ماش یکی از حبوبات با ارزش می باشد . و سرشار از فسفر است. دانه ماش از نظر مواد پروتئینی غنی بوده و حدود ۲۵ درصد پروتئین دارد که بصورت کامل و لپه شده و یا آرد مورد مصرف قرار می گیرد . و در مقایسه با گونه های دنیای جدید ( انواع لوبیاها ) بسیار قابل هضم ، خوش طعم و خوش مزه تر است . دانه های آن بصورت پخته و در تهیه سوپ ، چاشی برنج ، آبگوشت، و غیره مصرف می شود . از دانه های سبز آن در تهیه کنسرو استفاده می کنند . جوانه های سبز شده ماش سرشار از ویتامین ث، مقدار زیادی ریبوفلاوین بوده و در چین و آمریکا در تهیه انواع سالاد و غذا هواداران بسیار دارد.

کاه و کلش آن برای تغذیه دامها مورد استفاده قرار می گیرد . و تولید سنگینی یا چاقی در دام نمی کند . کشت ماش بعنوان کود سبز جهت تقویت زمین نیز معمول است . و چون گیاهی لگوم بوده قابلیت تثبیت ازت جوی را دارا است . همچنین در جلوگیری از فرسایش خاک مفید شناخته شده است . بعلت داشتن دوره رشد کوتاه مناسب تناوب زراعی در زراعت های فشرده است. ماش سبز در انگلیسی Green gram و زبان آمریکائی mungbean ، نامیده می شود. سطح زیر کشت آن در دنیا حدود ۲/۵ میلیون هکتار است . سالانه ۰/۸ میلیون تن محصول دانه خشک تولید می کند . ماش لگوم منطقه استوائی آسیا است که به مقیاس وسیع در هندوستان ، چین ، ژاپن ، برزیل ، قسمتهای گرمسیر و نیمه گرمسیر آفریقا و آمریکا کشت می شود . زکوهسکی (۱۹۲۶) گزارش داده که ماش در حالت وحشی دیده نشده است. این گیاه از زمانهای قدیم در هندوستان کشت می شده و ارقام بیشماری از آن در قسمتهای مختلف این کشور یافت می گردد . دسته بندی ماش در هندوستان توسط Bosc در سال ۱۹۳۲ انجام گرفته ، بر اساس اندازه برگ ، رنگ گل ،رنگ غلاف و رنگ بذر به چهل نوع مختلف تقسیم بندی نموده است . در این طبقه بندی تغییرات صفات زیر مشاهده گردیده است، رنگ بذر – بذور به رنگهای متفاوت سبز ، سیاه ، قهوه ای یا زرد رنگ دیده می شوند. سطح خارجی بذور کدر یا در خشنده می باشند . – رنگ گل – به رنگهای زرد روشن مایل به سبز یا سبز زرد رنگ دیده می شوند . رنگ غلاف – غلاف های رسیده به رنگهای خاکستری مایل به قرمز سبز مایل به خاکستری یا سوخته قهوه ای مشاهده شده اند.

ماش سیاه نیز خصوصیات گیاهی مشابه ای با ماش سبز دارد. و هر دو گونه بومی آسیا هستند. ماش سیاه احتمالا از هندوستان منشا و عمدتا در آنجا می روید، اغلب به صورت کشت مخلوط با سایر گیاهان زراعی و بعضی اوقات به عنوان کود سبز نیز کشت می گردد. بذر خشک آن به عنوان دانه کامل یا لپه مصرف می شود . غلاف های تازه پخته شده و به مصرف خوراکی می رسد. غلاف های ماش سیاه دراز و استوانه ای بطول ۶-۴ سانتیمتر بوده و معمولا دارای ۴ تا بذر کوچک به رنگ سیاه با ناف سفید می باشند. بوته ها کرک دار هستند. در حالیکه بوته های ماش سبز کرک کمتری دارند. و غلاف های آنها بطول ۱۰-۵ سانتیمتر، کمی خمیده، دراز و استوانه ای و دارای ۱۰ تا ۲۰ بذر کوچک و سبز رنگ هستند . متوسط درجه حرارت مناسب برای رشد و نمو ماش سیاه نسبت به ماش سبز بیشتر است. بدین لحاظ ماش سیاه برای کشت در مناطق خشک تر به نظر مناسب تر می رسند. نحوه جوانه زنی بذر ماش از نوع اپی جیل ( با لای زمینی ) است . گلها ۸-۶ هفته بعد از خروج جوانه ها از خاک ظاهر شده و گرده افشانی در آنها کاملا خود گشن بوده و گاهی تا ۴۲ در صد کلیستو گامی یعنی گرده افشانی قبل از باز شدن گلها اتفاق می افتد. اگر در هنگام گرده افشانی آب و هوا بارانی باشد، تشکیل دانه ها تحت تاثیر قرار گرفته و دانه کمتری تولید خواهد شد. بذور رسیده ماش در حدود ۳-۴ ماه پس از کاشت آماده برداشت می شوند.

خصوصیات محیطی و آب و هوایی کشت ماش

ماش نباتی مخصوص آب و هوای گرم است و خشکی را تا حدود زیادی تحمل می نماید این گیاه تابستانه بوده و نیاز حرارتی نسبتا زیادی دارد. انواع پا کوتاه ( بوته ای ) ماش نسبت به انواع پابلند ( خزنده ) به حرارت کمتری نیاز دارند . حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن ماش ۸ درجه سانتیگراد است . و چنانچه درجه حرارت از ۱۲-۱۳ درجه سانتیگراد کمتر باشد نبات به خوبی رشد نمیکند ، تا اینکه درجه حرارت مساعد تر گردد . ماش در محدوده وسیعی از عرض جغرافیائی ( از خط استوا تا ۴۰ درجه عرض شمالی یا جنوبی ) و در مناطقی که متوسط درجه حرارت شبانه روز در طول دوره رشد گرمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، کشت می گردد . مجموع حرارت موثر برای رشد و نمو ارقام دیررس ۲۳۰۰-۲۴۰۰  درجه سانتیگراد است، در ارقام متوسط رس حدود ۱۸۰۰-۲۰۰۰ و در ارقام زودرس از ۱۸۰۰-۱۶۰۰ درجه سانتیگراد متغیر است. دمای مناسب برای رشد و نمو ماش ۳۰-۲۵ درجه سانتیگراد می باشد. و دمای ۴۵ درجه سانتیگراد را تحمل خواهد کرد. ولی دمای کمتر از منهای یک درجه سانتیگراد موجب یخ زدن و از بین رفتن نبات می شود. این گیاه معمولا در ایران بعد از برداشت گندم یا جو کشت می گردد. گلدهی به موقع در طول رشد و نمو ماش نیز مثل سایر نباتات زراعی، یکی از رخدادهای مهم فنولوژیکی محسوب می گردد بویژه در ژنوتیپهای زودرس با رشد رویشی معین، که در آنها تشکیل برگهای جدید بطور موثری با ظاهر شدن گلها و تولید جوانهای انتهایی متوقف خواهد شد. اما شواهد کمی برای نشان دادن تاثیر عوامل محیطی بر تعدیل گلدهی در ماش وجود دارد. ماش را اغلب جزء گیاهان روز کوتاه می دانند.

ولی در هندوستان هر دو ژنوتیپ از ارقام روز کوتاه و روز بلند وجود دارند. روزهای بیش از ۱۴ ساعت برای رشد این گیاه مناسب نیست. و ضمنا ژنوتیپ، طول مدت روشنائی و دمای مورد نیاز آنها زود رسی نسبی در ماش را مشخص می کند. بطور کلی اگر روزها بلند باشند رشد نمو آن به تعویق می افتد. البته عده معدودی از ارقام ماش به طول مدت روشنائی واکنش نشان نمی دهند. در مناطق گرمسیر ماش را اغلب به صورت مخلوط با سایر غلات (برنج و ذرت) کشت می کنند و نشان داده است تحمل کمی سایه را بخوبی دارد . ماش هم در مناطق بارانی و هم در مناطق خشک می توانند بعمل آید. ليكن مناسب مناطق مرطوب و گرمسیری نمی باشد . بارندگی شدید به هنگام گل دادن برای آن بسیار مضر است .حتی بادهای مرطوب مانع لقاح گل های ماش می شوند . در مناطق مرطوب و گرمسیری هندوستان ماش هم در فصل مرطوب و( اواخر اردیبهشت و هم در فصل خشک از اواسط مرداد تا اوایل آبان ) کشت می گردد . در فصل مرطوب به آبیاری هیچ احتیاجی ندارد . لیکن در فصل خشک تا ۵ بار آبیاری (۲۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰ متر مکعب در هکتار ) برای تولید محصول خوب کفایت می کند. بطور کلی ماش در مراحل اولیه رشد سریع نسبت به مراحل بعدی رشد نیاز بیشتر به آبیاری دارد. کشت و کار ماش در مناطق شمال ایران نیز به میزان کم معمول است و در نقاط دیگر از کشور بصورت دیم نیز بعمل می آید. در نواحی کوهپایه ماش محصول خوبی می دهد. و مقاومت به خشکی آن بیشتر از نخود و لوبیا است. ماش در خاکهای مختلف مثل خاکهای آبرفتی ، خاک سیاه، خاکهای سرخ و خاکهای خاکستری می تواند رشد و نمو نماید مقاومت آن به شوری کمی رضایت بخش است. اما در خاکهای سرد و رسی ، بیش از حد مرطوب و خاک های آهکی موفقیت چندانی ندارد ، برعکس در اراضی سبک و غنی از مواد آلی یا اراضی لومی زهکش دار و شنی لومی میزان محصول بالا می رود. و در خاک های آهکی قلیایی دچار کلروزه (زردی می شود. طبق تحقیقات انجام شده توسط وی سل در نواحی رسوبی واکنش اسیدیته خاک جهت کشت ماش نبایستی بیش از۵/۵ باشد و بهترین واکنش خاک برای کشت آن بین ۶-۵/۵ است.

عملیات کاشت ، داشت ، برداشت

ماش گیاه مناطق گرم و وجینی است، بنابراین برای کاشت آن در پاییز سال قبل یک شخم عمیق (۳۰-۲۵ سانتیمتر ) می زنند. تا بقایای گیاهان قبلی به زیر خاک رفته و خوب پوسیده شوند و ضمنا با این عمل آب نیز در زمین بیشتر ذخیره گردد چنانچه کود دامی به زمین افزود. در بهار سال بعد یک شخم متوسط (۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر ) و با یک دیسک زده تا کلوخه ها خرد شده و علفهای هرز از بین بروند. و بعد، از دندانه زدن و جمع آوری علف های هرز می توان اقدام به کاشت نمود . موقع کاشت ماش بسته به آب و هوای نقاط مختلف تفاوت می کند . هنگامی که دمای محیط حداقل به ۸ درجه سانتیگراد و دمای خاک به حدود ۱۳ درجه سانتیگراد رسید می توان اقدام به کشت آن نمود. در نواحی گره در اواسط فروردین و در نقاط سرد و معتدل حدود اوایل اردیبهشت تا اواسط خرداد ماه فصل کاشت مناسبی خواهد بود. ماش را به طریق مختلف دستپاش، کپه ای و خطی می توان کاشت کرد. در نواحی که کشت دیم معمول باشد یا محصول به عنوان کود سبز مورد استفاده قرار بگیرد بذر کاری را به صورت دستپاش انجام می دهند و پس از آماده کردن و تسطیح زمین میتوان بذور را با دست پاشیده و بوسیله دیسک سطحی آنها را به زیر خاک می نمود . و سپس برای آبیاری به کرت بندی و مرزبندی پرداخت .در طریق کشت کپه ای ، بسته به رقم ماش و حاصل خیزی خاک پشته هائی به فواصل ۴۵-۷۵ سانتیمتر ایجاد نموده و در روی پشته ها به فواصل ۳۰-۴۰ سانتیمتر سوراخ هائی ایجاد کرده و در هر حفره ۶-۸ بذر می ریزند. و روی آنها را با خاک میپوشانند و سپس آبیاری می نمایند.

بذر کاری روی خطوط موازی با فاصله ردیف ۵۰ سانتیمتر توسط ماشینهای بذرپاش انجام می شود و در این روش فاصله بذور با یکدیگر در روی خطوط ۵-۶ سانتیمتر انتخاب میگردد که پس از تنگ کردن فاصله ها را می توان به ۱۰-۱۲ سانتیمتر رساند. در کشت خطی زمین را اول آبیاری کرده (هیرم کاری ) و پس از گاو رو شدن زمین اقدام به کشت می نمایند . عمق کاشت را در خاک های معمولی و متوسط ۵-۴ برابر قطر بذر و در خاک های رسی ۳-۴ سانتیمتر انتخاب می نمایند . میزان بذر لازم بسته به جنس خاک ،طریق ، کاشت، درشتی و ریزی بذر متفاوت است. معمولا ۳۰-۴۰ کیلو گرم در هکتار در کشت ردیفی و در کشت دست پاش مقداری بیشتر در نظر میگیرند اگر محصول بصورت کود سبز مورد استفاده قرار گیرد . مقدار بذر مصرفی ۸۰-۶۰ کیلو گرم در هکتار توصیه می کنند. محصول ماش چون یکباره برداشت نمی شود، تعداد دفعات آبیاری لازم برای کشت آن بیشتر از گیاهانی مثل لوبیا است. بطور کلی در مراحل رشد سریع هر ۷-۱۰ روز و در مراحل بعدی رشد ۱۰- ۱۲ روز یکبار بایستی آبیاری انجام گیرد در اراضی شنی، گرم و خشک تعداد دفعات آبیاری زیادتر از وقتی است، که گیاه در نواحی معتدل و در اراضی رسی هوموسی کاشته شود. تنک کردن در ماش بعلت شاخ و برگ زیاد بوته و همچنین اشتغال حجم زیاد خاک توسط ريشها الزامی می باشد . عمل تنک کردن در مزرعه بایستی به صورتی انجام گیرد، که فاصله ها یکنواخت بمانند و در ضمن آسیبی به ریشه و ساقه بوته های باقیمانده در مزرعه وارد نیاید ، پس از انجام تنک بلافاصله نسبت به آبیاری مزرعه باید اقدام شود. خاک دادن پای بوته ها بعلت پر شاخه و برگ بودن آنها به ویژه در ارقام پابلند معمول است. وقتی ارتفاع بوته ها به ۲۰-۲۵ سانتیمتر رسید . مقداری خاک دور بوته ها می ریزند.

عملیات وجین کاری و سله شکنی در مزارع ماش لازم و معمولا توام انجام می پذیرند. اولین وجین را به محض ۲-۴ برگه شدن بوته ها انجام می دهند. و پس از آن در مواقعی که علف هرز در حال تسلط بر گیاه می باشد بایستی صورت گیرد. گیاه ماش به دلیل ذخیره شدن ازت توسط باکتریهای ریزوبیوم در روی ریشه هایش احتیاج چندانی به کود ازته ندارد. ولی جهت رشد سریع و اولیه بوته ها می توان حدود ۵۰ کیلو گرم اوره با ۱۲۰ کیلو گرم فسفات آمونیوم در هر هکتار مصرف نمود. مقدار و نوع کود بستگی به نوع خاک، محصول و تناوب زراعی دارد. چنانچه خاک ضعیف باشد. در پاییز می توان مقدار ۴۰-۳۰ تن کود دامی کاملا پوسیده به همراه شخم وارد زمین کرد. کود فسفره از دو نوع سوپر فسفات تریپل به مقدار ۱۵۰ کیلو گرم و یا فسفات آمونیم به همین میزان قبل از کاشت موقتی که در بهار کلوخ ها را خرد می کنند . نیز می تواند استفاده شود . اگر زمین از لحاظ پتاسیم فقیر و نیازمند باشد مقدار ۱۰۰-۷۰ کیلو گرم پتاسیم بایستی قبل از کاشت همراه با کود دامی در زمین پاشیده و توسط شخم وارد خاک شود .

تناوب زراعی

برای حفظ حاصلخیزی خاک می توان مواد غذای لازم رابه مقدار معین بصورت کود به زمین داد و یا محصولاتی را بعنوان کود سبز در گردش زراعی با ماش قرار داد. حبوبات به واسطه جنبه های مفید بسیاری از اجزاء با ارزش در سیستم های کشت مخلوط مناطق گرمسیر به حساب می آیند، بنابراین ماش یکی از معمول ترین نبا تاتی است که در سیستم های زراعی – غلات – حبوبات مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل قابلیت تثبیت ازت جوی، کوتاهی دوره رشد و محصول از اهمیت خاصی برخوردار است. برخی از تناوب ها که برای ماش در نقاط مختلف معمول می باشند. مناطق کوهستانی گندم – ماش – سیب زمینی، مناطق غیر کوهستانی ماش – گندم شبدر – گندم. در ایران ماش را بعد از برداشت جو یا گندم کشت می کنند و چیزی به زمین نمی دهند، که در این صورت زمین به مرور زمان فقیر خواهد شد و لا اقل بایستی یک گیاه علوفه ای مثل شبدر در این تناوب اضافه شود در شمال هندوستان بعضی از تناوبهای مهم و معمول ماش عبارتند از ذرت – گندم – ماش – سیب زمینی – گندم – ماش – ماش گندم ( تناوب دوساله ) با ماش – سیب زمینی برداشتن اصولا در اوایل پاییز انجام می گیرد ، یعنی زمانی که دانه های ماش سفت و غلاف ها زرد یا سیاه و خشک شوند محصول ماش را برداشت می نمایند . البته به منظور جلوگیری از ریزش دانه ها و بدست آوردن محصول بیشتر غلافها را در چند چین یا دست برداشت می کنند و در چین آخر بوته ها را با ماشین نیز می توانند درو نمایند . دوره رسیدن ماش حدود ۳-۴ ماه در ارقام دیررس و حدود ۴۵ روز در ارقام زودرس خواهد بود، پس از جمع آوری غلاف ها، خشک کردن و کوبیدن آنها دانه ها را جدا می کنند. اگر ماش را به منظور کود سبز کشت کرده باشند. به محض مشاهده اولین گلها و قبل از خشبی شدن ساقه ها محصول را به زیر خاک می کنند ، این عمل معمولا در پاییز انجام می شود. اگر ماش را به عنوان علوفه كاشته باشند و بخواهند به صورت سبز یا خشک به، دامها بدهند موقع برداشت باید که ۱۰-۱۵ در صد گلها ظاهر شده باشند و آن وقت مجموع شاخ و برگها را برداشت کرده، خرد و سیلو می نمایند . علوفه ماش برای دامها خوش خوراک می باشد، به صورت سبز یا خشک و یا سیلو شده در ازدیاد شیر دامها بسیار کمک می نماید

نخود فرنگی یک گیاه فصل خنک است. دمای مناسب در طول فصل رشد آن بین ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتی گراد می باشد. حداقل دما برای جوانه زدن آن بین ۴ تا ۵ درجه سانتی گراد است. نخود فرنگی می تواند در دمای بالای ۲۵ درجه سانتی گراد جوانه بزند، ولی بوته ها سریعا رشد کرده، در این صورت رشد ریشه ها ضعیف می شود و همچنین نیام آن بخوبی تشکیل نمی گردد.

نخود فرنگی تحمل گرمای تابستان را ندارد. در هوای گرم بذور آن سریعا رسیده و دوره رشدش کامل می شود و حالت سخت و خشبی به خود می گیرد که این موضوع از بازار پسندی آن می کاهد. نخود فرنگی به میزان زیادی به خشکی حساس است؛ بنابراین، در مناطقی به کشت آن اقدام می شود که یا بارندگی به اندازه کافی وجود داشته باشد و یا آب برای آبیاری در اختیار باشد.

خاک مناسب

نخود فرنگی در خاک های مختلف، از خاک های شنی تا خاک های رسی رشد می کند. خاک های لومی شنی، که جزء خاک های سبک محسوب می شوند، برای نخود فرنگی مناسب می باشند و سبب زودرسی محصول آن می گردند. در هر صورت خاک نخود فرنگی باید از زهکشی خوبی برخوردار باشد.

آماده سازی زمین و نیاز کودی

در مناطق سردسیر، زمین در پاییز شخم عمیق زده می شود و در بهار به محض مساعد شدن هوا با شخم سبک و یا دیسک زمین آماده کشت می گردد. در مناطق گرمسیری، در اوایل پاییز زمین شخم می خورد و در موقع مناسب به کشت نخود فرنگی اقدام می شود.

میزان محصول نخود فرنگی در خاک هایی که قبلا کود حیوانی به آن ها داده شده است، به مراتب بیشتر از خاک هایی است که کودهای آلی به آن ها نداده اند.

کود های شیمیایی در بالا بردن میزان محصول نقش عمده ای دارند. کود های شیمیایی در هنگام آماده کردن زمین اضافه می شوند. برای نخود فرنگی کودهای شیمیایی کامل ۱۰-۱۰-۱۰ توصیه می شود. میزان مصرف کود های شیمیایی ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار می باشد. نخود فرنگی نسبت به کمبود منگنز حساس است. کمبود منگنز در خاک، باعث پیچیدگی برگ ها و تهی شدن نیام از دانه می گردد. ۴۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم سولفات منگنز کمبود آن را برطرف می سازد.

زمان کاشت

بوته های جوان نخود فرنگی نسبت به دمای پایین و کمی یخبندان مقاومت دارند. به همین دلیل، در مناطق سردسیری در اوایل بهار به کشت آن اقدام می کنند. چنانچه در مناطق سردسیری در اوایل بهار دیر کشت گردد، گل دهی و تشکیل نیام و دانه به هوای گرم برخورد می کند که این وضعیت برای آن مناسب نخواهد بود؛ بنابراین در این مناطق زمانی کشت می شود که خطر یخبندان بهاره نباشد. از طرفی هنگام برداشت به گرما برخورد نکند. به طور کلی در این مناطق در بهار و تابستان کشت می شود.

در مناطق جنوبی و گرمسیری کشور در پاییز و اوایل زمستان به کشت آن اقدام می کنند. بذور آن به صورت ردیفی و در عمق ۲ تا ۵ سانتی متری خاک کاشته می شوند. البته عمق کاشت به جنس خاک بستگی دارد. در خاک های سنگین سطحی تر و در خاک های سبک عمقی تر کاشته می شود. فاصله ردیف ها بین ۴۰ تا ۹۰ سانتی متر و فاصله بوته ها از یکدیگر به رقم آن بستگی دارد و از ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر متغیر است. ممکن است نخود فرنگی به صورت دو ردیفه، که هر ردیف آن ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر از یکدیگر فاصله داشته باشد، کشت گردد. میزان مصرف بذر بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار می باشد.

در مناطقی که بارندگی به اندازه کافی وجود ندارد، آبیاری مزرعه نخود فرنگی باید مرتب انجام شود. آبیاری نخود فرنگی در مرحله گل دهی بسیار حساس می باشد. کمبود رطوبت باعث می شود که گرده افشانی جلو بیفتد و بدین وسیله نه تنها روی وزن غلاف غلاف های تولید شده اثر بدی بگذارد، بلکه با کم شدن میزان رطوبت بر دوره رشد غلاف نیز اثر کرده و از کیفیت آن به طور چشمگیری بکاهد.

کلمات کلیدی: نخود فرنگی ، کاشت نخود فرنگی ، زمان کاشت نخود فرنگی ، کوددهی نخود فرنگی

مقدار نیتروژن مورد نیاز لوبیا در طول دوره رویش آن ، حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هر هتکار است. می توان این مقدار نیتروژن را از به صورت نیتروژن معدنی خاک، تثبیت همزیستی  و آزاد تامین کرد. این نکته بدیهی به نظر می رسد که وقتی فرایند تثبیت به صورت همزیستی و یا آزاد می تواند نیاز گیاه از نیتروژن را تامین کند دیگر نیازی به استفاده از نیتروژن معدنی نیست.

توجه به این نکته ضروری است که اگر کسری نیتروژن خاک برای کشت لوبیا از طریق همزیستی یا آزاد تامین نشود باید آنرا با استفاده از افزودن نیترات معدنی خاک، آن هم به صورت کودهای شیمیایی حاوی نیتروژن تامین کرد.

فرایند تثبیت نیتروژن توسط عوامل متعددی مانند نوع گیاه میزبان ، سوش باکتری و شرایط محیطی دستخوش تغییر می گردد. به نظر می رسد ایجاد تمامی شرایط مناسب ، کار نسبتا دشواری است که همواره و در همه مکانها امکان پذیر نیست. از طرف دیگر فرایند تثبیت بیولوژیک نیتروژن نیز از کارایی صد در صدر و مناسبی بر خوردار نمی باشد. به دیگر سخن این فرایند نمی تواند نیاز کامل نیتروژنی گیاه لوبیا را تامین کند.

مطالعات نشان می دهد که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد نیاز نیتروژن گیاه در صورت بودن شرایط مطلوب تثبیت نیتروژن، تامین می گردد. به همین خاطر برای کسب عملکرد حداکثری، مصرف تکمیلی نیتروژن در لوبیا ضروری است.

نیتروژن یکی از عناصر مورد نیاز در تمام دوره رشد گیاه می باشد. گیاهان نیتروژن مورد نیاز خود را از طریق نیتریفیکاسیون ، تثبیت آزاد و همزیستی بدست می آورند. در فرایند نیتریفیکاسیون ابتدا نیتروژن مواد آلی در مرحله آمونیفیکاسیون به آمونیوم و سپس به نیتریت و نیترات تبدیل می شود.

 علاوه بر مواد آلی و تثبیت بیولوژیک نیتروژن ، گاهی مقداری از ازت هوا طی یک تخلیه الکتریکی در جو با اکسیژن ترکیب شده و در نیتروژن حاصل با آب تولید اسید سیتریک با آمونیاک کرده و در نهایت نیترات آمونیوم حاصل از آنها به وسیله باران وارد خاک می شود.

 در هر حال پیوسته مقدار نیتروژن موجود در مواد آلی خاک و هوا در صورتی که در اختیار گیاه قرار گیرد برای تامین نیاز نیتروژن گیاه کافی نیست . به این خاطر که شرایط برای فرایند هایی همچون تثبیت همزیستی و آزاد و نیتروفیکاسیون ایده آن نمی باشد. و از طرفی همواره به علت کمی مواد آلی خاک ، تثبیت آمونیاکی نیتروژن و هدر رفت گازی و آبشویی آن، مقدار نیتروژنی که بدست می آید به اندازه نیاز گیاه نیست.

برچسب ها : نیاز نیتروژنی لوبیا ، کود شیمیایی حاوی نیتروژن ، مواد آلی خاک ، نیاز نیتروژن گیاه، تثبیت نیتروژن . نیتروفیکاسیون ، تثبیت همزیستی و آزاد نیتروژن.

لوبیا سفید یکی از مهمترین حبوبات و گیاهان زراعی است که به مصرف تغذیه مردم جهان خصوصا کشورهای در حال توسعه می رسد. در ایران این نوع از حبوبات جایگاه ویژه ای در سبد غذایی جامعه دارد. لوبیا سفید به منظور تولید بذر خشک تولید می شود. در آمریکا آن را به هنگامی که سبز است به صورت کنسرو و فرآورده های سردخانه ای مصرف می کنند. منشا این لوبیا آمریکای جنوبی ( گوآتمالا ، برزیل و پرو) است.

شرایط کشت لوبیا سفید

طول دوره رشد این نوع لوبیا بسته به نوع واریته ( گونه) آن بین ۸۰ تا ۱۵۰ روز متغیر است. این گیاه قادر به تحمل رطوبت بیش از اندازه خاک نبوده و بر خلاف لوبیا سبز به شوری مقاوم است. اسیدیته مناسب آن نیز در حد خنثی می باشد.  لوبیا سفید گیاه روز کوتاه با رشد نامحدود است . انوع بالارونده آن دیررس تر  از انواع بوته ای هستند. این نوع حبوبات ،گیاهی است حساس به سرما و نیاز به فصل زراعی بدون یخبندان و هوای خشک دارد . انوع کوچک آن در مقایسه با انواع بزرگ به شرایط گرم و خشک مقاومت تر هستند.

در دمای بالا تر از ۴۵ درجه ، بیشتر واریته های آن قادر به تولید بذر نیستند. مقاومت لوبیا سفید در مقایسه با سایر انواع لوبیا نسبت به شرایط نامطلوب کمتر است.

کشت لوبیا سفید

در آمریکا واریته های بوته ای آن را در ردیف های با فاصله ۶۰ تا ۷۰ و روی ردیف های ۵ تا ۲۰ سانتی متری می کارند. عمق کاشت بذرها حدود ۵ سانتی متر بوده و حدود ۳۰ تا ۷۵ کیلوگرم در هکتار برای کاشت ، بذر مصرف می شود.

برخی از ارقام مهم لوبیا سفید

پاک : رقم جدید لوبیا برای کاشت مکانیزه در مناطق معتدله سرد است.

دانشکده : منشا این رقم ایران بوده و از لحاظ ظاهر، رنگ و ابعاد، بسیار شبیه به لوبیای سفید محلی است.

الماس: این رقم برای اولین بار در سال ۱۳۷۸ به همراه ۶۰ لاین دیگر از مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی برای مناطق گرمسیری وارد ایران شد.

مرمر: رقم مرمر دارای دانه هایی ریز به رنگ سفید مرمری است. وزن هزاردانه آن در حدود ۲۳۰ گرم بوده و مقاوم به آفات و امراض می باشد.

درسا: رقم درسا اولین بار به همراه ۲۰۶ لاین از انواع لوبیاهای سفید، چیتی و قرمز از طریق مرکز تحقیقات بین المللی گیاهان حاره CIAT وارد ایران شد.

کلمات کلیدی: لوبیا سفید ، سبد غذایی جامعه، رقم درسا لوبیا سفید ، لوبیا سفید پاک، کشت لوبیا سفید، منشا لوبیا سفید، شرایط کشت لوبیا سفید.

لوبیا چیتی که به آن لوبیای رومی نیز می گویند یکی از انواع لوبیا و از گیاهان دو لپه ای می باشد. این لوبیا از محبوب ترین حبوبات در بین پرتغالی ها ، ایتالیایی ها و ترکیه ای هاست. لوبیا چیتی واریته ای (گونه ای) است که از لوبیای معمولی مشتق شده است و منشا آن کشور پرو است. آمینو اسید فراوان موجود در لوبیا چیتی آن را به یک منبع خوب برای دریافت پروتئین و جایگزین مناسبی برای انوع گوشت تبدیل کرده است.

شرایط مناسب محیطی برای کشت لوبیا چیتی

لوبیا گیاهی است گرما دوست که روزهای گرم و شب های خنک مناسب رشد آن می باشد. دمای مناسب رشد آن در روز نزدیک به دمای معمول اتاق (۲۰ تا ۲۸  درجه) و در شب ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است. دمای بیش ۳۰ درجه مناسب رشد آن نبود و دمای بالای ۳۵ درجه منجر به عدم تشکیل دانه در آن می شود. البته دمای خنکتر از ۱۵ درجه نیز برای رشد آن نامناسب است. لوبیا معمولی ۳۰ تا ۴۰ روز بعد از کاشت شروع به گلدهی می کند. دوره گلدهی آن معمولا یک ماه است.

زمان کشت لوبیا

زمان کشت لوبیا چیتی بسیار مهم است و باید به طریقی تنظیم شود که دمای خاک در زمان کاشت از ۱۸ درجه کمتر نبوده و مرحله حساس رشد آن یعنی گلدهی با گرما و خشکی مواجه نشود . از طرفی زمان رسیدن محصول با سرمای پاییزه برخورد نکند. بهترین تاریخ کاشت این گیاه ، ۱۵ اردیبهشت تا ۵ خرداد است. اما در صورت فراهم بودن امکانات آبیاری، کشت آن تا اواسط تیر ماه نیز امکان پذیر است.

ارقام لوبیا چیتی

صدری: صدری اولین رقم از لوبیا چیتی دانه درشت در کشور ما محسوب می شود که منشا آن کشور کلمبیا است.

تلاش : یکی از گونه های اصلاح شده لوبیا چیتی رقم تلاش می باشد. این رقم از گونه های اصلاح شده توسط مرکز تحقیقات لوبیا در شهرستان خمین است.

لوبیا چیتی محلی خمین: رقم محلی خمین به دلیل سازگاری بالا و همچنین عملکرد مناسب در هکتار ، یکی از رایج ترین بذور مورد استفاده از طرف کشاورزان می باشد.

سرحدی : لوبیا چیتی سرحدی یک رقم شناخته شده نیست و شباهت زیادی به لوبیای محلی خمین دارد.

روش های کشت لوبیا چیتی :

الف: خشکه کاری دستپاش یا دست نشان

ب: خشکه کاری جوی و پشته ای

ج : هیرم کاری دستپاش یا دست نشان

د: هیرم کاری مکانیزه ردیفی

کلمات کلید: حبوبات ، کشت لوبیا چیتی ، لوبیا چیتی ، روش های کشت لوبیا چیتی ، ارقام لوبیا چیتی ، لوبیا چیتی محلی خمین ، لوبیای صدری، رقم سرحدی لوبیا چیتی ، روش هیرم کاری لوبیا .

آبیاری لوبیا پتانسیل عملکرد را بالا می برد و کشاورز را قادر می سازد که در زمین های نامناسب تولید داشته باشد. آبیاری بارانی اغلب در لوبیا معمول است. سیستم مورد استفاده به وسیله اندازه و شکل زمین، همچنین دسترسی به کارگر و سرمایه تعیین می شود. در جایی که آب محدود کننده نیست، خاک باید تا ظرفیت مزرعه تا عمق یک متر ناحیه ریشه قبل از کاشت مرطوب شود. بعد از آنکه خاک به اندازه کافی خشک شد، بستر بذر باید آماده شود و کاشت صورت گیرد و بعد از آن مزرعه نباید آبیاری شود تا گیاهچه ها ظاهر شوند.

برنامه آبیاری لوبیا برای حد مطلوب عملکرد واحد آب لازم است. مرحله بحرانی و حساس رشد به کمبود رطوبت، گلدهی و اوایل غلاف بندی است که به ترتیب ۴۰ تا ۵۰ درصد و ۵۰ تا ۶۰ درصد از فصل رشد را در بر می گیرد. لازم است که دوره آبیاری به درستی برنامه ریزی شود، به خاطر اینکه رطوبت زیاد نیز می تواند بعضی از بیماری های ریشه را افزایش دهد. آبیاری باید وقتی که یک چهارم غلاف های لوبیا زرد شده اند کاهش یابد. برای برنامه صحیح آبیاری، وسایل لازم بایستی فراهم شود.

برای رسیدن به حداکثر پتانسیل عملکرد، لوبیا نیاز به ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر رطوبت در خاک در طول فصل رشد دارد. مصرف روزانه آب در لوبیا با تبخیر و تعرق بستگی به مرحله رشد، شرایط آب و هوایی محلی و رطوبت خاک دارد. همچنین عادت رشد گیاه، مصرف روزانه آب در لوبیا را تحت تأثیر قرار می دهد. دور و مقدار آب آبیاری بستگی  به مرحله رشد، ظرفیت نگهداری آب در منطقه ریشه و شرایط آب وهوایی دارد.

در قسمت هایی از ایران مانند استان چهارمحال و بختیاری، خاک تا ظرفیت مزرعه تا عمق یک متر ناحیه ریشه قبل از کاشت مرطوب می شود. بعد از آن که خاک به اندازه کافی خشک شد، کاشت صورت می گیرد و بعد از آن مزرعه نباید آبیاری شود تا گیاهچه ها ظاهر شوند. بعد از آن، آبیاری به طور مرتب به صورت۸-۶ روزه تا مرحله بحرانی و حساس رشد به کمبود رطوبت انجام می گیرد. در زمان گلدهی و غلاف بندی فواصل آبیاری به ۵-۳ روز کاهش می یابد. حدود ۱۰ روز قبل از برداشت، آبیاری مزرعه قطع می گردد تا مزرعه برای برداشت در زمان مناسب آماده گردد.

مدیریت آبیاری احتمالا مهم ترین عامل مؤثر بر عملکرد کیفی و کمی لوبیا است. دور آبیاری محصول بستگی به رشد، توسعه ریشه، ظظرفیت نگهداری آب خاک و مصرف آب در گیاه از طریق تبخیر و تعرق دارد. برآورد روزانه ET و آب و هوا، همراه با قرائت منظم رطوبت خاک، برای مدیریت دقیق آبیاری مهم هستند. برخی انواع لوبیا مانند کلیوی دارای سیستم ریشه نسبتا ضعیف در مقایسه با بسیاری از محصولات دیگر هستند. لوبیا چشم بلبلی بهترین سیستم های ریشه در مقایسه با لوبیا معمولی را دارد.

تحقیقات و تجربه نشان می دهند که لوبیا در خاک لومی به هر ۶ تا ۸ روز آبیاری نیازمند است. عملی ترین راه برای توصیف آبیاری لوبیا، مکرر ولی سبک است. مصرف آب در لوبیا حدود ۵۰ تا ۶۵ سانتی متر در هر فصل، با توجه به واریته و سطح تولید است. مصرف آب شامل آب زهکش شده و خارج شده از مزرعه نیست. بنابراین، با توجه به کارایی سیستم آبیاری خود، مقدار آب ممکن است از ۶۵ تا ۱۰۰ سانتی متر در هر سال متغیر باشد، به علاوه ۱۵ سانتی متر آب اضافی در هکتار برای آبیاری قبل از کاشت لازم است.

لوبیا به روش های مختلف آبیاری می شود. آبیاری شیاری روش معمول است، اما آبیاری بارانی در برخی از مناطق کشور، به ویژه در خاک های کم عمق و با مقدار رس بالا کاربرد دارد. با این حال لوبیا را باید با توجه به شرایط خاک و شرایط آب و هوایی، بدون توجه به علائم تنش آب در گیاه آبیاری کرد.

هنگامی که رطوبت خاک به اندازه کافی برای محدود کردن سرعت رشد محصول کم است، رنگ بوته شروع به تیره شدن می کند. وقتی آبیاری انجام گیرد، رنگ سایه انداز به سرعت به رنگ روشن تغییر می کند.

جهت اطلاعات بیشتر راجع به لوبیا

می توانید کتاب اصول پرورش و زراعت

لوبیا را مطالعه فرمایید.