تربچه از خانواده شب بو یا خردل بوده و یکی از سبزیجات مورد علاقه ایرانیان می باشد. این گیاه مانند تعداد زیادی از سبزیجات (تره، جعفری ، هویج) گیاهی است دوساله . به این معنی که سال اول خوراکی و لطیف و خوشمزه و برای مصرف مناسب است و سال دوم سخت و چوبی شده و به گل می نشیند . برخی از واریته های (گونه ها) آن در انتهای سال اول تولید گل و بذر می نمایند.

زمان کشت تربچه در مناطق گرم

در بسیاری از مناطق ایران چون هوا گرم است ، محصول تربچه خوب نمی شود به همین خاطر بایستی تربچه را تا هنوز هوا گرم نشده برداشت نمود. تربچه را برای بدست آوردن محصول مرغوب، بایستی در اوایل بهار و اواخر پاییز کاشت که هوا گرم نیست.

شرایط کشت تربچه

زمینی که برای تربچه در نظر می گیرید بایستی قبلا شخم خورده و آماده شده باشد. خاک آن بایستی کاملا نرم و سست باشد و با مقداری کود حیوانی مخلوط شده باشد. بذر را می توانید از اواسط اسفند و یا اوایل بهار بکارید . بذر تربچه خیلی سریع سبز می شود. اگر گیاهچه ها فشرده هستند بایستی آنها را وجین نموده تا فواصل معقولی بین آنها ایجاد شود چون بایستی بن ایجاد کنند.تربچه به آب فراوانی نیاز دارد . آبیاری نباید به صورت سطحی صورت گیرد . به تدریج که گیاهچه ها بن ایجاد می نمایند آنها را برداشت نمایید تا فواصل بیشتری بین باقی مانده آنها ایجاد شود.

تکثیر تربچه

اگر مایلید بذر برای کشت بعدی داشته باشید چند عدد از گیاهان حاشیه کرت را برای تولید بذر نگه دارید. آنها هنگام تولید گل و بذر از مواد غذایی اندوخته شده در غده خود استفاده می نمایند. به همین خاطر غده تربچه هنگام تولید گل و بذر چوبی و باریک می شود.

زمان کشت و برداشت محصول

شما می توانید از تربچه در تمام طول سال استفاده نمایید. البته اگر هوا خیلی گرم نباشد و شرایط آبیاری مناسب باشد . اگر از همان خاک بخواهید مجددا برای تربچه استفاده نمایید آن را دو مرتبه بایستی مانند کشت اول آماده نموده و با کود مخلوط نمایید ولی توصیه نمی شود که تربچه مجددا در همان خاک کاشته شود.

بعد از برداشت تربچه چون هوا گرمتر می شود می توان به جای آن ریحان کاشت. ریحان برعکس به هوای گرم نیاز دارد ولی اگر چنانچه آن را در هوای سرد بکارید محصول خوبی نمی دهد. تربچه علاوه بر این که جزء سبزیجات خوشمزه و خوش خوراک است برگ های جوان آن نیز قابل مصرف می باشند .

خواص درمانی تربچه

  گفته می شود که تربچه برای برخی از عارضه های جسمی از قبیل ناراحتی های کلیوی و مجاری اداری مفید می باشد.

آفات تربچه

تربچه ممکن است گاهی به وسیله کرم ها ، حلزون ها و یا حشرات موذی مورد حمله قرار گیرد و همچون برخی از بیماری های گیاهان ممکن است به آن آسیب برسانند.

کلمات کلیدی : تربچه ، سبزیجات ، کود و خاک تربچه ، آفات تربچه ، خواص درمانی تربچه، شرایط کشت تربچه ، تکثیر تربچه.

از گیاه سیر چه می دانید؟ سیر چه مصارفی دارد؟ خواص سیر چیست؟ کشت سیر به چه نوع آبیاری و خاکی احتیاج دارد؟

گیاه سیر از خانواده سوسنیان و لاله و سوسن و یا خانواده پیاز می باشد. سیر یکی از سبزیجاتی است که به خاطر خواص متعددی که دارد مورد توجه زیاد قرار گرفته است. سیر برای طعم دادن به بسیاری از غذاها به خصوص غذاهای ایرانی مصرف می شود. سیر علاوه بر این که ضد عفونی کننده است و به غذاها طعم می بخشد، در معالجه بسیاری از بیماری ها مانند فشار خون ، آسم و … موثر شناخته شده است.

نحوه کشت سیر

کشت سیر را می توانید از غده های کوچک (پیازچه ها) آن در اواخر تابستان یا پاییز شروع کنید. قبل از کشت ، زمین را بایستی آماده نمایید. به این ترتیب که زمین را شخم زده و با مقدار نسبتا زیادی کود حیوانی مخلوط نمایید. زمین باید کاملا سست باشد تا فرصت رشد را به غده بدهد و در جایی رو به آفتاب قرار گیرد. پس از آماده سازی زمین ، غده ها را به فواصل ۱۰-۱۵ سانتی متری بکارید. سعی کنید غده ها خیلی در عمق خاک قرار نگیرند و به صورتی باشد که نوک غده ها تقریبا در سطح خاک قرار گیرد. سپس آنرا به طور کامل آبیاری کنید.

سیر برای تولید محصول بهتر به آبیاری فراوان ، آفتاب و خاک غنی و سست نیاز دارد. این عوامل و شرایط مناسب چنانچه فراهم باشد ، غده های بزرگتر و سالم تر تولید می شوند.

نحوه جوانه زنی سیر

برای فراهم نمودن شرایط بهتر و حصول اطمینان از رویش غده ها ، ابتدا می توانید کشت غده ها را درون جعبه های چوبی و خاک مرطوب شروع نمایید. پس از جوانه زدن آنها را به خاکی که قبلا آبیاری شده و مرطوب است منتقل کنید.

شرایط برداشت سیر

 محصول سیر را می توانید از ابتدای بهار سال بعد برداشت نمایید. برداشت سیر می تواند تا اواخر تابستان ادامه یابد به شرطی که سیر ساقه گلزا و بذر تولید نکند. چنانچه سیر به گل بنشیند، غده ها مواد ذخیره ای خود را صرف گلزایی نموده و به تحلیل می روند.

 چنانچه به بذر نیاز باشد ، تعداد چند سیر را در حاشیه باغچه می توان حفظ کرد. برای حفظ تازگی سیر و جلوگیری از گلزایی آنها می توانید آنها را از خاک بیرون آورده و درون جعبه های چوبی قرار داده و کمی خاک نمناک روی آنها بریزید. در باغچه نیز می توانید به محض تولید ساقه گلزا آن را از پایین قطع نمایید.

کشت سیر را می توانید همچنین از بذر شروع کنید. ولی دو سال طول خواهد کشید تا به ثمر رسیده و غده های مناسب ایجاد نماید.

برای نگهداری بیشتر و حفظ سیر سالم می توانید آنها را پس از برداشت ، دسته دسته از طریق بخش های سبز به هم متصل نموده و به سقف زیرزمین یا جایی که نسبتا تاریک و خنک باشد آویزان نمایید. اگر بخواهید محصول شما زودتر به دست بیاید بایستی آن را زودتر بکارید و آب فراوان به آن بدهید. اگر سیر را از اوایل تابستان بکارید و عملیات داشت آن مورد توجه بیشتر قرار گیرد در ابتدای بهار محصول خوبی به دست خواهید آورد. سیر ظاهرا بومیه خاورمیانه است.

خواص سیر

سیر علاوه بر این که ضد عفونی کننده است و به غذاهای مختلف طعم می بخشد در معالجه بسیار از عوارض و بیماری ها مانند فشار خون ، آسم ، برونشیت ، نقرس ، رماتیسم و … موثر شناخته شده است.

کلام آخر

سیر معمولا عاری از آفات گیاهی است ، لیکن بیماری های ریشه ای ممکن است باعث پوسیدگی ریشه و کاهش محصول شود.

کلمات کلیدی : گیاه سیر ، خواص درمانی سیر، جوانه زنی سیر، کشت سیر ، آبیاری سیر ، خاک مناسب کشت سیر.

هویج یکی از سبزی های مشهور و مهم دنیاست. هویج بومی آسیا، اروپا، شمال آفریقا و احتمالا منطقه مدیترانه است. هویج در سال اول، تولید یک سیستم ریشه ی جذب کننده، گسترده و عمیق می کند که بعداً ضخیم و پر از مواد غذایی می شود. در سال دوم شاخه ی گل دهنده به وجود می آید. شاخه گل دهنده پس از تلقیح گل، که اغلب توسط حشرات صورت می گیرد، تولید بذر می کند. معمولا ریشه هویج به رنگ های نارنجی و یا زرد نارنجی  دیده می شود. قاعدتا هر چه رنگ ریشه تیره تر باشد، ارزش غذایی هویج بیشتر است.

آب و هوای مورد احتیاج هویج

هویج جزء سبزی های فصل خنک می باشد؛ بنابراین طالب آب و هوای معتدل و خنک می باشد. در دمای کمتر از ۱۲ درجه سانتی گراد رشد هویج کم کم متوقف می گردد و این امر باعث کمبود رنگ در ریشه آن می شود. دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد باعث به گل نشستن بی موقع هویج می گردد.

از طرفی دمای بیشتر از ۲۷ درجه سانتی گراد طول ریشه هویج کوتاه می شود و از مرغوبیت آن کاسته می گردد. بهترین دما برای رشد هویج بین ۱۶ تا ۲۴ درجه سانتی گراد است. هویج در هوای کمی یخبندان تا اندازه ای مقاومت می کند.

خاک

هویج بهترین رشد خود را در خاک های عمیق، سست و پوک، لومی و لومی شنی دارد. زمین هویج باید از زهکشی خوبی برخوردار باشد. هویج زمین های شنی و سبک را که از نظر مواد غذایی کاملا غنی باشند و به اندازه کافی رس داشته باشند، بر سایر خاک ها ترجیح می دهد. خاک هویج باید بدون سنگ ریزه و به خوبی آماده شده باشد، چون این امر به منشعب شدن ریشه کمک می کند.

هویج در خاک هایی که زیاد هوموسی بوده و بسیار پوک می باشند، به خوبی رشد می کند، ولی ریشه های به دست آمده آن کمی سفت تر، خشن تر و چوبی تر از محصولی است که از خاک های سبک به دست آمده باشند.

در خاک های خیلی سنگین باید از کشت هویج خودداری کرد، چون باعث منشعب شدن ریشه آن می گردد. همچنین در خاک هایی که حاوی سنگ های درشت می باشند، نباید به کشت هویج اقدام کرد، چون ریشه آن کج و دو شاخه می شود. بهترین pH برای رشد هویج ۶.۵ می باشد. هویج در خاک های اسیدی هیچ گونه رشدی ندارد.

تهیه زمین

برای کاشت هویج بهتر است که زمین در پاییز شخم عمیق بخورد. دادن کود دامی باید در پاییز انجام گیرد. زمینی که در پاییز شخم زده و به حال خود باقی گذاشته شود، نزولات آسمانی و احتمالا یخبندان های زمستانه به پوک و جاصلخیز شدن زمین کمک می کند.

کاشت هویج

ریشه هویج از کشت مستقیم بذر در محل اصلی به دست می آید. ریشه هویج نسبت به سرما و خنکی هوا مقاوم است. در مناطقی که دارای زمستان های سرد می باشند، کشت ان بلافاصله بعد از یخبندان های شدید بهاره صورت می گیرد. در مناطق و نواحی گرم، که دارای زمستان های معتدل و خنک می باشند، مانند خوزستان، کشت در پاییز و یا در زمستان انجام می شود. در هر صورت، هر سه هفته یکبار باید به کشت اقدام نمود تا برای مدت طولانی هویج برداشت شود.

اغلب مشاهده می شود که هویج در سال اول تولید بذر می نماید که در این صورت ریشه هویج مزه ای تلخ خواهد داشت و از مرغوبیت آن کاسته می گردد. برای به دست آوردن هویج تازه باید تاریخ کشت های مختلفی موجود باشد. آزمایش های مختلف نشان داده است که سرمای اوایل رشد هویج در به گل نشستن آن می تواند نقش داشته باشد.

بذر هویج را می توان به صورت ردیفی و یا جوی و پشته ای کاشت. خطوط کشت باید ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر از یکدیگر فاصله داشته باشند. فاصله دو بوته روی خطوط کشت ۵ تا ۱۰ سانتی متر در نظر گرفته می شود. مقدار بذر مورد نیاز بین ۳ تا ۵ کیلوگرم در هکتار می باشد. بذر باید در عمق ۱ تا ۲ سانتی متری خاک کاشته شود. بذر هویج خیلی کند جوانه می زند و ممکن است جوانه زدن آن یکی دو هفته طول بکشد.

چون بذر هویج بسییار ریز است، توصیه می شود قبل از کاشت، بذور با شن نرم مخلوط شوند. برای این کار ۵ تا ۷ گرم بذر با یک قاشق مربا خوری شن نرم مخلوط می شود و بعد از آن که بهم آمیخته گردیدند به کشت اقدام می شود. بذر هویج دیر جوانه می زند، لذا می توان قبل از کاشت آن ها را خیساند. برای این کار بذور در پارچه های نخی مرطوب به مدت ۳ تا ۴ روز نگهداری می شوند.

طول دوره رشد سیر

طول دوره رشد سیر از مرحله کاشت تا رسیدگی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز می باشد. مطلوب ترین آب و هوا برای سیر کشت شده در پاییز شامل زمستانی نسبتا سرد با پوشش مناسب برف، بهار با باران مناسب و روزهای تابستانی گرم و آفتابی با شب های خنک می باشد. رشد برگ ها بعد از سبز شدن و خروج ساقه گل دهنده در دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد رخ می دهد، اما رشد ریشه تا دمای کمتر از ۳ درجه سانتی گراد ادامه دارد.

تهیه بستر سیر

زمین کشت سیر باید در معرض نورد خورشید بوده و آب به اندازه کافی در دسترس باشد، خاک با زهکش مطلوب، غنی و دارای بافت سبک (لومی شنی) مناسب سیر می باشد. البته تقریبا در هر خاکی سیر را می توان کشت نمود به شرطی که آن خاک با کود حاصلخیز و غنی شده باشد.

آماده سازی زمین باید یک سال زودتر شروع شود. PH خاک باید بین ۵.۷ تا ۶ باشد. زمین مورد نظر باید خوب خاک ورزی شده، سپس بعد از کاشت دوباره فشرده شود.

زمان کشت

سیر به سرمای زمستانه مقاومت دارد و بهتر است در مناطق سردسیر به صورت یکساله زمستانه کشت شود. عملکرد سیر هایی که در بهار کشت می شوند به حدود دو سوم سیر کشت شده در پاییز می رسد و سطح برگ آن ها حدود نصف گیاهان پاییزه است. کشت بهاره باید پنج هفته قبل از آخرین یخبندان انجام شود تا به خوبی از انرژی خورشیدی اواسط تابستان استفاده نماید.

برای مطالعه بیشتر در مورد گیاه سیر می توانید به کتاب های زیر مراجعه نمایید

کاشت

عمق کاشت سیر باید ۵ تا ۵.۲ سانتی متر باشد. فاصله آن ها در روی ردیف ۵.۷ تا ۱۵ سانتی متر و فاصله ردیف ها از یکدیگر ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر باشد. هرچه منطقه کشت سردتر باشد عمق کاشت نیز باید کمی بیشتر شود. تراکم کاشت زمانی بیشتر در نظر گرفته می شود که خسارتی به مزرعه وارد شود یا زمانی که خاک خیلی حاصلخیز باشد. فاصله بیشتر بین ردیف ها باعث کنترل آسان تر علف های هرز و نفوذ بیشتر نور خورشید می شود.

کاشت متراکم تر در داخل ردیف ها و بین ردیف ها می تواند عملکرد را افزایش دهد اما هزینه کاشت نیز افزایش می یابد. کاشت نزدیک به هم در داخل ردیف ها اندازه پیازها را تا اندازه ای کاهش می دهد. بنابراین نسبت عملکرد ممکن است کم شود.

نوع خاک می تواند در تعیین فواصل آبیاری و میزان آب مصرفی در هر دوره مؤثر باشد. به طوری که در خاک هایی با بافت سبک تر، دور آبیاری کوتاه تر و میزان آب مصرفی در هر دوره کمتر می باشد. در حالی که در خاک های با بافت سنگین تر می توان دور آبیاری را افزایش داد.

آبیاری سیر

سیر به خشکی حساس است و رطوبت مناسب برای رشد آن ضروری است. تنش رطوبت، رشد اولیه و تکثیر پیازها را تحت تأثیر قرار داده و باعث می شود سیرچه ها کوچکتر شده و در زمان برداشت سیر های کوچک تولید شوند.

برداشت

برداشت عملیاتی است که بیشترین هزینه کارگری را در بردارد و تصمیم گیری برای زمان برداشت بسیار بحرانی است. پیازهایی که خیلی زود برداشت شوند کوچک خواهند و در طی عمل آوری چروک خورده و به خوبی انبار نخواهند شد. سیر هایی که خیلی دیر برداشت شوند در معرض کپک ها قرار گرفته و پوشش های حفاظتی خود را از دست می دهند. هوای تابستانی گرم و خشک باعث زودتر رسیدن محصول شده در حالی که آب و هوای بارانی برداشت را به تأخیر می اندازد. برداشت معمولا اواخر تیرماه و در روزی خشک انجام می شود.

برداشت سیر زمانی است که ۵۰ تا ۷۵ درصد از برگ ها زرد شوند، نوک برگ ها شروع به خشک شدن نماید، تغییر رنگ دهد، خم شود و رشد بخش های هوایی متوقف شده باشد.

پیاز دارای سیستم ریشه ای سطحی است که در عمق ۳۰ سانتی متری خاک متمرکز می شود. یک بوته پیاز حدود ۲۰۰-۳۰۰ ریشه تولید می کند که قطر آن بین نیم تا دو میلی متر است. نزدیک به ۱۰۰ درصد جذب آب از منطقه ۳۰ تا ۵۰ سانتی متری سطح خاک صورت می گیرد. پیاز مانند اکثر محصولات صیفی به کمبود آب حساس بوده و برای داشتن عملکرد زیاد، تخلیه آب خاک نباید از ۲۵ درصد آب قابل استفاده پیاز تجاوز کند. مقدار آبی که بالاتر از نقطه پژمردگی دایم و در تمام محدوده رطوبت موجود در خاک تا حد ظرفیت زراعی قرار دارد به عنوان رطوبت قابل استفاده شناخته شده و می تواند توسط گیاه استفاده شود.

تحقیقات انجام یافته در سطح بین المللی و ملی نشان می دهد کارایی مصرف آب توسط پیاز با سیستم های مختلف آبیاری متفاوت است. کارایی مصرف آب پیاز با کاربرد سیستم قطره ای زیرسطحی برابر ۱۰۶۷، با سیستم قطره ای ۸۶۴، با سیستم بارانی ۸۵۰ و با سیستم های آبیاری سطحی بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم بر یک سانتی متر آب بدست آمده است.

بدیهی است سیستم های آبیاری سطحی در کشت پیاز به دلیل داشتن سطح تبخیر زیاد، نیاز آبی بیشتری نسبت به سیستم های بارانی و قطره ای خواهند داشت. نیاز آبی پیاز به روش کشت نیز بستگی دارد به طوریکه نیاز آبی پیاز در حالت کشت نشایی معمولا کمتر از کشت مستقیم بذر است.

زمان شروع و خاتمه آبیاری پیاز

در زمان کاشت، آبیاری پیاز باید به طریقی انجام شود که سرعت زیاد جریان موجب جابجایی و انتقال بذر پیاز از محل خود نشود. پیاز دارای سیستم ریشه ای سطحی، کم عمق و ظریف است و به ویژه تا سبز شدن آن، باید به دفعات متعدد با مقدار کم آب، آبیاری شده و رطوبت کافی در دسترس جوانه ها قرار گیرد. چون رطوبت یکنواخت و مداوم در طول دوره رشد برای رشد پیاز بسیار مفید است. پیاز نیاز به آبیاری سبک و متناوب دارد که همزمان با مصرف ۲۵ درصد کل آب قابل استفاده خاک از ۳۰ سانتی متری عمق خاک، باید انجام شود. تعیین دوره مناسب آبیاری تابع خصوصیات فیزیکی خاک، میزان رطوبت خاک، میزان رطوبت خاک و نیاز آبی گیاه است. دوره آبیاری پیاز در اوایل رشد بین ۲ تا ۴ روز در نظر گرفته می شود. برای داشتن محصولی با کیفیت و کمیت مناسب باید آبیاری در حد نیاز و کفایت انجام شود. چون آبیاری بیش از حد علاوه بر کاهش رشد محصول، بالا رفتن هزینه تولید، هدر رفت آب، کاهش کارایی مصرف آب و کاهش خاصیت انبار داری محصول می شود.

کمبود آب نیز علاوه بر کاهش عملکرد محصول، موجب شکافته شدن، برهنه شدن، دوقلو شدن و تندی پیاز ها می شود. چون پیاز به صورت خام نیز مصرف می شود آبی که برای آبیاری آن در نظر گرفته می شود نباید هیچ گونه آلودگی داشته باشد. بنابراین استفاده از فاضلاب شهری و صنعتی بدون تصفیه های لازم فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک برای پیاز کاری مناسب و مجاز نمی باشد.

زمان قطع آبیاری پیاز

زمان قطع آبیاری پیاز یکی از مهم ترین مسایلی است که فرایند پس از تولید این محصول را تحت تاثیر قرار می دهد. متاسفانه در برخی از نقاط برای افزایش وزن محصول، مزرعه پیاز قبل از برداشت محصول آبیاری می شود که پیامد های این اقدام را می توان به طور خلاصه چنین بیان کرد:

الف) آبیاری قبل از برداشت پیاز موجب نفوذ آب از طوقه پیاز به داخل آن شده و باعث کاهش خاصیت انبار داری آن می شود. قسمت عمده ضایعات پیاز مربوط به انبارداری آن است.

ب) آبیاری قبل از برداشت موجب نرسیدن و ایجاد غده های پشل یا گردن کلفت می شود.

ج) آبیاری اضافی موجب بالا رفتن هزینه تولید و هدر رفت آب می شود.

د) آبیاری اضافی ممکن است موجب رشد مجدد ریشه پیاز شود.

کارشناسان سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی زمان مناسب برای قطع آبیاری را ۱۵ تا ۲۵ روز قبل از برداشت توصیه کرده اند. قطع آبیاری در زمان مناسب موجب انتقال مواد غذایی برگ ها و اندام های هوایی به غده ها شده و در نتیجه موجب افزایش بازدهی محصول می شود.