت های ویژه قرار می گیرند.
در ایران برای تهیه قلمه مناسب، از قلمه نی بری و یا داس های مخصوص که قبلا ضدعفونی شده باشد استفاده می شود تا از سرایت بیماری های قارچی به گیاه جلوگیری شود.
قلمه انتخابی دارای حداقل ۳ جوانه و طول آن بین ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر و محل قطع آن در وسط دو گره می باشد. برای پیشگیری از سرایت امراض، قلمه ها را کاملا ضدعفونی کرده و دقت می شود که فاصله بین زمان قطع و کاشت قلمه بسیار کوتاه باشد.
عمق کاشت قلمه نیشکر
قلمه ها را پس از آماده شدن به طور افقی در کف جوی ها می خوابانند و بر روی آن به ارتفاع ۳ تا ۷ سانتی متر خاک می ریزند و بلافاصله آبیاری می کنند.
مقدار قلمه ها در هکتار
تعداد قلمه های نیشکر کاشته شده در هر هکتار بستگی به شرایط محیط، رقم، مقدار و چگونگی آبیاری، روش کاشت و سایر عوامل دیگر دارد اما در هر صورت پس از تهیه زمین و قلمه ها برای هر هکتار زمین حدود ۲۰-۱۵ هزار قلمه مورد نیاز می باشد.
زمان کاشت قلمه نیشکر
زمان مناسب کاشت نیشکر در شرایط آب و هوایی خوزستان از نیمه دوم مرداد تا اواخر مهرماه می باشد. باید توجه داشت که کشت هایی که با تاخیر انجام شود در سال بعد کاهش محصول خواهد داشت.
کشت نیشکر معمولا از اواسط مرداد ماه تا اواسط مهرماه به صورت کشت دو ردیفه روی پشته و کشت داخل فارو با فاصله مرکز به مرکز فاروها ۱۸۳ سانتی متر انجام می گیرد. کشت نیشکر در واحدهای هفت تپه و کارون به صورت جوی، پشته و کشت در کف فارو انجام می شود. در این روش فاصله مرکز به مرکز فاروها ۱۵۰ سانتی متر است.
قلمه های نیشکر با ماشین مخصوص بصورت دو ردیفه و کاشته شده و روی آن ۳ الی ۵ سانتی متر خاک پاشیده می شود. نیشکر توسط قلمه هایی که از ساقه های جوان تهیه می شود، کشت می گردد. ریشه های حاصل از قلمه نیشکر معمولا ظریف، منشعب، سطحی و موقت است.
کاشت بذر نیشکر
کاشت بذر هنگامی انجام می گیرد که هدف، تولید نژاد جدیدی از نیشکر است که بدین ترتیب محققین اصلاح نبات می توانند نژادهای جدیدی از نیشکر را از نظر زودرسی، مطابقت با آب و هوای محیط های مختلف، مقاومت در مقابل بیماری ها، افزایش میزان محصول، مقاومت به خوابیدگی و درصد قند را به وجود آورند.
برای آشنایی بیشتر با روش های کاشت و تکثیر نیشکر کتاب زیر را مطالعه فرمایید:
کلمات کلیدی: زراعت نیشکر ، تکثیر نیشکر ، کاشت نیشکر ، پرورش نیشکر ، نیشکر
نیشکر از گیاهان بسیار قدیمی جهان می باشد که گونه ای از آن در حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش در گینه نو به عنوان یک گیاه زینتی مورد استفاده بوده است. نیشکر از گینه نو به چین و هند راه یافت. تولید نیشکر به صورت مدرن در نیمه دوم قرن هیجدهم میلادی آغاز شد. در این نگاره قصد داریم شما را با آبیاری نیشکر آشنا کنیم.
نیشکر گیاهی است مقاوم به خشکی اما با این وجود حصول عملکرد بالا مستلزم تامین رطوبت کافی در خاک است. نیشکر در مرحله رشد رویشی و طویل شدن ساقه نسبت به کمبود رطوبت در خاک حساس تر از سایر مراحل رشد است. ۲ تا ۳ ماه قبل از برداشت نیشکر آبیاری باید کمتر شود تا رشد رویشی محدود شده و تجمع قند در ساقه امکان پذیر باشد.
اولین آبیاری بعد از کاشت تا زمان سبز شدن و استقرار بوته باید سبک (برعکس چغندر) انجام شود ولی آبیاری های بعدی سنگین است و خاک باید تا عمق ۰.۵ متری خیس شود.
اگر رطوبت خاک بالاتر از نقطه پژمردگی نگه داشته شود طویل شدن ساقه ها به میزان ثابتی ادامه خواهد یافت و با نزدیک شدن به نقطه پژمردگی کاملا متوقف می شود.
برای تشکیل ساکارز در برگ ها و انتقال آن به ساقه نیشکر باید رطوبت زیادی در دسترس گیاه باشد. هر چند فتوسنتز تا مرحله پژمردگی ادامه پیدا می کند، گیاهانی که آب کافی در دسترس دارند قند بیشتری تولید می کنند. قطع آبیاری در یک مرحله مشخص ممکن است از تشکیل گل جلوگیری کند. آبیاری بلافاصله پس از کاشت و در طول پنجه زدن از نظر یکنواخت سبز شدن و تولید پنجه های کافی موثر است و عملکرد نیشکر در طول مرحله رشد رویشی (۱۲۰-۶۰ روز پس از کاشت) به رطوبت بسیار حساس است. به خصوص در مناطق خشک که آفتاب زیاد است، رطوبت خاک نباید کمتر از رطوبت قابل استفاده در مرحله رشد فعال برسد. با مسن شدن گیاه نیاز به آب کمتر می شود به طوری که در اواخر دوره رشد باید کم شود تا رشد رویشی متوقف و درصد ساکارز افزایش یابد.
آب عامل اصلی رشد و نمو نیشکر است و تبخیر و تعرق یک بوته کاملا رشد کرده به طور متوسط روزانه ۴ لیتر است. در ابتدای رشد نباید آب مصرفی زیاد باشد، زیرا ریشه ها سطحی مانده و مقاومت گیاه در مقابل باد کم می شود. مقدار آب مورد نیاز در یک دوره رشد ۱۸-۱۲ ماهه بین ۳۰ تا ۵۰ هزار متر مکعب است. تعداد آبیاری در مزارع کشت اول ۳۵ مرتبع و برای مزارع راتون (پس از برداشت سال اول) حدود ۲۸ مرتبه است.
دور آبیاری نیشکر به شرح زیر می باشد:
بهار هر ۱۰ روز یکبار، تابستان هر ۶-۵ روز یکبار، پاییز هر ۳۰-۲۰ روز یکبار و زمستان هر ۱۵ روز یکبار
برای آشنایی بیشتر با زراعت نیشکر کتاب زیر را مطالعه فرمایید:
کلمات کلیدی: نیشکر ، زراعت نیشکر ، آبیاری نیشکر ، کاشت نیشکر
آفتابگردان معمولا به صورت دیم کاشته می شود. تحقیقات به عمل آمده نشان دادند که عملکرد آفتابگردان با آبیاری نسبت به کشت دیم و در سال های بسیار خشک به میزان ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصد افزایش یافت. آفتابگردان سازگاری وسیع با شرایط اقلیمی و انواع خاک ها دارد.
کمبود آب بین گلدهی و رسیدن، اثرات نامطلوب بر عملکرد بیش از مراحل دیگر می گذارد. مدیریت آبیاری آفتابگردان در اوایل گلدهی تا رسیدن محصول اهمیت بیشتری دارد. با آبیاری حفظ رطوبت خاک در ۸۰ درصد ظرفیت مزرعه در مراحل گلدهی و ۷۰ درصد ظرفیت مزرعه در زمان های دیگر مطلوب می باشد.
زمان واقعی و دفعات آبیاری آفتابگردان به پراکنش بارندگی و ذخیره رطوبت خاک بستگی دارد. آفتابگردان هر ۱۴ روز یکبار به بارندگی یا آبیاری نیاز دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. تامین یک آبیاری خوب در زمان گلدهی یا درست قبل از گلدهی ممکن است بهتر از چند بار آبیاری باشد.
آفتابگردان برای تولید محصول بیشتر به آب فراوان نیاز دارد ولی در شرایطی که بسیاری از گیاهان توانایی تولید محصول را ندارند، آفتابگردان محصول مناسبی تولید می کند. تعداد دفعات آبیاری بسته به نوع و بافت خام متغیر بوده و معمولا حدود ۲۰ روز قبل از برداشت آبیاری را قطع می کنند.
از زمان کاشت تا استقرار بوته ها (مرحله ۲ تا ۴ برگی) آبیاری آفتابگردان باید بر اساس بافت خاک، اقلیم و تاریخ کاشت، هر ۵ تا ۱۰ روز یکبار انجام گیرد. آبیاری های بعدی تا ظهور اولین آثار رویت طبق هنگامی به عمل می آید که حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد رطوبت قابل استفاده مصرف شده باشد. از زمان پیدایش اولین آثار رویت طبق تا رنگ گیری کامل دانه ها و یا کاهش رنگ سبز پشت طبق انجام آبیاری با مصرف حدود ۵۰ درصد از رطوبت قابل استفاده خاک مناسب می باشد. آخرین آبیاری آفتابگردان ۱۴ تا ۲۱ روز پس از به گل رفتن ۵۰ درصد از طبق ها انجام می شود و حداکثر تا پایان گرده افشانی سبب نقصان اندازه دانه و درصد روغن می شود و عملکردهای دانه و روغن را کاهش می دهد.
آفتابگردان در مراحل رشد اولیه، به ساقه رفتن، تشکیل طبق، رشد طبق، گل دهی، دانه بندی و رشد دانه ها نیاز مبرم به آب دارد؛ بنابراین اگر در مراحل بالا خاک در حد ظرفیت مزرعه باشد، عملکرد دانه بیشترین خواهد بود.
آبیاری از رسیدن پیش از موعد و پیری زودرس جلوگیری می کند و امکان رسیدن نرمال را فراهم می سازد. بنابراین دانه حاصل از مزارع آبیاری شده اغلب درشت تر بوده و دارای درصد روغن بیشتری است.
بافت خاک عامل عمده تعیین کننده ای در تعداد دفعات آبیاری است. در خاک های رسیی بیشترین عملکردها از یک بار آبیاری قبل از جوانه زدن و سه بار آبیاری بعدی که عمق هر کدام ۸ سانتی متر باشد حاصل شده است.
معمولا نیاز خالص آبی آفتابگردان بسته به شریط مختلف آب و هوایی بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ میلی متر در کل فصل رشد متغیر است. بر طبق برآوردهای انجام شده نیاز خالص آبی آن در گرگان برابر ۳۳۱۰ متر مکعب و در گنبد برابر ۳۸۵۰ متر مکعب می باشد.
آفتابگردان هم به طریق سیستم های آبیاری تحت فشار شامل بارانی و قطره ای و هم با روش های سطحی شامل کرتی، نواری و نشتی آبیاری می شود. در کشورهای پیشرفته سیستم های آبیاری بارانی از جمله سیستم های کلاسیک و سنتر پیوت رایج ترین شیوه آبیاری آفتابگردان است. در نواحی مرطوب، آبیاری در خاک های شنی و در حدی محدود جهت تکمیل بارندگی است. در سایر مناطق که آبیاری مهم ترین منبع تامین آب است، آبیاری سطحی با استفاده از جوی و پشته انجام می شود.
برای آشنایی بیشتر با کاشت آفتابگردان می توانید کتاب زیر را مطالعه فرمایید:
کلمات کلیدی: آفتابگردان ، زراعت آفتابگردان ، آبیاری آفتابگردان ، کاشت آفتابگردان
آفتابگردان گیاهی است که در اغلب مناطق معتدل به خوبی رشد می کند و ارقام مشابه را می توان در طیف وسیعی از شرایط آب و هوایی کشت نمود.
آفتابگردان یک گیاه بسیار متحمل به خشکی نیست ولی غالبا در شرایطی که زراعت های دیگر صدمه شدید می بینند، محصول رضایت بخشی می دهد. آفتابگردان در خاک هایی که بافت آن ها از شنی تا رسی تغییر می کند به خوبی رشد می کند و نظیر ذرت، گندم و یا سیب زمینی به خاک بسیار حاصلخیز نیاز ندارد تا محصول رضایت بخشی دهد.
آفتابگردان به عنوان یک گیاه دارای تحمل کم نسبت به شوری طبقه بندی می شود ولی با این حال تحمل آن از لوبیا یا سویا بیشتر است. ذرت، گندم، یولاف و سورگوم از این نظر متوسط هستند.
آفتابگردان به pH خاک چندان حساس نیست. این گیاه در خاک هایی با pH 5.7 تا بیش از ۸ در سطح وسیع می روید.
تاریخ کاشت
از آنجا که طول فصل رشد در اغلب مناطق ایران طولانی تر از حد مورد نیاز برای آفتابگردان است، این گیاه را می توان در طیف وسیعی از تاریخ ها کشت نمود. کشت آفتابگردان از دهه گذشته در مناطق مرکزی ایران مانند قم، اصفهان، مرکزی، فارس و کرمان به عنوان کشت دوم بعد از برداشت غلات توسعه یافته است. در این شرایط، اقتصادی ترین تاریخ کاشت، مناسب ترین تاریخ کاشت محسوب می شود، زیرا کشاورزان ترجیح می دهند بعد از برداشت غلات، محصول دیگری کشت کنند تا یک درآمد اضافی در آن سال داشته باشند. به این منظور، آفتابگردان بایستی بلافاصله بعد از برداشت غلات حداکثر تا ۲۰ تیرماه کشت شود، گرچه برخی زارعین در اواخر تیرماه و حتی اوایل مرداد نیز اقدام به کشت آفتابگردان می نمایند، که در اینصورت عملکرد کاهش پیدا می کند.
زراعت آفتابگردان در استان های گلستان و مازندران در شرایط دیم در دو منطقه دشت و کوهستانی انجام می گیرد که تاریخ های کاشت ان با توجه به شرایط آب و هوایی متفاوت است. مناسب ترین تاریخ کاشت در اراضی دشت نیمه اول اسفندماه و در مناطق کوهستانی نیمه دوم فروردین می باشد.
آفتابگردان را در مناطق معتدل سرد مانند استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان، کرمانشاه، خراسان شمالی، زنجان و همدان از دهه سوم فروردین تا ۱۵ خرداد می توان کشت نمود ولی مناسب ترین تاریخ کاشت نیمه دوم اردیبهشت می باشد.
تراکم بوته
بررسی ها نشان داده اند که ارقام زراعی آفتابگردان با ارتفاع بلند و پاکوتاه، عکس العمل متفاوتی نسبت به تراکم بوته نشان می دهند و حداکثر عملکرد دانه در ارقامی که ارتفاع کوتاه تری دارند از تراکم های بالاتر و فاصله ردیف های باریک تر بدست می آید. از طرف دیگر آفتابگردان در کشت دوم نسبت به تاریخ کاشت های زودتر از ارتفاع کمتری برخوردار هستند. بنابراین در کشت دوم مناطق مرکزی کشور تراکم ۸۰ تا ۹۰ هزار بوته در هکتار برای زراعت آفتابگردان توصیه می شود.
تراکم بوته در شرایط دیم معمولا کمتر از شرایط تحت آبیاری است. مناسب ترین تراکم بوته در اراضی دشت و کوهستانی گلستان و مازندران ۶۰ تا ۷۰ هزار بوته در هکتار می باشد.
عمق کاشت
عمق کاشت ۳ سانتی متر در خاک های مرطوب و یا زمانی که بارندگی نزدیک باشد، بهترین عمق کاشت است. اگر ضروری باشد جهت دست یابی به رطوبت، بذر را می توان حداکثر در عمق ۱۰ سانتی متری کشت نمود. آفتابگردان حتی در رطوبت نزدیک به نقطه پژمردگی جوانه می زند، ولی نفوذ آب از پوست به کندی انجام می شود. لیکن اگر عمق کاشت از ۷ سانتی متر بیشتر شود، جوانه زدن بذور ریز کمتر از بذور درشت خواهد بود.
آبیاری
تحت شرایط آبیاری مناسب کشاورزان می توانند به محصولی بالغ بر ۳.۵ تا ۴ تن در هکتار دست یابند. بر خلاف باور عموم، آفتابگردان نیاز آبی بالایی ندارد و در حقیقت نیاز آبی آن ها مشابه و یا کمتر از دیگر گیاهان زراعی تابستانه است.
حضور آب فراوان در هنگام کاشت و به دنبال آن یک آبیاری سطحی در زمان غنچه دهی یا هنگام پر شدن دانه می تواند یک عملکرد متوسط داشته باشد. استفاده از آبیاری های بیشتر در طی رشد رویشی گیاه می تواند عملکرد بالایی را به دنبال داشته باشد.
آبیاری از رسیدن پیش از موعد و پیری زودرس جلوگیری می کند وامکان رسیدن نرمال را می دهد. بنابراین دانه حاصل از مزارع آبیاری شده غالبا دارای درصد روغن بیشتری است.
نیاز بیشتر آفتابگردان به آب موقع گل کردن به بعد خواهد بود و چنانچه در موقع گل کردن، آبیاری به موقع انجام نگیرد دانه ها پوک خواهند شد. آفتابگردان را در مناطق گرمسیر هر ۸ روز به ۸ روز و در مناطق معتدله سرد هر ۱۰ روز به ۱۰ روز و در مناطق سردسیر بیش از ۱۰ روز نوبت های آبیاری را در نظر می گیرند. آفتابگردان از کاشت تا برداشت به حدود ۵ هزار متر مکعب آب نیاز دارد.
ذرت شیرین یک گیاه یکساله است. طول بوته ی آن در انواع پاکوتاه بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر و در ارقام پابلند به بیش از ۲ متر می رسد. ذرت شیرین دارای ریشه افشان است، ولی یک ریشه ضخیم نیز دارد که گیاه را در خاک نگه می دارد.
آب و هوا
ذرت شیرین یک گیاه فصل گرم است. این گیاه تحمل یخبندان را ندارد. ذرت شیرین بین ۱۶ تا ۳۴ درجه سانتی گراد رشد می کند. ذرت شیرین می تواند تا دمای ۳۷ درجه سانتی گراد مقاومت کند. درجه حرارت مناسب سبب می شود که بوته رشد رویشی خوبی داشته باشد.
ذرت شیرین احتیاج به رطوبت دائمی دارد. رطوبت خاک اگر با بارندگی تأمین شود، سبب می شود که بوته رشد بهتری داشته باشد، ولی بارندگی و رطوبت زیاد در هنگام گل دادن روی میزان محصول اثر منفی می گذارد. وقتی که خوشه های ماده ظاهر شدند، رطوبت خاک نباید کم شود، چون روی میزان محصول اثر بدی می گذارد و سبب می گردد که بعضی از قسمت های خوشه بدون دانه باشد.
ذرت شیرین یک گیاه روز کوتاه است. چنانچه طول روز بیش از ۱۲ تا ۱۴ ساعت شود، گل دادن آن به تأخیر می افتد.
خاک، کود و آماده کردن زمین
ذرت شیرین قادر است در خاک های مختلف رشد کند. ولی خاک های لومی شنی با زهکشی خوب که از مواد غذایی بالایی برخوردار باشد، بسیار مناسب است. pH مناسب آن بین ۵.۵ تا ۶.۵ می باشد. مصرف کودهای حیوانی و شیمیایی توصیه می شود. کودها در هنگام آماده کردن زمین به زمین اضافه می شوند.
زمین ذرت شیرین باید به خوبی شخم بخورد و عاری از کلوخ و کاه و کلش باشد. در غیر اینصورت، قطعات کلوخ و یا ریشه گیاهان کشت قبلی، مزاحمت ایجاد کرده و مانع از یکنواختی کشت می گردند.
کشت
بذر ذرت شیرین در دمای حدود ۱۵ درجه سانتی گراد جوانه می زند. در مناطق سردسیری در اواخر بهار اقدام به کشت می شود و در تابستان برداشت می گردد. در نقاط گرمسیری و جنوبی کشور مانند خوزستان، در اوایل بهار کشت می شود و در اوایل تابستان قابل برداشت می باشد. ممکن است در تابستان کشت شود و در پاییز برداشت صورت گیرد.
عمق کشت ذرت شیرین بین ۲ تا ۵ سانتی متر متغیر است و این میزان به جنس زمین بستگی دارد. در خاک های سبک، بذور در عمق بیشتری کاشته می شود. کشت به صورت ردیفی انجام می شود. فاصله بوته های از یکدیگر روی ردیف کشت بین ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر و فاصله خطوط کشت از یکدیگر بین ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی متر می باشد.
برداشت و نگهداری
زمان برداشت ذرت شیرین هنگامی است که وقتی دانه ها را فشار می دهیم، شیره سفید رنگی از دانه ها خارج شود. دانه ها باید کاملا رشد کرده و به اندازه کامل خود رسیده باشند. قهوه ای شده رشته های ابریشمی می تواند دلیلی دیگر بر رسیدن دانه ها باشد.
بهتر است بعد از برداشت، ذرت شیرین مصرف شود، چون قندهای آن سریعا تغییر می کنند و به نشاسته و یا ترکیبات دیگر تبدیل می گردند. می توان آن ها را به مدت ۲ تا ۳ روز در یخچال نگهداری کرد.
آفات و بیماری ها
از آفات مهمی که به ذرت شیرین حمله می کنند، می توان از کرم ساقه خوار ذرت، زنجره، کرم ذرت، آگروتیس، سوسک تاول زا، کرم خوشه خوار ذرت و کرم ریشه خوار نام برد. این حشرات را می توان به وسیله انواع سموم حشره کش و یا با طعمه مسموم کنترل نمود.
بیماری های مهم ذرت شیرین عبارتند از:
۱- پوسیدگی باکتریایی ساقه که عامل آن قارچ Eewinia chrysanthemi می باشد.
۲- سیاهک معمولی یا سیاهک گالی، که قارچی به نام Ustilago maydis آن را به وجود می آورد.
۳- پوسیدگی ساقه، که عامل آن قارچ Gibberella zeae می باشد.
۴- همچنین ذرت شیرین مورد حمله بعضی از انواع ویروس ها قرار می گیرد که از بین آن ها می توان ویروسی را که سبب کوتولگی ذرت می شود و ویروس موزائیک خطی گندم را نام برد.
