آبیاری با نوار تیپ یکی از روش های آبیاری موضعی است که در دو دهه ی اخیر در کشور های پیشرفته صنعتی در سطح وسیع ، برای واحد های زراعی و باغی مورد استفاده قرار گرفته است و در کشور ما نیز چند سالی است که مورد بهره برداری قرار گرفته و استفاده از آن رو به گسترش است . تنها تفاوت این روش با آبیاری قطره ای ،کاربرد نوار های تیپ به جای لوله های آبده مرسوم و قطره چکان ها بوده و در واقع ، این سیستم مشتمل بر ایستگاه پمپاژ و فیلتراسیون و خطوط لوله های اصلی ، نیم اصلی و مانیفولد می باشد .
نوار تیپ چیست و چگونه عمل می کند ؟
نوار تیپ شامل مجرای اصلی آب ، کانال زیگزاگ کناری نوار و یا پلاک بوده و این اجزا یک واحد منسجم را تشکیل می دهد . آب از یک روزنه به داخل پلاک تیپ که برای پایین آوردن فشار خروجی پیش بینی شده ، هدایت می شود . این روزنه ها به صورت یک صافی عمل کرده و از ورود ذرات معلق احتمالی به مجرای خروجی جلوگیری می کنند.
آب پس از عبور از شیار های مارپیچ و افت فشار به صورت قطره قطره از مجرای خروجی خارج گردیده و در پای ریشه گیاه توزیع می شود .
کاربرد نوار تیپ
این لوله ها علاوه بر آبیاری باغات ، در گیاهان ردیفی نظیر چغندر قند ، ذرت ، پنبه ، نیشکر ، سیب زمینی و غلات به کار می رود . ضمن آنکه در آبیاری صیفی جات نیز مصرف می گردد .
مزایای استفاده از نوار تیپ
این روش همانند دیگر روش های آبیاری تحت فشار ، در صورت طراحی و اجرای صحیح و اعمال مدیریت بهره برداری صحیح ، دارای مزایای بسیار زیادی است که تعدادی از آن ذکر می گردد :
۱- یکنواختی توزیع آب ، امکان یکنواختی رشد بوته ها را فراهم می سازد .
۲- عملیات زراعی به آسانی صورت می گیرد ، چرا که رشد علف های هرز در سطح مزرعه کم شده و وجین کردن آن ها و همچنین خاک دهی بوته ها چه به صورت دستی و چه به صورت مکانیزه ، به آسانی امکان پذیر می گردد .
۳- میزان هدر رفت آب بسیار کم است و این عامل سبب افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه افزایش محصول می گردد . طبق تحقیقات به عمل آمده با استفاده از نوار های تیپ در مزارع پنبه و صیفی ، میزان مصرف آب از ۱۴ هزار متر مکعب در هکتار در مزارع سنتی به ۶ هزار متر مکعب کاهش یافته است .
۴- این نوار ها از خیس کردن ساقه ، شاخه و برگ گیاه جلوگیری می کند . این مساله باعث کاهش ابتلا گیاه به بسیاری از آفات گیاهی می شود .
۵- امکان استفاده در فصول مختلف کشت را فراهم می کند .
۶- به آسانی نصب شده و به سرعت و راحت قابل پهن و جمع آوری است . این جمع آوری ممکن است به وسیله دست یا ماشین انجام گیرد .
۷- این نوارها به علت فاصله کم بین خروجی ها ، در انواع خاک ها یک نوار پیوسته رطوبت در زیر خاک و در ناحیه ریشه به وجود می آورند .
۸- این نوارها به علت داشتن نازل های خروجی یکنواخت با آبدهی کم ، قابلیت پهن شدن در مسیر های طولانی را دارد و در نتیجه ، موجب کم شدن سرمایه گذاری در خطوط پخش ، توزیع و اتصالات می گردد .
۹- رنگ سیاه نوار از رشد جلبک در داخل نوار ، جلوگیری می کند و با توجه به آنکه مسیر داخلی در شیار ، روکشی از تفلون دارد . تراکم و چسبیدن ذرات به داخل شیار ، غیر ممکن می گردد .
۱- از آبهای خیلی سخت و شور استفاده نکنید
اصولا از سیستم آبیاری قطره ای نواری نبایستی در مزارعی که دارای آبهای خیلی سخت و شور هستند، استفاده گردد. در صورت اجبار لازم است قبل از طراحی و نصب نوار، آزمایش کامل آب صورت گرفته تا در طراحی شبکه روش های پیشگیری کننده از انسداد پیش بینی شود.
۲- مواظب آلودگی ها و اندازه ذرات معلق آب باشید
در مورد آبهای دارای آلودگی فیزیکی (ذرات معلق) لازم است طراحی و نصب ایستگاه فیلتراسیون آبیاری به گونه ای باشد که ذرات بیشتر از ۱۰۰ میکرون امکان ورود به شبکه را نداشته باشند. در مواردی که منابع آب دارای ذرات معلق کمتراز ۱۰۰ میکرون هستند (که معمولا با فیلترهای متداول توصیه نمی شوند)، احداث استخر ترسیب و یا هر از چندگاهی شستشوی شبکه با آب کاملا تصفیه شده الزامی است.
۳- زاویه دار کردن نوار ممنوع
ایجاد شکستگی (زاویه) در سرتاسر طول نوار آبیاری تیپ نصب شده، باعث کاهش جریان آب می شود. این وضعیت بخصوص در ابتدای خطوط و حدفاصل اتصال نوار به لوله های ۱۶ میلیمتری و یا در نقاط پاره شده ای که مجددا ترمیم شده، بیشتر مشاهده می گردد که بایستی کنترل و رفع نقص شوند.
۴- نوار تیپ را بر روی شیبهای بالای ۲ درصد نصب نکنید
از نصب نوار آبیاری تیپ بر روی شیبهای زیاد (۲%) خودداری شده و سعی شود در این گونه اراضی نوار در جهت عمود بر شیب نصب شود. عدم رعایت این مسئله اولا سبب عدم یکنواختی توزیع آب در طول نوار آبیاری می شود و ثانیا در زمان غیر فعال بودن شبکه ممکن است مکش معکوس ایجاد شده و ذرات رس به درون روزنه ها مکیده شود. بنابراین چنانچه مجبور به نصب نوار در روی اراضی با شیب بیش از ۲% باشد، ترجیحا بایستی نوار بر روی خاک نصب گردد و در صورت الزام به نصب نوار در زیر خاک، حتما بایستی تجهیزات مکش هوا در شبکه پیش بینی و نصب گردد.
۵- نیاز آبی گیاه را کم برآورد نکنید
در محاسبات نیاز آبی برای آبیاری چنانچه نیاز آبی گیاه زراعی را کم برآورد گردد، ریشه گیاه جهت دسترسی به آب به مجرای خروجی نوار نفوذ کرده و موجب انسداد خواهد شد. بنابراین همواره بایستی محیط اطراف ریشه رطوبت کافی داشه باشد و نیاز آبی گیاه تامین شود.
۶- در پایان عملیات تزریق کود و سم، آب را سریع قطع نکنید
پس از خاتمه عملیات تزریق کود و سموم در شبکه آبیاری ، سیستم مدت مناسبی فعال باشد تا باقیمانده مواد تزریق شده بوسیله آب خالص کاملاحل و دفع گردد.
۷- مواظب فشار آب باشید
فشار کاری ایدهآل جهت بهره برداری از نوارهای آبیاری تیپ ۰.۶ اتمسفر می باشد که در صورت عدم رعایت فشار ایده آل، آبدهی روزنه ها از مقدار اسمی تغییر می نماید. حداقل فشار کاری ۰.۴ اتمسفر و حداکثر فشار کاری ۱ اتمسفر برای نوار آبیاری تیپ می باشد. بنابراین فشار سیستم در طول فصل بهره برداری بیستی در محدوده تعریف شده باشد.
۸- اشیا نوک تیز دشمن خطرناک نوار تیپ
برای کنترل علف های هرز توصیه می شود که از سموم علف کش استفاده شده و کارگران وجین کار از کاربرد اشیا نوک تیز برای وجین استفاده ننمایند.
۹- نوار تیپ را در پایان فصل کشت به حال خود رها نکنید
پس از پایان دوره بهره برداری، بایستی نوارهای تیپ از سطح مزرعه جمع آوری گردیده تا باعث آلودگی مزرعه نگردد.
۱۰- در پایان کار نوار را از زیر خاک خشک جمع نکنید
چنانچه نوارآبیاری تیپ در زیر خاک نصب شده، بهتر است برای سهولت در جمع آوری نوار، مزرعه یک نوبت آبیاری محدود شده تا خاک روی نوار نیمه مرطوب و نرم شود.
یک نکته اضافه تر:
پهن کردن نوارهای آبیاری در طول کوتاه سبب افزایش هزینه طرح بواسطه افزایش تعداد اتصالات و افزایش متراژ لوله های آبده می گردد. پهن کردن نوارهای آبیاری در طول های زیاد نیز سبب کاهش یکنواختی آبیاری و در نهایت کاهش عملکرد محصول می شود. در ادامه جدولی برای دانلود در اختیار شما قرار داده شده است که راهنمایی برای طول مناسب پهن کردن نوار تیپ است
دانلود فایل پی دی اف طول مجاز پهن کردن نوار تیپ بر اساس شیب زمین و نوع نوار 
جهت دانلود فایل صوتی این مقاله اینجا را کلیک نمایید
نوارهای آبیاری تیپ یکی از حساسترین و مهمترین بخش های آبیاری می باشند. زیرا عدم کارکرد درست این محصولات باعث وارد آمدن خسارات فراوانی به گیاهان و کشاورزان می شود. نگهداری، حمل و نقل، انبارداری و نصب و محافظت از این نوارها بسیار مهم می باشد. این نوارها به خاطر ضخامت و قطر کم منافظ خروجی آبشان نسبت به فشارها و تنشهای محیطی همچون کشیدگی در موقع حمل و یا نصب، اشیا برنده و نور آفتاب بسیار حساس می باشند. بنابراین رعایت نکات ذیل باعث عملکرد و افزایش طول عمر آنها می شود.
۱- نوارهای آبیاری قطره ای تیپ به صورت قرقره، کلاف شده اند. باید دقت شود که در موقع حمل و نقل، برخورد با اشیا تیز و برنده موجب پارگی نوار می گردد.
۲- از نگهداری نوارهای آبیاری در فضای غیر مسقف و بخصوص در معرض تابش آفتاب و بارندگی خودداری شود. در طول مدت نگهداری در انبار، نوارها باید از گزند جوندگان و حشرات در امان باشند و همچنین از جابجایی غیر ضروری اجتناب گردد.
۳- نوارهای آبیاری قابلیت نصب در سطح و در زیر خاک (عمق ۵ الی ۱۵ سانتیمتر) را دارند. ولی به جهت حفاظت بهتر، توصیه می شود که نوارهای آبیاری زیر خاک نصب گردد.
۴- برای جلوگیری از آسیب نوارها بهتر است بستر کشت عاری از هر گونه شی برنده و نوک تیز باشد و قبل از نصب نوار، خاک مزرعه بایستی کاملا شخم خورده و فاقد کلوخ و قطعات درشت باشد.
۵- نصب نوارهای آبیاری به دو روش دستی و مکانیزه امکان پذیر می باشد. در هر حال نباید تحت هیچ شرایطی نوار بر روی زمین کشیده شده و یا تحت نیروی کشش پهن شود. به همین خاطر کلاف نوار باید روی دستگاه ساده ای که محور آن از دو طرف در دو بلبرینگ قرار گرفته و به راحتی می چرخد، قرار گیرد و توسط دست یا بصورت مکانیزه نصب گردد. از نصب قرقره در کنار مزرعه و کشیدن نوار توسط کارگر در طول مزرعه جدا خودداری شود. زیرا این کار باعث خراشیدگی و کاهش عمر نوار می گردد.
۶- در صورت نصب نوار به روش مکانیزه الزاما باید از سیستم های استاندارد پهن کردن نوار استفاده شود. بطوری که در تمام مسیر لوله هدایت نوار از کلاف تا روی زمین (شامل محل ورود و خروج نوار از لوله و سطح داخلی لوله) هیچگونه تماس با سطوح تیز، برنده و ساینده که موجب پارگی و آسیب نوار می شود، وجود نداشته باشد.
۷- قبل از نصب نوار به لوله، خطوط اصلی و نیمه اصلی و مانیفولدها شستشو داده شود.
۸- در مناطقی که سرعت باد موجب جابجایی نوار می گردد، باید نوارهای آبیاری با استفاده از میخ پلاستیکی در فاصله های مناسب تثبیت گردند و در جایی که سرعت باد طوری است که امکان تثبیت با میخ پلاستیکی وجود ندارد، باید نوار را در عمق ۵ تا ۱۰ سانتی متری زیر خاک نصب کرد.
۹- در صورتی که دمای محیط در شبانه روز تغییرات فاحش داشته و خطر یخبندان وجود داشته باشد، نوار باید در زیر خاک نصب گردد.
۱۰- در صورتی که امکان بارش برف و تگرگ در فصل کشت وجود داشته باشد، از پهن کردن نوار بر روی خاک اجتناب شود.
آبیاری قطره ای نواری یکی از روش های آبیاری قطره ای می باشد که برای محصولات زراعی، صیفی، سبزیجات و گلخانه ها کاربرد دارد. در این نوع سیستم لوله ها به صورت نوارهایی در روی سطح خاک قرار می گیرند.
نوارهای آبیاری ذر هر ۱۰- ۲۰- ۳۰ سانتیمتری دارای قطره چکان می باشند. این نوارها برای کشت های ردیفی، انواع سبزیجات، توت فرنگی، موز، ذرت، نیشکر، گیاهان علوفه ای، گیاهان گلخانه ای، هندوانه، خربزه، خیار، گوجه فرنگی، کاهو، کلم، سیب زمینی، فلفل، هویج، پیاز، چغندر قند، پنبه، گل آفتابگردان، تاکستان انگور و نهالستان ها مناسب می باشد.
در این روش آب با فشار کمتر از یک بار داخل نوارهایی که بین ردیفهای کشت قرار گرفته اند جریان یافته و از روزنه هایی که با فواصل مشخصی روی نوارها موجود است، خارج شده و پای گیاه مربوطه ریخته می شود. نوارها بسته به روش کشت تک ردیفه یا دو ردیفه و نوع خاک و آب در کنار یا وسط ردیفهای کشت گیاهان قرار می گیرند. در این سیستم به جای لوله ۱۶ میلی متری معمولی از لوله با ضخامت کمتر که اصلاحا به آنها نوار تیپ گفته می شود استفاده می شود.
نوارهای ابیاری قطره ای از لحاظ تکنولوژی ساخت به سه دسته تقسیم می شوند
۱- نوارهای پلاکدار
۲- نوارهای لبه دار (یا بغل دوخت)
۳- نوارهای شکاف دار
نوارها در قطر، ضخامت و فاصله خروجی های مختلف تولید می شوند. این نوارها در قطرهای بین ۱۶ تا ۲۲ میلی متر و ضخامتهای بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ میکرون و فواصل خروجی ۱۰ تا ۱۰۰ سانتی متر بسته به نوع مصرف کشاورزان تولید می شوند.
